De huisarts staat al klaar in Helmond

In een hotel in het Poolse Krakau, dichtbij het centraal station, vindt Victoriia Novak (30) uit Tsjernihiv de mensen die haar naar Nederland zullen brengen. In een zelf opgezette ontvangsthal regelen Nederlandse vrijwilligers haar check-in. Ze wordt gekoppeld aan een gastgezin in Amstelveen en krijgt alvast een nummertje voor als ze aankomt in het hotel in Haarlem. Daar zal haar gastgezin op haar wachten, aan een tafel met haar nummer erop. In een touringcar, met een lunchbox voor onderweg, rijden ze – Victoriia in haar eentje, met hond Sam – in zestien uur van Krakau naar Nederland.

Novak reed mee met een initiatief van een groep Nederlandse vrijwilligers, dat Ukraine Run heet. Op dag zes van de oorlog reden de eerste vier minibusjes van deze vrijwilligers naar de Pools-Oekraïense grens. De drie 51-jarige initiatiefnemers, Patrick van Rossum en Jan-Willem Scheijgrond uit Eindhoven en Diederik Schneemann uit Amsterdam, hebben intussen zevenhonderd Oekraïense vluchtelingen naar Nederland gebracht. Daarvan zijn de meesten bij gastgezinnen ondergebracht.

Dat gebeurde in een samenwerking met Rooms for Ukraine, een vrijwilligersorganisatie die vluchtelingen koppelt aan gastgezinnen. Vijftig Oekraïners hebben zich via Ukraine Run bij gemeentelijke opvang gemeld. Deze week haalt de groep vrijwilligers nog 250 Oekraïners op in Krakau. In totaal hebben zich tot en met donderdag ruim 15.000 Oekraïense vluchtelingen in Nederland gemeld bij de gemeentelijke opvang.

Al in Polen krijgt Victoriia een nummertje – daar hoort een gastgezin bij

Een paar weken na de eerste rit is de reis een stuk beter georganiseerd, vertellen Van Rossum en Scheijgrond. Een ruimte in een hotel in Krakau is nu een ontvangsthal met kleding en eten. In plaats van een excel-sheet gebruiken de vrijwilligers een app om de vluchtelingen ‘in te checken’. De chauffeurs rijden nu met touringcars. Er is een telefoonlijn die door drie mensen wordt bemand – Van Rossums privételefoon staat niet langer roodgloeiend.

Diana Hrechana (33) en haar 14-jarige zoon Roman Svyr vonden de bussen van Ukraine Run per toeval. In de eerste week van de oorlog vluchtten ze vanuit hun woonplaats Charkov naar Krakau, zonder plan voor een eindbestemming. Op een busstation zagen ze een groep Nederlanders met kartonnen bordjes. Ze werden naar Veldhoven gebracht, waar ze Annelies Zimmerman, de moeder uit hun gastgezin, om half twee ’s nachts ontmoetten.

Lees ook dit opinieartikel: Een Oekraïens gezin in huis? Dat doe je niet zomaar

Baan als schoonmaker

Hrechana en Svyr konden zich binnen enkele dagen inschrijven bij de gemeente Veldhoven. Hierdoor kan Hrechana op 1 april beginnen als schoonmaker bij technologiebedrijf ASML, een baan die ze via Zimmerman heeft gevonden. Zodra ze haar bankrekening geopend heeft, kan ze haar contract tekenen. Svyr kan in april beginnen op het Stedelijk College in Eindhoven, waar binnenkort een nieuwe locatie voor zo’n zevenhonderd Oekraïense basis- en middelbareschoolleerlingen opent.

De gemeente Helmond, die deel uitmaakt van de Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost valt, wist een week van tevoren dat er via Ukraine Run een bus met ongeveer 85 vluchtelingen naar Helmond zou komen. De burgemeester zorgde bij aankomst voor een loket waar de Oekraïners zich direct in konden schrijven. Ook was er een aantal huisartsen aanwezig om medische vragen te beantwoorden, vertelt bestuursadviseur Yvette Hartelo.

In andere gemeenten gaat de inschrijving minder soepel. Bij verschillende gastgezinnen duurt het lang voordat vluchtelingen een afspraak kunnen maken – in Den Haag zou er volgens Van Rossum pas plek zijn in juni.

Ukraine Run zoekt samenwerking met gemeenten en veiligheidsregio’s om af te spreken hoeveel vluchtelingen een gemeente aankan. De reacties verschillen. Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost vroeg volgens Scheijgrond onlangs voorlopig geen bussen meer naar deze regio te brengen. De veiligheidsregio ontkent dit verzoek te hebben gedaan, maar zegt bezorgd te zijn over mogelijk kortstondige plaatsing van vluchtelingen via particuliere initiatieven. Het initiatief zou aansluiting moeten zoeken bij Vluchtelingenwerk. Scheijgrond zegt dat Vluchtelingenwerk heeft laten weten na te denken over hoe ze kunnen helpen, maar dat ze niet op gemeentelijk niveau hulp kunnen bieden.

De gemeente Noord-Beveland raadde gastouder Gilles Kuiper aanvankelijk af de Oekraïners die in zijn vakantiehuis verblijven – een gezin van acht en een negende op komst – in te schrijven. „Het gezin zou zich dan te snel vastleggen aan deze woonplaats”, vertelt hij. Volgens burgemeester Loes Meeuwisse (VVD) was er destijds onduidelijkheid over hoe Oekraïners ingeschreven dienden te worden en is inschrijven sinds deze week wel mogelijk.

Nu het gezin – ruim twee weken na aankomst in Nederland – is ingeschreven, probeert Kuiper ervoor te zorgen dat de kinderen naar school kunnen. De oudste, een jongen van vijftien, moet waarschijnlijk naar de Internationale Schakelklas (ISK) Walcheren in Middelburg, waar plek is voor honderdvijftig Oekraïense leerlingen. De school ligt op zo’n twintig kilometer afstand en minimaal twee uur reizen met het ov. Of de gemeente een speciale schoolbus gaat faciliteren, is volgens Kuiper niet duidelijk.

Eigen inkomen

Bij Viktoriia Novak uit Tsjernihiv duurt het twee weken voor haar inschrijving bij de gemeente Amstelveen rond is. Ze kan niet wachten, want dan kan ze werk gaan zoeken. Ze heeft net genoeg geld voor een ticket naar Oekraïne om ooit terug te gaan – daar wil ze nu niet aankomen. Maar ze wil wel graag haar eigen inkomen hebben om niet volledig afhankelijk te zijn van haar gastgezin en om zich „een beetje normaal” te voelen.

Hond Sam werd twee dagen na aankomst bij hun gastgezin al geregistreerd bij de dierenarts. Hij heeft nu een Nederlands ‘paspoort’.