Ongelijkheid in gezondheid is een nationaal probleem

De coronamaatregelen zijn weg en de terrassen zitten vol. Lente! Voor velen lijkt corona een boze droom die gelukkig voorbij is. Maar deze week meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek de kille feiten over waar de klap van corona het hardst gevoeld is. In de eerste golf stierven meer mensen met een laag inkomen of een migratieachtergrond. Maar, voegt het CBS toe, dat wijkt niet af van de ‘normale’ situatie. De dood komt toch al vroeger in de achterstandswijken: dit past in een trend. In Heerlen-Noord, Rotterdam-Zuid of Lelystad-Oost, in gebieden waar de problemen zich opstapelen, is ongelijkheid niet iets abstracts maar voelbaar en zichtbaar.

In de eerste golf heerste het virus ongenadig in Noord-Brabant en Limburg. Het was meegebracht van de wintersport en verspreidde zich met carnaval. Het land was overrompeld, maar de saamhorigheid was groot: „samen krijgen we corona onder controle”, meldden de matrixborden boven lege snelwegen. Kwetsbaren werden het hardst geraakt.

In de tweede golf werd het verschil nog groter. Het sterfterisico voor lage inkomens was beduidend hoger dan het toch al hogere risico in de eerste golf. Bij mensen onder de zeventig was het risico voor mensen met een laag inkomen om te overlijden 3,8 keer zo groot.

Vooral de mensen in de achterstandswijken stierven. Zij waren al minder gezond, leefden al ongezonder ook. Ze kregen minder voorlichting. Ze wonen dichter bij elkaar met meer generaties. Ze hebben geen beroepen waarmee je kunt thuiswerken, maar oefenen juist de essentiële beroepen uit en lopen dus meer risico besmet te raken. De lockdowns waren in heel Nederland slecht voor kinderen, maar in deze buurten waren ze een nachtmerrie.

Vaccinatiegraad

Dit zijn de wijken waar het vertrouwen het laagst is. In de overheid. In de instituties. Hier hebben mensen te maken met armoede, met werkloosheid, met onveiligheid. In Nederland kennen we zestien stedelijke gebieden waarin dit soort problemen zich opstapelen, verspreid door het hele land. In die gebieden en vergelijkbare buurten wonen ruim een miljoen Nederlanders. Dit lage vertrouwen vertaalt zich in een lagere vaccinatiegraad. De gevolgen kun je uittekenen: meer besmettingen, vaker ziek of ernstiger ziek omdat ze al minder gezond waren. Zo neemt de schrijnende ongelijkheid, al verdiept door Covid, verder toe.

Lees ook: Stemmen? In Rotterdams Carnisse hebben ze wel wat anders aan hun hoofd

Hoe nu verder?

Een rijk land mag dit soort gezondheidsverschillen niet accepteren. Deze ongelijkheid is een nationaal probleem. Na de gemeenteraadsverkiezingen waren er ernstige en sombere gezichten vanwege de lage opkomst. Er is veel gesproken over nieuwe bestuurscultuur en vertrouwensherstel. Maar waar blijft het herstelplan voor deze wijken?

Het is erop of eronder: een nog grotere groep dreigt definitief af te haken. Toenemende ongelijkheid en eroderend vertrouwen vormen een giftige mix. De kans op een gelukkig en gezond leven moet voor iedere Nederlander bereikbaar zijn. Laat de nieuw te vormen colleges met de partners in de stad en met de rijksoverheid de wijken optillen. De corporaties, de werkgevers, de schoolbesturen, de zorg – alle hebben een verantwoordelijkheid.

Het is een principiële keuze: bewoners hebben gezien hoeveel geld er – terecht! – kwam om de economie te stutten. ‘Whatever it takes’ was het devies. Bewoners zien hoeveel geld er – terecht! – is om de klimaatverandering tegen te gaan. Hoe zit het dan met de meest basale aanspraak: de kans op een gezond en gelukkig leven? Daarover is het regeerakkoord pijnlijk zwijgzaam.

Vertrouwenscrisis

Ons aanbod: samen met de bewoners in deze wijken de draad weer oppakken, zorgen voor betere kansen voor de kinderen. De woningen isoleren tegen energie-armoede én CO₂-uitstoot. De veiligheid herstellen. Goed werk in plaats van uitkeringen. Bestaanszekerheid terugbrengen. De gezondheidsverschillen bestrijden. Wil je wat aan de vertrouwenscrisis doen, verbeter dan de wijken. Zijn er zorgen over de opkomst bij verkiezingen? Investeer in de wijken.

Dat kan alleen samen. We moeten ongelijk investeren om de ongelijkheid te bestrijden, met een coronaherstelplan als onderdeel van een Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid. De mentaliteit van de eerste dagen van de coronacrisis is nodig: Whatever it takes.