In oude huizen fixen zij wat verhuurders laten liggen

Loop met Francis Langedijk (52) door een huis en hij begint te tikken, te kloppen en te inspecteren. „Hier heeft de woningbouwvereniging over de rubberen tochtstrips geverfd”, zegt hij tegen leerling-fixer Ahmad al-Ahmad. „Dat geloof je toch niet? Rubber kan daar helemaal niet tegen.” Hij loopt door naar de ramen aan de achterkant. „Of neem dit: officieel is het dubbel glas, maar het ene glas zit tegen het andere aan. Dan heb je er toch niks aan?!”

Francis kan er met zijn hoofd niet bij. Als hoofdfixer van de Amsterdamse FIXbrigade komt hij dagelijks bij bewoners in Amsterdam-Oost thuis om hun woning beter te isoleren. Hij wordt daarbij geholpen door zijn team van leerling-fixers, voornamelijk jonge statushouders. De afgelopen jaren heeft hij honderden woningen verbeterd. Francis schrikt elke dag weer van de slechte staat van veel woningen. „Terwijl je met zulke kleine handelingen zoveel kunt betekenen.”

Neem Laura Bonthuis, die met haar dochter al tien jaar in een sociale huurwoning in het hart van Betondorp woont. Het huis is niet warm te stoken. „Als je in de gang staat beweegt je haar door de tocht. Ik heb wel honderd keer gebeld met de woningcorporatie, en dan komt er iemand, maar die weigert vervolgens iets te doen. Omdat het een week werk zou zijn.”

CV-ketels fout afgesteld

Tot ze van de FIXbrigade hoort, die mensen met een inkomen tot 140 procent van het sociaal minimum gratis helpt (boven de 140 procent tegen een kleine vergoeding) energiebesparende maatregelen te nemen en het materiaal ook meteen installeert. Francis kwam langs met zijn team, installeerde binnen een dag tochtstrips, dichtte kieren én inspecteerde de verwarming. Het werd bij Laura altijd superwarm in de slaapkamer, waar ze niet was, terwijl in de woonkamer de verwarming niet aansloeg.

„Je moet de verwarming ook waterzijdig inregelen”, zegt Francis. Dat betekent dat je de CV-installatie in balans brengt en zorgt dat het warme water op een goede manier over de radiatoren wordt verdeeld. Maar een monteur inhuren is duur, dat kost vaak honderden euro’s. Woningcorporaties zijn sinds 2020 verplicht waterzijdig in te regelen bij de vervanging of installatie van een CV-ketel, maar doen het vaak niet. Bij oude CV-ketels is het sowieso vaak niet gedaan.

Het verschil sinds het bezoek van Francis en zijn team is gigantisch, vertelt Laura. „Vorige maand kwamen ze langs, de dag erna zat ik met mijn dochter in de woonkamer, we keken elkaar aan en moesten lachen. Want voor het eerst in tien jaar voelde ik warmte door de kamer stromen. Het was ongelofelijk.”

Het verschil sinds het bezoek van Francis en zijn team is gigantisch, vertelt Laura uit Betondorp

Thermostaat van 25 naar 19 graden

Francis hoort het trots aan. „Kleine verbeteringen maken zo’n verschil.” Laatst nog werd hij gebeld door een vrouw die hij had geholpen. In haar huis zat een vensterbank boven de verwarming („dan heb je niks aan je verwarming”). Francis en zijn team maakten sleuven in de vensterbank en installeerden roosters. „Een dagje werk, maar wat denk je? Zij had de thermostaat altijd op 25 staan om maar iets van warmte te voelen. Nu stond deze op 19 graden!”

De FIXbrigade is dan ook populair, vooral door mond-tot-mondreclame in Amsterdam-Oost, waar ze actief zijn. De brigade is niet verbonden aan een verhuurder of woningcorporatie. Francis: „We geven de corporaties echt een cadeautje, omdat zij hun werk niet doen.”

En steeds meer mensen hebben behoefte aan hulp. Met de stijgende energieprijzen raken namelijk meer en meer Amsterdammers in de financiële problemen. Jannekee Jansen op de Haar (60) is samen met Francis de drijvende kracht achter de zes jaar geleden opgerichte FIXbrigade (toen nog „een buurtprojectje van vrijwilligers”). Ze is somber over het aantal Amsterdammers dat in de problemen komt met hun energierekening, en ziet het aantal elk jaar groeien.

Volgens de officiële statistieken ervaart zo’n 11 procent van de Amsterdammers energie-armoede, wat betekent dat je meer dan 10 procent van je inkomen uitgeeft aan het betalen van de energierekening. In Betondorp is dat 26 procent van de mensen. Maar, zegt Jannekee, „dat getal ligt natuurlijk veel hoger. In zoveel huizen zetten mensen überhaupt de kachel niet meer aan, uit angst voor de rekening.” Zo doet Laura Bonthuis het ook. Ze stookt heel zuinig, nooit boven de 18 graden. „Dan is het vol te houden, maar zodra ik hem ook maar iets hoger zet gaat het meteen keihard met de kosten.”

Bewoners proberen vaak zelf een en ander op te lossen, zo ook Laura. Ze belde de woningcorporatie, ging aan de slag met tochtstrips, radiatorfolie en roostertjes. „Maar spullen zijn best duur. En dan sta ik in de bouwmarkt en dan heb ik écht geen idee welke strip ik moet kopen, laat staan hoe ik deze het beste kan bevestigen.”

Herkenbaar, zegt projectleider Jannekee Jansen op de Haar. Ze kijkt soms meewarig naar projecten waarbij bewoners geld krijgen om isolatiematerialen te kopen. „Want als je niet weet hoe je ze installeert, is het weggegooid geld.” De FIXbrigade komt dan ook voort uit dit soort vragen. Al langer organiseerde Jannekee Jansen op de Haar energiespreekuren bij duurzaam buurtcentrum Jungle in Oost.

Daar kwamen veel isolatievragen uit voort en op een gegeven moment besloten ze infraroodmetingen te gaan doen in huizen, om te zien waar het precies tochtte. Met een klein beetje subsidie begon het en Francis, die jarenlang als elektricien werkte, wierp zich op als vrijwilliger. Maar met de gratis adviezen die uit die metingen kwamen werd vervolgens niets gedaan door corporaties en verhuurders.

„Toen besloten we het maar zelf te doen”, zegt Jannekee, en liep het project „nogal uit de hand”. Zes jaar lang werkt Francis nu al als vrijwilliger als hoofdfixer. „Vaak hele werkweken.”

Jonge statushouders

Met wat potjes uit het stadsdeel wist Jannekee de FIXbrigade overeind te houden en via contacten bij ROC’s en de Vrijwilligerscentrale wist ze enigszins op te schalen en leerling-fixers op te leiden. Sinds december is Francis eindelijk in dienst. En de leerling-fixers werken nu via een officieel leerwerktraject, waardoor de veelal jonge statushouders een dienstverband hebben met uitzicht op diploma of werk.

Ahmad al-Ahmad is een van deze leerling-fixers. In Syrië werkte hij als afgestudeerd koeltechnicus, maar in Nederland kwam hij niet aan de bak. Tot hij van de FIXbrigade hoorde. Zelf vindt hij het een win-winsituatie. Zijn technische achtergrond komt van pas, hij leert Nederlands (Francis: „Ik praat alleen Nederlands tegen hem, hij is zo slim man”) en volgt een MBO-opleiding. „Ik leer veel van Francis”, zegt Ahmad, „en ik mag in al die Nederlandse huizen binnenkomen, hoe cool is dat?”

Het project valt op, ziet Jannekee, na jaren van „hard sleuren en trekken”. Corporaties en verhuurders zaten helemaal niet per se te wachten op een brigade die bij mensen over de vloer kwam. En hoewel de gemeente enthousiast was, bleek financiering ook niet vanzelfsprekend. „Wij zijn maar een kleine organisatie”, vertelt Jannekee. „Ze vroegen zich af of wij het wel konden dragen. Elk jaar was het weer sprokkelen voor een beetje geld. En dat terwijl wij als buurtorganisatie bij de mensen binnen kwamen die de gemeente moeilijk weet te bereiken.”

Maar, vervolgt ze, „gelukkig waren er ambtenaren die 100 procent in de FIXbrigade geloofden”. En was er een stadsdeelbestuurder, Rick Vermin, die het project op tafel legde bij wethouder Duurzaamheid Marieke van Doorninck. Dankzij ruim negen ton Europese subsidie en de 400.000 euro die wethouder Van Doorninck ervoor uittrok starten in mei drie van in totaal vijf nieuwe brigades, waarmee ze ongeveer duizend extra adressen in de stad kunnen bezoeken. Dat moet gemiddeld per huishouden zo’n 600 euro op jaarbasis schelen in de energierekening. En de interesse is breder: ook in Zaanstad is een FIXbrigade begonnen.

Dat betekent dat Francis Langedijk, die jaren met zijn fietsje met spullen door de buurt trok, ook een nieuwe functie krijgt. Hij gaat in de andere stadsdelen fixers opleiden, zodat er uiteindelijk zes fulltime hoofdfixers aan de slag kunnen. En 120 leerling-fixers. Die allemaal betaald krijgen voor hun werk.

Kennis ontbreekt bij verhuurders

Uiteindelijk hoopt Francis dat de jonge leerling-fixers doorstromen naar grote verhuurders of corporaties. „Zodat ze vanuit daar in één keer huurders goed kunnen helpen. Want de kennis ontbreekt daar gewoon. Anders kan je toch niet verklaren dat er vensterbanken boven verwarmingen geplaatst worden?”

Ze doen het werk uit liefde voor het werk en de stad, maar balen soms ook. Francis: „Na een lange dag voelt het werk vaak als een druppel op een gloeiende plaat. Want als de woningbouwverenigingen en verhuurders dit niet zelf oppakken dan blijven wij er achteraan rennen.” Hij heeft het dan niet over grote renovaties, maar over kleine ingrepen die in mensen hun leven groot verschil maken. „Het is één dag werk hè, per woning? Ze kunnen het doen als ze het willen. Maar ze doen het niet.”

Dan breekt er een grote lach door. „Maar aan de andere kant, ik heb toch een heerlijke baan nu?” Hij slaat Ahmad op de rug. „Is het interview bijna klaar? Er staan nog wat meer mensen op ons te wachten.” Hun fietsen staan al klaar, tochtstrips in de aanslag, gereedschapskist bij de hand. Nog drie adresjes te gaan.