Hoe een pinguïnreis naar Antarctica tot ongemak leidt

Er stond nog net niet: dit wordt de reis van uw leven. Dat zou misschien ook een open deur zijn geweest. Want zowel de bestemming als de reissom (beginnend bij 9.995 euro) maakt van de ‘NRC Academiereis’ naar Antarctica voor de meeste reizigers hoe dan ook een unieke ervaring.

De paginagrote advertentie waarmee de NRC Webwinkel de reis presenteerde, op zaterdag 26 maart in het economiekatern, had een overrompelende aantrekkingskracht. Een groep keizerspinguïns op een ijsvlakte onder een blauwe hemel, met in de begeleidende tekst het vooruitzicht op „een sprookjeswereld” met een „grandioze natuurrijkdom”, kortom „de laatste wildernis op aarde”. Tijdens de reis leveren NRC-journalist Marcel Haenen en zelfstandig wetenschapsjournalist Simon Rozendaal bijdragen over de fauna en de bedreigingen van het gebied, waaronder klimaatverandering.

In vijftien dagen vliegt de deelnemer naar Vuurland, om daarna naar het Ant- arctisch schiereiland te varen voor een aantal dagen met bezoeken aan de wal, en dan weer terug. Dit alles in december, als de Antarctische zomer begint en de temperatuur overdag nog net onder het vriespunt blijft.

Althans, de gemiddelde temperatuur. Ook Antarctica kampt met extreem weer, schreef de wetenschapsredactie in de week voor de advertentie nog. Het weerstation Concordia (wel duizenden kilometers van het schiereiland verwijderd) had temperaturen van 20 tot 30 graden boven normaal gemeten. Op verschillende plaatsen op het continent is ook structurele opwarming vastgesteld. Het Antarctisch schiereiland is volgens de British Antarctic Survey zelfs een van de plaatsen in de wereld waar de opwarming het snelst gaat.

Kwetsbaar natuurgebied

Op de redactie leidde de advertentie her en der tot opgetrokken wenkbrauwen. CO₂-compensatie voor de reis is optioneel en niet inbegrepen in de prijs, al is dat sinds dit jaar wel het beleid voor reizen van de NRC Webwinkel. En los daarvan: is Antarctica niet een dusdanig kwetsbaar natuurgebied dat toerisme al snel te veel schade aanricht?

Lees ook dit essay van René Moerland: De klimaattijd dwingt ons de journalistieke blik opnieuw scherp te stellen

NRC-reizen staan altijd los van de redactie, maar er nemen soms wel redacteuren aan deel. Zij doen dit als nevenactiviteit en hebben toestemming van de hoofdredactie nodig. Marcel Haenen, redacteur politie en justitie, ruimt er graag vrije dagen voor in. De studie van pinguïns is zijn passie en hij schrijft er al veertig jaar over. Wat hem betreft is de terugloop van de populaties een argument vóór deze reis. „Je vindt geen grotere ambassadeurs voor de bescherming van deze dieren dan de mensen die hun leefgebied hebben bezocht”, zegt hij.

Bovendien is de reis onderdeel van een boek waaraan hij werkt, over de geschiedenis van de mens-pinguïnrelatie. „Sinds de ontdekking van de pinguïn door de eerste Europese zeevaarders – vijfhonderd jaar geleden – is de vogel opgegeten, van zijn eten beroofd en verjaagd. Nu boeken mensen cruises om de bedreigde dieren te bewonderen. Daar schrijf ik over.”

Relativering

Acht redacteuren die veel over klimaat en duurzaamheid schrijven hebben grote moeite met de reis en lieten dat per brief aan de hoofdredactie weten. Hun bezwaar geldt niet alleen „de buitensporige klimaatschade”. Zij vrezen daarnaast dat de aanwezigheid van Haenen en die van Rozendaal, die in de advertentietekst wordt aangehaald als voormalig NRC-journalist, de indruk wekt dat NRC de reis inhoudelijk rechtvaardigt.

Rozendaal werkte tot 1986 bij NRC Handelsblad en stapte toen over naar Elsevier (nu EW). De klimaatredacteuren maken bezwaar tegen zijn relativering van de gevolgen van klimaatverandering. „We vrezen dat Rozendaal, die niet verbonden is aan NRC, in naam van de krant een andere positie in zal nemen dan die wij als kritisch journalisten gewend zijn”, schrijven zij. Rozendaal zelf vindt zijn bijdrage aan het klimaatdebat „aanzienlijk kritischer en genuanceerder” dan die van „zijn opvolgers” en ziet het bezwaar tegen zijn deelname als „een vorm van cancel culture”.

Bronnen spreken de klimaatjournalisten aan op dit soort reizen, zegt Hester van Santen, economieredacteur en een van de briefschrijvers. „Plat gezegd verwijten ze ons links lullen en rechts vullen. Inconsequent zijn is nooit goed voor een bedrijf dat het moet hebben van inhoud, dat expertise verkoopt.” De acht pleiten voor het schrappen van de reis.

Duurzaamheidsbeleid

Als NRC daartoe besluit, vaart het schip, de Hondius, overigens gewoon uit. De NRC-reizigers vormen slechts een deel van de passagiers, de overigen komen via andere organisaties. Dat maakt voor Haenen veel verschil: dit schip vaart toch al. Het is ook niet de eerste NRC-reis naar de zuidpool, maar de derde.

Lees ook: Een bijlage over vliegreizen zonder het woord vliegen: was dat CO2-purisme?

„Cruises zijn in het verleden altijd populair geweest bij onze lezers”, zegt Dominic Stas, ceo van NRC Media. „Maar we zien een stijgende gevoeligheid voor bepaalde gebieden. Daar gaan we rekening mee houden.” Begin dit jaar besloot de directie al om geen cruises meer onder NRC-vlag aan te bieden. Die maatregel heeft deze reis gekruist. Die zou namelijk vorig jaar al plaatsvinden, maar werd uitgesteld wegens de coronapandemie.

„We hadden opnieuw moeten bespreken hoe NRC zich tot deze reis verhoudt”, zegt hoofdredacteur (en directielid) René Moerland. „Dat gaan we nu alsnog doen.” De reis wekt verwarring over de vraag waar NRC staat, zegt hij. „Dit soort reizen past niet in ons duurzaamheidsbeleid: ons perspectief op klimaatverandering vereist actie. Maar we bedoelen niet dat mensen niet zouden moeten reizen. In die beslissing moet iedereen vrij blijven.”

Hij ziet een belangrijk verschil tussen deze reis en de advertenties voor bijvoorbeeld auto’s of fossiele brandstoffen, waar sommige lezers ook moeite mee hebben. „Dat zijn geen NRC-activiteiten”, zegt Moerland. „We willen niet anderen het zwijgen opleggen via ons advertentiebeleid. Stelling nemen we via onze commentaren, niet via advertenties. Daar lijkt wel eens verwarring te zitten.”