Wapenstilstand biedt hoop op einde aan slepende burgeroorlog in Jemen

Voor het eerst sinds 2016 hebben de strijdende partijen in Jemen, waar volgens de Verenigde Naties de meest acute humanitaire nood ter wereld heerst, een staakt-het-vuren afgekondigd. Het twee maanden durende bestand ging zaterdagavond in, gelijktijdig met het begin van de islamitische vastenmaand ramadan. Het kwam tot stand na bemiddeling van de VN.

Door de wapenstilstand gloort er enige hoop op een einde aan de al zeven jaar durende oorlog tussen de Houthi’s en de coalitie onder leiding van Saoedi-Arabië, die de verdreven Jemenitische regering van president Hadi weer in het zadel probeert te helpen.

Zondag al hief de coalitie de blokkade van de havenstad Hodeida, de belangrijkste bevoorradingsplaats voor de gebieden onder Houthi-controle, gedeeltelijk op. Voor het eerst in lange tijd arriveerde daar een tankschip met brandstof, waaraan dringend behoefte was. Ook zullen de Saoediërs en hun bondgenoten weer twee commerciële vluchten per week toestaan op de hoofdstad Sanaa, die in handen is van de Houthi’s.

Oplaaiende gevechten

De laatste maanden waren de gevechten juist weer opgelaaid. De Houthi’s probeerden al ruim een jaar de strategische en olierijke provincie Marib in te nemen. Na aanvankelijke successen liep hun offensief echter vast, mede door extra steun voor de regeringstroepen van Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten. Daarop voerden de Houthi’s, die op steun van Iran kunnen rekenen, hun raketaanvallen op doelen in zowel Saoedi-Arabië als de Emiraten op.

Noch de coalitie, noch de Houthi’s bekommerde zich intussen om het lot van de Jemenitische burgers. Volgens een rapport van het UNDP, het ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties, had de oorlog tot 2019 al 233.000 mensen het leven gekost, van wie naar schatting 60 procent aan indirecte oorzaken zoals honger of gebrek aan gezondheidszorg bezweek. De infrastructuur van het ook voordien al straatarme land is ernstig ontwricht, veel ziekenhuizen en scholen zijn verwoest en volgens de jongste cijfers van WFP, het Wereldvoedselprogramma van de VN, hebben 17,4 miljoen Jemenieten voedselhulp nodig. Vijf miljoen van hen bevinden zich op het randje van acute honger. De hulpfondsen van WFP voor Jemen zijn bovendien bijna uitgeput.

De oorlog heeft aan vele tienduizenden mensen het leven gekost

Van Saoedi-Arabië, dat in 2015 dacht de Houthi’s militair makkelijk de baas te kunnen zijn, is al langere tijd bekend dat het naar een uitweg zoekt uit de oorlog in Jemen. Die heeft ook tot spanningen met de Verenigde Staten en andere westerse landen geleid. Vorige week ging in de Saoedische hoofdstad Riad een vredesberaad van start, waarbij ook de VN aanwezig waren. De Houthi’s lieten verstek gaan omdat ze bezwaar hadden tegen Riad als zetel voor onderhandelingen, maar ook zij toonden zich bereid tot een wapenstilstand. VN-secretaris-generaal António Guterres zei te hopen dat hiermee „een politiek proces” op gang zou komen dat tot vrede leidt.

Lees ook: Wending in oorlog Jemen brengt einde niet dichterbij

De Amerikaanse speciale gezant voor Jemen, Tom Lenderking, toonde zich in een gesprek met het persbureau Reuters eveneens optimistisch. Hij sprak van „een beslissend moment dat Jemen helpt een nieuwe weg in te slaan”. Beide zijden zien volgens hem nu in dat ze de strijd niet kunnen winnen. „De dynamiek van het slagveld is veranderd”, aldus de Amerikaanse diplomaat.

Nucleair akkoord

Het bestand in Jemen kan ook bijdragen aan een oplossing van een andere belangrijke kwestie voor het Midden-Oosten: een nieuw nucleair akkoord tussen de Verenigde Staten en Iran. Beide landen zijn volgens berichten dicht bij zo’n nieuw akkoord, waarbij Iran zich zou verplichten zijn nucleaire programma te beperken in ruil voor verlichting of opheffing van economische sancties.

Lenderking zinspeelde ook op een verband tussen beide zaken. „Wij zouden graag zien dat Iran afstand neemt van zijn negatieve tactiek en de rol die het tot dusverre heeft gespeeld.” Volgens Washington en Riad gebruikt Iran de Houthi’s vooral als een pion om zijn eigen invloed in de regio te vergroten. Veel analisten menen echter dat de invloed van Iran op de Houthi’s, die bekendstaan als zeer eigenzinnig, maar beperkt is.

Hoewel het bestand op zichzelf goed nieuws is, blijft het afwachten hoe serieus de vredeswil van beide partijen dit keer is. In 2018 was er na lang onderhandelen in Zweden ook een akkoord, maar beide zijden schonden dit al snel, waarna de strijd opnieuw oplaaide.