Twijfels in Rotterdam over nut voederverbod stadsvogels. ‘Eenden zorgen zelf voor hun schijf van vijf’

Zodra Kees Moeliker eenden in het vizier krijgt, haalt hij een zwarte, opvouwbare verrekijker uit zijn tas. Door de lens bestudeert hij het groepje dat verderop in het gras langs de Rotterdamse Westersingel zit. „Het zijn wilde eenden”, zegt Moeliker. Hij is bioloog en directeur van het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. „Ik ben blij dat we ze zo snel vinden, want het gaat slecht met de wilde eend. De aantallen lopen achteruit, met wel 30 tot 40 procent. Eendenliefhebbers maken zich grote zorgen.”

Uit zijn schoudertas haalt Moeliker, die wereldberoemd werd als de eendenman door zijn studie naar homoseksuele necrofilie onder mannetjeseenden, een zakje met broodrestjes. Een maïsboterham is in keurige blokjes gesneden. „Dit heb ik vanochtend van de broodplank gehaald. Zullen we eens kijken of we de eenden tot een snelle hap kunnen verleiden?”

Hij werpt een handvol stukjes brood in het water. Een rondvliegende meeuw ontdekt de buit als eerste, maar blijft erboven cirkelen zonder het brood uit het water te vissen. Daardoor is de aandacht van de eenden al snel gewekt: twee woerden – mannetjeseenden – staan op uit het gras en zwemmen richting de broodresten.

„Met kleine stukjes brood kun je gericht voeren”, zegt Moeliker terwijl hij op zijn hurken bij de waterrand gaat zitten. Na een paar happen klimmen de eenden de kant op en pikken ze het brood uit zijn hand. „Dit is het leuke van eendjes voeren, het directe contact met de dieren. En er is nog veel meer vogelleven dat je zo kunt ontdekken.”

Verbod vanaf 1 juli

Wie brood aan de eenden wil voeren, moet opschieten. Vanaf 1 juli wil de gemeente Rotterdam het voeren van stadsdieren verbieden, na een motie van de Partij voor de Dieren (PvdD). Het besluit moet in juni nog goedgekeurd worden door de gemeenteraad, maar dat zal vermoedelijk geen probleem zijn.

Het voederverbod moet voorkomen dat stadsvogels ziek worden of eerder sterven door brood en andere voedselresten, schrijft de gemeente in het persbericht. Ook gaat de maatregel overlast tegen van plaagdieren, die op de etensresten afkomen – in 2020 waren er vierduizend meldingen van rattenoverlast. „Omdat deze problemen spelen door de hele stad, kiest de gemeente voor een stadsbreed voederverbod”, zegt een woordvoerder van Stadsbeheer.

Tussen de eenden langs de Westersingel toont Moeliker zich kritisch. „De gemeente gebruikt het argument dat brood ongezond is voor eenden. Deels klopt dat wel: brood bevat zout en is onnatuurlijk voedsel. Als eenden alleen brood zouden eten, is dat slecht voor ze. In combinatie met ander voedsel – de insecten en waterplanten die ze normaal gesproken eten – is het niet zo’n probleem. Zo leven eenden nu eenmaal in de grote stad.”

De net gevoerde eenden geven het goede voorbeeld. Na een paar happen brood zijn ze overgegaan op het kroos dat langs de oever drijft. Dan duiken ze het water weer in, en beginnen ze vlak voor de oever te ‘grondelen’: kop in de sloot, kont net boven het wateroppervlak en trappelen met de oranje pootjes.

„Op deze manier halen eenden hun voedsel uit het water”, zegt Moeliker. „Door het watertrappelen en wroeten met de snavel wolkt de bodem op en komt er van alles – waterslakjes, kreeftjes, zaden – naar boven om te eten. Zo zie je dat ze na de boterham weer overgaan op ander voedsel. Eenden zorgen zelf voor hun schijf van vijf.”

Geen wetenschappelijk bewijs

Over eendensterfte door brood maakt Moeliker zich geen zorgen: „Daar heb ik geen wetenschappelijke bewijs voor gezien. De huidige afname van de populatie wilde eenden komt ook niet door voedsel, maar door hoge kuikensterfte.” Ruud van der Velden, fractievoorzitter van de Rotterdamse PvdD, kan het wetenschappelijke bewijs desgevraagd niet leveren, maar is het niet met Moeliker eens. „Wij zien wel degelijk sterfte door te veel of ongezond eten. Daar worden wij op geattendeerd door bewoners, bijvoorbeeld in de wijk Bloemhof. Ook de Vogelbescherming zegt dat brood slecht is voor eenden.”

Rotterdam is niet de eerste stad die een verbod invoert. Al in 2016 verbood Waterschap de Dommel het voeren van eenden in een vijver in het Brabantse Vught, nadat een paar keer hele broden in het water gegooid werden. Daarna volgden Amsterdam, Den Haag, Leiden en Utrecht. De hoogte van de boete schommelt tussen 70 en 140 euro. Volgens Stadsbeheer zal de boete in Rotterdam 100 euro bedragen.

„Zonde”, vindt Moeliker. „Het voederverbod van de gemeente Rotterdam is eigenlijk een verbod op het dumpen van etensresten.”

Het is eigenlijk biologieles midden in de stad

Kees Moeliker bioloog

Hij loopt naar een hoop witte rijst verderop in het gras, pal naast een grote zwarte rattenval. Vier eenden, een nijlgans met een manke linkerpoot en een stadsduif staan er om beurten in te pikken. „Deze omgekeerde pan rijst, daar moet je voorlichting over geven. Dat is niet goed voor de vogels en trekt ongedierte aan. Maar gesneden stukjes brood voeren is echt iets anders dan een avondmaal omkieperen.”

Van der Velden wil geen onderscheid maken tussen voerende kinderen en mensen die etensresten dumpen. „Al het voeren is slecht voor de dieren.” Ook de gemeente is niet van plan uitzonderingen te maken. „Een verbod is een verbod”, zegt Stadsbeheer.

Volgens Moeliker gaat de gemeente voorbij aan de educatieve functie. „Eendjes voeren is een laagdrempelige manier waarop stadskinderen in aanraking komen met de natuur. Je kunt eenden en andere vogels tellen, hun gedrag bespreken en de verschillende soorten bekijken. Het is eigenlijk biologieles midden in de stad – dankzij een korstje brood. Dat moeten we toch niet verbieden.”