Ferrero wist in december al van salmonellabesmetting, en hield het stil

Voor ons is een Kinder Surprise geen verrassing, zei de directeur van het Belgische chocoladeconcern Ferrero tijdens een zeldzame rondleiding met journalisten door de fabriek in Aarlen, drie jaar geleden. De Belgische krant De Tijd schreef erover. Van elk van de 2 miljoen verrassingseieren die er dagelijks van de band rolden, wist Ferrero exact wat erin zat – van het speeltje in het gele coconnetje tot het omhulsel van chocolade.

En dus ontdekte het bedrijf op 15 december vorig jaar ook zélf een salmonellabesmetting in de productieketen. Een verstopte grondstoffilter zou de boosdoener zijn geweest.

De filter werd vervangen en medewerkers konden achterhalen dat in de vijf voorgaande dagen geen enkel potentieel besmet product – Kinder Surprise, Shoko-bons, mini- en maxi-eieren – de fabriek had verlaten. In zo’n geïsoleerd geval geldt in België geen meldingsplicht bij het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). Wel moet er een aantekening van worden gemaakt in een internationaal te raadplegen dossier.

Ferrero deed dat, en besloot de zaak verder stil te houden. Een terugroepactie kwam er niet, omdat het bedrijf inschatte dat het onheil afgewend was. Dat bleek een kapitale vergissing.

Want vorige week, uitgerekend in de dagen voor Pasen, werden in Groot-Brittannië meer dan zestig kinderen ziek na het eten van chocolade uit de fabriek in Aarlen. In hun ontlasting werd een salmonellastreng aangetroffen die Britse voedselautoriteiten via het genoemde dossier konden linken aan Ferrero België. Ook in Frankrijk, Ierland, Zweden, Nederland en België raakten kinderen besmet na het eten van eieren uit Aarlen, in totaal meer dan 130 gevallen.

Voor kinderen kan een salmonellavergiftiging gevaarlijk zijn, net als ouderen en zwangere vrouwen. Het kan leiden tot hevige diarree, koorts en uitdroging.

Nadat het FAVV door de Britse collega’s gewaarschuwd was, stuurde de Belgische toezichthouder direct twee inspecteurs naar de fabriek die Ferrero al sinds 1989 in Aarlen uitbaat. Zij namen monsters van producten, oppervlakten, machines en grondstoffen en brachten die naar een laboratorium voor verdere analyse.

Ze keken ook naar de manier waarop Ferrero de verplichte zelfcontroles had uitgevoerd. De voorbije vijf jaar was het FAVV er al twintig keer op routinecontrole geweest. Nooit eerder werden problemen met de hygiëne vastgesteld, zegt FAVV-woordvoerder Hélène Bonte.

Niet transparant

Het Italiaanse familiebedrijf Ferrero, in de jaren veertig als patisserie begonnen in Piëmont en vooral dankzij Nutella-chocopasta uitgegroeid tot multinational, staat niet bepaald als transparant te boek. Al vaker liet het concern na adequaat te reageren als het in opspraak raakte. Dat was zo toen Ferrero in de VS werd veroordeeld omdat het Nutella als gezond ontbijt promootte, toen het kritiek kreeg omdat kinderen in Turkije zijn hazelnoten zouden plukken, en toen de kersen in een van zijn product ergens anders vandaan bleken te komen dan de reclame beweerde. En het ging nu niet anders.

Nadat de media vorige week voor het eerst hadden bericht over een grote salmonella-uitbraak bij Ferrero, probeerden ongeruste ouders het bedrijf vergeefs te bereiken via de klachtenlijn. Ferrero hield zich lange tijd stil. Het was het FAVV dat besloot om uit voorzorg een aantal chocoladeproducten terug te roepen, in afwachting van de resultaten van zijn onderzoek. In een kort persbericht liet Ferrero, toen het schandaal met de dag groter werd en het wel moest reageren, weten daaraan mee te werken, omdat er een „potentieel verband” bestond tussen de salmonellagevallen en de eigen fabriek. Journalisten die meer uitleg vroegen, kregen niemand van Ferrero te pakken.

Niet dat de weinig doorzichtige bedrijfsvoering de groei van Ferrero de laatste jaren in de weg zat. Het maakte begin dit jaar een nettowinst bekend van 988 miljoen euro over het voorbije gebroken boekjaar: een stijging van bijna 70 procent. Topman Giovanni Ferrero, kleinzoon van oprichter Pietro, is met een geschat vermogen van 33 miljard de rijkste Italiaan. Hij groeide op in Brussel en leidt het bedrijf na de dood van zijn broer en zijn vader sinds 2015 alleen. De voorbije jaren kocht hij tal van concurrenten op om de strijd aan te gaan met grote snoepmerken.

Imagodeskundigen zijn het erover eens dat dit schandaal weleens een streep door de rekening kan zijn van de zwijgzame Giovanni en zijn chocolade-imperium. Zeker als mocht blijken dat geprobeerd is informatie achter te houden.

Of daar aanleiding toe is? Afgelopen vrijdag besloot het FAVV tot de zwaarst mogelijke sanctie. De toezichthouder sloot de fabriek in Aarlen voor onbepaalde tijd, omdat Ferrero „niet in staat is om volledige informatie aan te leveren voor het onderzoek”. Ook zijn alle producten van de Kinder-lijn die tot drie maanden geleden werden geproduceerd teruggeroepen, tot in de VS en Australië aan toe. De fabriek, waar op piekmomenten meer dan duizend arbeiders werken, gaat pas weer open als de voedselveiligheid gegarandeerd is. Bij de werknemers heerst onzekerheid over de toekomst. De christelijke vakbond ACV wil volledige doorbetaling van het loon.

Als het bij zo’n groot bedrijf misloopt, dan is de kans heel groot dat het elders ook zo is

Verkeerde inschatting

Intussen erkent Ferrero dat „intern vertragingen zijn ontstaan bij het tijdig opvragen en delen van informatie”, aldus een persbericht. De bedrijfsleiding belooft „de nodige stappen te ondernemen om het volledig vertrouwen van onze consument te behouden.” Maandag werd bekend dat het parket van de provincie Luxemburg het onderzoek van het FAVV heeft overgenomen.

Hoe de besmette chocolade de fabriek heeft kunnen verlaten, is nog onduidelijk. Voor deskundigen is het gissen. Volgens John Claes, professor voedselveiligheid aan de KU Leuven, ligt het probleem niet bij de zelfcontroles. „Het bedrijf dacht dat de besmette producten nog niet uitgeleverd waren. Het loopt hier mis door een verkeerde inschatting.”

Jens Van Herp van consumentenorganisatie Test-Aankoop is kritischer. „De regering heeft de laatste jaren voor miljoenen bespaard bij het FAVV. Het had in december al gezien moeten hebben dat Ferrero zelf salmonella vaststelde. Maar daar waren de middelen niet voor. Als het bij zo’n groot bedrijf misloopt, dan is de kans heel groot dat het elders ook zo is.”