Berichten Taghi directe aanleiding stilleggen berichtenservice gedetineerden

Berichtendienst eMates, waarmee gedetineerden met de buitenwereld kunnen communiceren, is maandag door minister Franc Weerwind (Rechtsbescherming, D66) stilgelegd, nadat het OM bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) alarm sloeg over grote hoeveelheden niet gescreende berichten die konden worden verstuurd. „Directe aanleiding” voor de waarschuwing is het onderzoek naar crimineel handelen van Ridouan Taghi vanuit de Extra Beveiligde Instelling (EBI) in Vught.

Dat stelt het OM desgevraagd. Taghi zou soms dagelijks „tientallen berichten” via eMates hebben verstuurd. Het OM kwam Taghi’s gebruik van eMates op het spoor in het onderzoek rond diens neef en advocaat Youssef T. die in oktober op bezoek in de EBI werd gearresteerd. Volgens het OM werkte hij mee aan een ontsnappingspoging van Ridouan Taghi.

Sinds 2013, toen eMates in Nederland werd gelanceerd, maakt de berichtendienst een snelle opmars. De dienst is beschikbaar in alle gevangenissen en huizen van bewaring. Volgens eMates worden jaarlijks 200.000 berichten verstuurd.

E-mail voor 45 cent

‘Achterblijvers’ zoals familieleden en vrienden kunnen een account bij eMates aanmaken en vervolgens een e-mail (à 45 cent) naar een gedetineerde sturen. Het is ook mogelijk een foto (à 30 cent) toe te voegen. De berichten worden in de gevangenis geprint door gevangenispersoneel en overhandigd, soms zelfs nog op de dag van verzending.

Bepaalde gevangenissen, waaronder de Penitentiaire Inrichting Vught, faciliteren ook de ‘antwoorddienst’ (à 30 cent). Daarbij ontvangt de gedetineerde bij zijn ‘post’ een antwoordvel dat met de hand kan worden beschreven en vervolgens ingescand wordt teruggestuurd naar de oorspronkelijke verzender.

Minister Weerwind legde eMates maandag voor onbepaalde tijd stil. In een brief aan de Tweede Kamer somt de minister een waslijst aan bezwaren op: tussen de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en eMates bestaat überhaupt geen contract, er is geen zicht op hoe eMates privacygevoelige informatie verwerkt en wie er bij -eMates toegang tot heeft.

Lees ook dit artikel: Ridouan Taghi werkte vanuit EBI aan drie ontsnappingsscenario’s

‘Aanzienlijk risico’

Net zoals bij reguliere post mag gevangenispersoneel de inhoud van de eMates-berichten controleren. Maar volgens het OM worden er te veel berichten verstuurd en staat het „uitoefenen van toezicht hierop onder druk”, zo schrijft Weerwind. „Als een grote hoeveelheid ongescreend digitaal berichtenverkeer met de buitenwereld kan plaatsvinden, levert dat volgens het OM een aanzienlijk risico op van voortgezet crimineel handelen binnen de penitentiaire inrichting. En dat raakt zowel de veiligheid binnen als buiten de muren.

Marion van de Laar van Bonjo, een belangenbehartiger van (ex-)gedetineerden, is verontwaardigd over de plotselinge eMates-blokkade. „Als er inderdaad berichten zijn verstuurd die niet mochten, dan ligt de fout van het niet ontdekken bij de DJI. Het gevangenispersoneel moet, net zoals bij brieven, controleren of berichten geoorloofd zijn.”

Te veel berichten

Van de Laar stelt dat personeelstekorten, de hoge werkdruk en het hoge ziekteverzuim onder gevangenispersoneel nu onterecht op het bord van de ongeveer dertigduizend gevangenen en hun ‘achterblijvers’ worden gelegd.

Het OM vindt dat sommige gedetineerden te veel eMates-berichten versturen. Het beperken van het aantal berichten ligt juridisch echter complex. In 2020 oordeelde de beroepscommissie van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming dat in de EBI het aantal eMates-berichten niet op tien stuks per week gemaximeerd mocht worden: berichten aan een gedetineerde mag men alleen op basis van de inhoud weigeren.

eMates – dat in handen is van een Nederlander en een Engelsman – stelt een kort geding tegen DJI te beginnen. In het Verenigd Koninkrijk, waar de berichtendienst ook actief is, won het eerder een Queens Award voor innovatie omdat het, door snel contact met het thuisfront te faciliteren, gevangenen hielp met rehabiliteren.

Lees ook dit artikel: Unieke hack van EncroChat leidt tot veel lastige juridische vraagstukken

Inez Weski, de advocaat van Taghi, stelt in een persbericht weten dat haar cliënt uitsluitend met naaste familie via eMates communiceerde. Ook zouden zijn berichten wel degelijk gecontroleerd zijn. Zo maakte Taghi mee dat een eMates-brief waarin hij „emoties van teleurstelling en boosheid” over een medische kwestie binnen de EBI uitte niet verzonden zou worden, tenzij hij dat deel van de brief zou verwijderen.

Omdat eMates-berichten een beperkt aantal leestekens mogen bevatten (2.500 karakters), moest volgens Weski „een gemiddelde brief” van Taghi „daardoor al gauw opgedeeld worden in 4 berichten”. Op dagen dat hij brieven naar zijn familie schreef kwam dat aantal berichten dan „boven de tien” uit.

„De minister blijkt dus op basis van een kennelijk onjuist beeld over cliënts gebruik van eMates de rechten van alle gedetineerden te hebben beperkt”, stelt Weski. „Cliënt kan slechts hopen, dat de Minister zich nader laat voorlichten over de feiten en zijn besluit herziet.”