Beleggen in de wapenindustrie blijft onverantwoord

Na de Russische invasie vorige maand besloten veel landen, waaronder Nederland, al snel hun defensiebudgetten te verhogen. Meteen vlogen ook de beurskoersen van grote wapenfabrikanten omhoog. De afgelopen jaren besloten veel banken, verzekeraars en pensioenfondsen juist niet meer in de defensie-industrie te beleggen. Zouden ze dat weer moeten gaan doen?

Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst begrijpen waarom financiële instellingen de afgelopen jaren uit verschillende defensiebedrijven zijn gestapt. De reden daarvoor was namelijk niet dat deze bedrijven wapens produceren. De meeste investeerders leggen in hun beleid vrij precies uit waarom zij bepaalde (en niet alle) wapenbedrijven uitsluiten van leningen of beleggingen. Slechts een handvol financiële instellingen investeert uit principe in geen enkel wapenbedrijf. Denk daarbij aan de banken Triodos en ASN, maar ook aan verzekeraars ASR en CZ.

De meeste grote financiële instellingen in Nederland sluiten defensiebedrijven uit om heel specifieke redenen. Die vallen grofweg uiteen in twee categorieën: het bedrijf maakt wapens die fout zijn, of het bedrijf levert wapens aan foute regimes. Onder de eerste categorie vallen bedrijven die bijvoorbeeld clustermunitie maken. Direct investeren in deze bedrijven is in Nederland zelfs verboden.

Lees ook: Niet investeren in Europese wapenindustrie is geen optie

Massavernietigingswapens

Ook sluiten veel financiële instellingen bedrijven uit die kernwapens produceren: zij vinden (net als PAX) dat ze geen geld zouden moeten verdienen aan massavernietigingswapens, die bovendien door internationale verdragen zijn verboden. Grote wapenfabrikanten als Raytheon, Boeing, BAE en Lockheed Martin vallen dan af.

De tweede reden waarom financiële instellingen bedrijven in de defensie-industrie uitsluiten heeft vaak te maken met het verkoopbeleid (of het ontbreken daarvan) van deze bedrijven. Vrijwel alle grote wapenproducenten leveren die wapens niet alleen aan het ministerie van Defensie in hun eigen land. Ze exporteren hun producten. Grote importeurs van westerse wapens waren de afgelopen decennia Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte en India. In die landen is van alles mis: de eerste drie zijn betrokken bij de oorlog in Jemen, India is in conflict met Pakistan en in alle vier de landen is het ook intern met de mensenrechten slecht gesteld.

Uit onderzoek van PAX blijkt dat als je deze twee categorieën van bezwaren tegen wapenproducenten serieus neemt, er bijna geen een overblijft waar je wél verantwoord in kunt beleggen.

De afgelopen maanden klaagde de Europese defensie-industrie al vaker dat ze moeite heeft om aan geld te komen. Verwijtend werd gesproken over financiële instellingen die, om hun reputatie te beschermen, niet in die industrie wilden investeren. Terwijl die, zo was de redenering, toch cruciaal is voor Europa’s veiligheid. Dat argument zien we nu opnieuw, en veel sterker terugkomen, met de wind van de Russische invasie in de rug.

Spiegel

De werkelijkheid is echter dat de financiële sector de defensie-industrie een spiegel voorhoudt. De afgelopen decennia zijn banken, verzekeraars en pensioenfondsen internationale standaarden van de VN en OESO rond investeren met respect voor mensenrechten over gaan nemen. De defensie-industrie heeft dat nog niet gedaan en vindt ten onrechte dat die standaarden niet op de sector van toepassing is. Dus produceren ze nog altijd wapens die inherent fout en bovendien verboden zijn, en leveren wapens aan landen waar mensenrechten en het oorlogsrecht ernstig worden geschonden.

Lees ook: Pensioenfondsen investeren voor ‘miljarden’ in bedrijven gelinkt aan leger Myanmar

De vraag of pensioenfondsen en banken ‘weer’ in de defensie-industrie moeten gaan investeren legt de vraag bij de verkeerde partij. De vraag is eigenlijk: gaan defensiebedrijven nu serieus werk maken van de internationale standaarden die mensenrechten en onze internationale rechtsorde beschermen? Stoppen ze met het leveren van wapens aan regimes die net zo autocratisch zijn als het Kremlin?

Veel Europese landen gaan nu veel geld investeren in hun krijgsmacht. Veel defensiebedrijven gaan daar financieel zeer van profiteren. Financiële instellingen moeten de rol die zij spelen bij het financieren van deze productie-impuls juist inzetten om af te dwingen dat wapenbedrijven niet alleen profiteren van het verdedigen van Europa, maar internationale mensenrechtenstandaarden ook zelf serieus gaan nemen. Wapenleveringen aan regimes die die waarden niet delen passen daar niet bij, en maken investeren in defensiebedrijven nog altijd niet verantwoord.