Waarom zien modieuze stedelingen eruit als bankovervallers?

Als Merijn Koops (28) uit Utrecht op koude dagen de deur uitgaat, ziet hij er met zijn balaclava uit alsof hij een bank gaat overvallen. „Soms schrikken mijn vrienden echt als ik aan kom lopen. Niet eerder maakte ik mee dat een kledingstuk zo’n verrassingseffect heeft.”

De balaclava, de muts met col, was de meest opvallende trend van afgelopen winter en de vroege lente. Op de tijdlijn van modieuze Instagrammers en TikTokkers is hij overal – alleen al op TikTok zijn balaclavafilmpjes samen 255 miljoen keer bekeken. Sommige modellen laten het gezicht open, bij andere zie je alleen nog de ogen. Ze zijn gemaakt van mohair, kasjmier of andere zachte garens. „Hét accessoire om in 2022 te bezitten”, schreef het Britse mannentijdschrift GQ in februari. Helaas is de balaclava ook een ongelukkig accessoire, nu geregeld beelden zijn te zien van balaclava dragende strijders in de oorlog in Oekraïne.

Toch had de muts een liefdevol ontstaan. Bij de Slag bij Balaklava (1854) in de Krimoorlog tegen Rusland bleken de zomeruniformen van Britse en Ierse soldaten niet goed bestand tegen de kou. Het thuisfront besloot massaal gezichtsbedekkende mutsen te breien en die naar het slagveld te laten verschepen. Sindsdien is de balaclava onderdeel van de winter- en skigarderobe in veel Oost-Europese en Scandinavische landen.

Maar de afgelopen decennia kreeg de muts een minder onschuldig karakter vanwege zijn populariteit onder hooligans, guerrillastrijders en milities. Ook is de balaclava een veelgedragen accessoire in de wereld van drillrap, die gekenmerkt wordt door gewelddadige teksten en steekpartijen.

Wintergarderobe

Dat verhinderde niet dat de muts de laatste jaren opkwam in de modewereld, meestal in vrolijke kleuren en patronen. In 2018 waren de balaclava’s te zien op de catwalk in de shows van straatmodelabel Vetements, toen nog onder leiding van de Georgische ontwerper Demna. Beroemdheden als Rihanna, Justin Bieber, Kim Kardashian en ASAP Rocky vertoonden zich met balaclava. De muts is nu te zien in recente collecties van onder meer Marc Jacobs, Stella McCartney, Marine Serre, Raf Simons, MiuMiu en Balenciaga. Voor zo’n 435 euro koop je een luxe exemplaar van bruin mohair van het Franse modehuis Givenchy. Betaalbaardere exemplaren, van een paar tientjes, vind je bij ketens als Urban Outfitters en Arket.

De balaclava werd mede populair dankzij TikTok, waar modetrends zich razendsnel verspreiden. Afgelopen winter plaatsten gebruikers filmpjes hoe je zelf een balaclava maakt, in alle kleuren en met allerlei extra versiering, zoals kraaltjes of dierenoren. Door de mondkapjesplicht was het ook normaler om je gezicht te bedekken.

„Juist generatie-Z drukt zich sterker uit op modegebied: heftiger, shockerender”

Ook Joyce Poot (30) uit Amsterdam raakte geïnspireerd door wat ze op TikTok zag. Ze breide zelf twee exemplaren van wol, in lichtblauw en lichtroze. „In het begin kreeg ik weleens vreemde blikken. Mijn vader zei: heb je vandaag je ridderkap opgedaan?”

De twee exemplaren die de Utrechtse Merijn Koops kocht, met alleen een opening bij de ogen, zijn lilapaars en babyblauw, vertelt hij, als tegenwicht voor „het intimiderende gevoel”. „Zo van: ik zie eruit als een overvaller, maar ik bedoel het goed.”

Juist generatie-Z, zegt Merlijn Fekkes (23) uit Amsterdam, drukt zich sterker uit op modegebied: heftiger, shockerender. „Ze laten niet zo snel over zich heen lopen en zijn activistischer dan vorige generaties.” De afgelopen maanden breide ze twaalf balaclava’s, eerst voor zichzelf, toen voor vriendinnen.

Voor Winke Wiegersma (29) uit Amsterdam verbindt een balaclava het praktische met het stijlvolle. „Met een dikke sjaal én een muts zie je er al gauw uit als een Michelinmannetje. Een balaclava ziet er gestroomlijnd uit.” Ze breide er zelf een, een lila. „Alleen de rand heb ik wat te strak afgehecht. Op zijn best is het een soort capuchon. Op zijn slechtst een paarse condoom.”

Trendy en cool

De associatie met geweld en dreiging is evident, maar bij de balaclava-trend worden ook nog andere vraagtekens geplaatst. Waarom, vraagt bijvoorbeeld de Amerikaanse Tiktokker Maliha Fairooz (28) zich af, wordt de balaclava als trendy en cool gezien en een religieuze hoofdbedekking als de hijab als onderdrukkend? Daarbij, schrijft modetijdschrift Input Mag, denken mensen van kleur wel twee keer na voordat ze een balaclava over hun hoofd trekken, omdat zij eerder als ‘dreigend’ worden gezien als ze hun gezicht bedekken.

Lees ook: Paris Fashion Week: veel surrealisme en een beetje blauw-geel

Joyce Poot begrijpt de kritiek. „Als witte vrouw, die deze hoofdbedekking niet uit religieuze overwegingen draagt, kan ik dit accessoire ook zo weer af doen, zonder stelling hoeven te nemen in een debat. Dat voelt gek. Ik hoop dat door deze trend het normaler wordt dat je in het straatbeeld mensen met verschillende soorten hoofdbedekking ziet.” Merlijn Fekkes: „Het voelt scheef dat dit als een hippe trend wordt gezien, maar dat vrouwen die een hoofddoek dragen daarop worden aangevallen.” Ook Winke Wiegersma noemt de tegenstelling „hypocriet: dit laat alleen maar zien dat de manier waarop zo’n kledingstuk positief of negatief wordt beoordeeld, nogal arbitrair is.”

In een video uit januari zei TikTokker Tayah Jabara (20), die TikTok inmiddels heeft verlaten, dat ze hoopt dat de balaclava-trend tot meer begrip leidt voor vrouwen met een hoofddoek. „Als [de dragers] zich warm, comfortabel, veilig en cute voelen in hun gebreide mutsen, hoop ik dat ze begrijpen dat ik mij precies zo voel als ik een hijab draag.”