Oorlog maakt een einde aan het internationale isolement van Turkije

De oorlog in Oekraïne heeft in één klap een eind gemaakt aan het internationale isolement waarin Turkije de afgelopen jaren verkeerde. De ene na de andere (westerse) regeringsleider kwam de afgelopen weken op bezoek bij president Erdogan: de Israëlische president, de Griekse premier, de Duitse bondskanselier, de Poolse president. Erdogan is zelfs weer on speaking terms met president Biden, met wie hij sinds het begin van diens ambtstermijn een moeizame relatie heeft. Ze spraken elkaar eerder deze maand drie kwartier per telefoon.

Deze dinsdag is het de beurt aan premier Rutte, die zijn eerste bezoek brengt aan Turkije sinds 2013. Het bezoek staat uiteraard in het teken van de oorlog in Oekraïne. „Turkije is van groot belang voor de verdediging van de oostflank”, zei Rutte vrijdag. Daarom is het volgens hem van belang dat andere NAVO-landen met Ankara in gesprek blijven. Nu heeft Duitsland als een van de weinige Europese landen intensief contact met Turkije. Daar moet volgens Rutte verandering in komen.

Turkije herwon zijn internationale relevantie deels doordat het zich opwierp als bemiddelaar tussen Rusland en Oekraïne. Na tientallen telefoontjes wist de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Cavusoglu zijn Russische en Oekraïense collega’s onlangs om de tafel te krijgen in de Turkse badplaats Antalya. Hoewel de ontmoeting niet direct resultaat opleverde, prees en bedankte VN-secretaris-generaal Guterres Turkije voor zijn diplomatieke inspanningen.

Balans

Zijn rol als bemiddelaar heeft Turkije te danken aan de balans die het probeert te vinden tussen Rusland en Oekraïne – met beide landen onderhoudt het goede politieke, economische en militaire relaties. Ankara steunt Oekraïne en handelt grotendeels in lijn met de NAVO, zonder Rusland voor het hoofd te stoten. „We moeten onze vriendschap met Poetin én Zelensky in stand houden”, verklaarde Erdogan tijdens het bezoek van de Duitse bondskanselier Scholz vorige week aan Ankara.

Dit houdt in dat Turkije de Bosporus heeft afgesloten voor alle oorlogsschepen, niet alleen Russische. Ondertussen blijft Ankara wel drones leveren aan Oekraïne, dat deze met dodelijk succes inzet tegen de Russische troepen. Daarentegen weigert Turkije mee te doen met de westerse sancties tegen Rusland om zijn in crisis verkerende economie geen verdere schade te berokkenen. Bovendien is Turkije een van de weinige landen die zijn luchtruim open houdt voor Russische vliegtuigen.

Er zijn zelfs aanwijzingen dat Rusland Turkije probeert te gebruiken om onder de sancties uit te komen. Zo is er een plan om zestig vliegtuigen van Russische luchtvaartmaatschappijen in Turkije te registreren. Turkije zou hiervoor openstaan om de verliezen voor zijn toerismesector te beperken. Ook zou Rusland zijn sterke relaties met de Turkse bankensector willen gebruiken om de sancties te omzeilen, bijvoorbeeld door Russische bedrijven zaken te laten doen via Turkse banken.

De oorlog in Oekraïne zorgt er niet automatisch voor dat Turkije terugkeert in de boezem van het Westen

Dit wordt in het Westen met argusogen gevolgd. Maar vooralsnog staat Turkije niet onder grote druk om partij te kiezen. Dat lijkt ingegeven door de westerse wens om de diplomatieke kanalen met Rusland open te houden. Desondanks worden de Turkse motieven gewantrouwd na jaren van animositeit jegens het Westen. En de schelle toon waarop Erdogan recent uithaalde naar de vermeende westerse impotentie in Oekraïne staat in schril contrast met zijn gebrek aan kritiek op Poetins agressie.

Daaruit blijkt eens te meer dat Turkije autonoom en onafhankelijk wil blijven, en dat de oorlog in Oekraïne er niet automatisch voor zal zorgen dat het land terugkeert in de boezem van het Westen. Erdogan ziet Turkije als een belangrijke speler in een nieuwe, multipolaire wereld, daar brengt de oorlog geen verandering in. En het wil als een gelijkwaardige gesprekspartner behandeld worden door Rusland én het Westen.

Lees ook deze reportage van Turkije-correspondent Toon Beemsterboer over Turkijes dilemma’s rond de Bosporus

Dat lijkt Rutte zich ook te realiseren. Hij zei dat hij de afgelopen tijd meerdere lange gesprekken heeft gevoerd met Erdogan, onder meer in de zijlijn van de NAVO-top in juni 2021 en de G20 in Rome. Ondanks de gespannen relatie tussen Nederland en Turkije de afgelopen jaren, die Rutte „een zakelijk conflict” noemde, zijn de persoonlijke verhoudingen volgens de premier altijd goed gebleven.