Leren reanimeren op een pop met borsten

In Medisch Centrum Wetering in Amsterdam zitten zes zorgmedewerkers klaar voor de cursus. Op de groene vloer ligt een reanimatiepop. Het lijkt een mannentorso, maar instructeur Marjolijn Rodenburg (60) tovert die in een handomdraai om in een vrouwenlichaam. Doktersassistent Carmen de Boer (29) roept: „Kan iemand even de borsten aangeven?” De groep lacht. Van de behandeltafel worden huidkleurige borsten gepakt. Behendig klikt collega-assistent Sandra Ribeiro (43) die aan de reanimatiepop vast.

Lees ook: Door voetballer Eriksen is er veel meer aandacht voor reanimatie

Het is de eerste keer dat de zorgmedewerkers op een vrouwenpop reanimeren. Fijn, vinden ze. „Ik denk dat het goed is om op een man en een vrouw te oefenen”, zegt werkstudent Minoes Borghei (22). Chirurg Joris Jansbeken (44): „Alles wat je hebt geoefend, wordt uiteindelijk minder spannend.” Gêne hebben ze niet om een vrouwenlichaam aan te raken, want ze zijn „natuurlijk zorgmedewerkers.” Maar het voelt wel anders. „De voorkant van je vingers raakt soms wel de borst”, zegt huidtherapeut Loes Kruisheer (29). Dat het voor sommigen misschien lastiger is om een vrouw te reanimeren, kunnen ze zich wel voorstellen. „Een man kleed je makkelijker uit dan een vrouw”, zegt doktersassistent Fatma Unal (29). „Zeker op straat”, beaamt Minoes.

Hoewel er tijdens de reanimatiecursus van Rodenburg een ontspannen sfeer hangt, is het doel ervan serieus. Vrouwen die een hartstilstand krijgen buiten het ziekenhuis worden minder vaak gereanimeerd en overlijden vaker dan mannen, zo blijkt uit onderzoek van het Amsterdam UMC. Omstanders beginnen bij mannen in 74 procent van de gevallen met reanimeren tegenover 69 procent bij vrouwen.

Rodenburg begon daarom drie weken geleden met het aanbieden van de reanimatiecursus met mannen- én vrouwenlichamen. Ze heeft er nu drie achter de rug: „Er werd aan het begin wel wat gelachen, maar iedereen snapt wel hoe belangrijk het is ook op een vrouwenlichaam reanimatie te leren”, zegt ze. De mannenpop is nu de norm, maar „daardoor is reanimeren op een vrouwenlichaam opeens raar en ongemakkelijk. Cursisten geven aan dat het een drempel veroorzaakt, die intimiteit. We moeten over die ongemakkelijkheid heen om de overlevingskansen voor vrouwen te verbeteren.”

De mogelijke gêne om een onbekende vrouw uit te kleden belemmert mannen in het handelen bij een hartstilstand, denkt Rodenburg. „Het oefenen van reanimeren op een vrouw is nodig om het reanimeren van vrouwen te normaliseren.”

Dat hulpverlenende burgers minder snel tot reanimatie overgaan bij vrouwen heeft nog een andere reden. Hartproblemen bij vrouwen worden als „vager en atypisch beschouwd”, zegt cardioloog Janneke Wittekoek. Zo uit een hartaanval zich bij vrouwen niet altijd met „het typische olifant-op-de-borst gevoel”. Vrouwen kunnen ook last krijgen van misselijkheid, duizeligheid en nek- en kaakpijn. Het herkennen van hartproblemen en de verschillen daarin tussen mannen en vrouwen is daarom cruciaal, volgens de cardioloog.

De reanimatiepop met borsten zou een deel van de barrières weg moeten nemen, want „reanimeren is in wezen niet anders bij vrouwen dan bij mannen”, zegt Rodenburg. Bij allebei moeten de handen op het midden van de borstkas geplaatst worden en het bovenlichaam ontbloot worden voor het plaatsen van een automatische externe defibrillator (AED), ook wel hartstarter genoemd.

Vijf oefenrondjes

Tijdens de cursus demonstreert Rodenburg hoe een reanimatie in zijn werk gaat. Ze drukt haar knieën tegen de bovenarm van de pop. Vervolgens zet ze haar handen op het midden van de borstkas neer: de rechterhand is door de linker heen gevlochten. Ze legt uit: „Je ziet dus dat dit bij een vrouw niet anders is dan bij de man, maar ja, het is wel tussen de borsten.” Vervolgens duwt ze het borstbeen 5 à 6 centimeter in. Op de pop beginnen groene lichtjes te branden. „Zo kan ik zien of de cursisten diep genoeg zitten.”

Lees ook: Onderzoek: ‘Sekseverschil blijft bij onderzoek naar corona vaak onderbelicht’

Fatma komt aangesneld met een AED. Het jasje van de reanimatiepop wordt uitgetrokken. Kleding moet zowel bij mannen als bij vrouwen uit, want de elektroden moeten op de blote huid bevestigd worden. Ook een BH moet dus uit. „Zeker als deze een beugel bevat, omdat de stroom uit het AED anders naar de beugel gaat”, zegt Rodenburg. En dan werkt de AED niet. Er worden twee plakkers met elektroden aangebracht: één aan de rechterkant net onder het sleutelbeen en één onder de linkerborst. Maakt dat bij mannen en vrouwen nog verschil? Rodenburg: „Niet echt, maar als iemand grote borsten heeft, wordt de plakker misschien wat meer bedekt.”

Na vijf oefenrondjes op de mannen- en vrouwenpop is de reanimatiecursus klaar. „Ik ben blij dat ik nu weet wat ik moet doen”, zegt Fatma.