‘Helpdeskjournalistiek’ van NOS Stories en nu.nl spreekt tieners direct aan

Kan er een dienstplicht komen in Nederland, en moet ik dan ook het leger in? Zelf waren ze er niet meteen op gekomen, zegt Sheily Belhaj, eindredacteur van NOS Stories. Maar op sociale media werd de vraag massaal in de reacties onder nieuwsvideo’s over Rusland en Oekraïne gesteld. Een uitlegvideo volgde: „Moet ik meevechten? Het korte antwoord daarop is nee.”

Zo was het de afgelopen weken wel vaker schakelen voor een nieuwsmedium dat zich op dertien- tot negentienjarigen richt. Want een oorlog met bijbehorende geopolitieke verhoudingen uitleggen is één ding – hoe vertel je tieners welke oorlogsbeelden wel en niet echt zijn? En hoe gaan ze om met al die beelden die dagelijks op ze afkomen? Belhaj: „Items maken we vanuit de gedachte: wij merken dat dit leeft, dus we zochten het voor jullie uit. En dat betekent dat je constant alert moet zijn. Zo’n dienstplichtvraag had ik zelf niet zo snel bedacht, maar onder volgers bleek het heel belangrijk.”

Lees ook: Jongeren dromen nu over kernbommen en ‘minitanks’

Afhankelijk van TikTok en Instagram

Toen NRC begin deze maand aan Rotterdamse tieners vroeg hoe zij de oorlog in Oekraïne volgen, viel op dat zij hun informatie vrijwel volledig van TikTok en Instagram haalden. De stroom oorlogsbeelden hield er nauwelijks op, vertelden ze, en dat liet ze achter met allerlei vragen.

Niet voor niets is de belangstelling voor het kijkgedrag van tieners en jongeren onder nieuwsmedia groot. Waar ouders voor die tijd nog enige zeggenschap hebben over wat er gekeken wordt, bepalen middelbare scholieren dat met hun telefoons vaker zelf. En waar ze tot twaalf jaar nog aansluiting vinden bij het traditionele nieuwsaanbod voor kinderen, is het ‘volwassen’ aanbod net iets te hoog gegrepen, of gewoon saai. Niet alleen de televisie blijft daarom links liggen, ook hun gebruik van online nieuwsmedia is beperkt: 17,5 procent van de dertien- tot negentienjarigen werd in 2020 dagelijks via de websites en apps van nieuwsmedia bereikt, tegenover 53,6 procent van de twintig- tot vierendertigjarigen, aldus het Commissariaat voor de Media. Bekeken video’s op de socialemedia-accounts van nieuwsmedia werden niet meegenomen in die berekening.

Nieuws maken voor tieners op socialemediaplatforms als TikTok en Instagram wijkt daarom af van de traditionele journalistieke werkwijze, zegt Ingeborg Veen, coördinator sociale media bij NU.nl. „Aan een oudere generatie redacteuren is het weleens lastig uit te leggen dat een wezenlijk deel van onze tijd gaat zitten in reageren op comments en berichten van volgers”, zegt ze. Natuurlijk is het ook haar primaire taak om uit te leggen hoe iets zit, maar een band opbouwen met tieners, hun eigen vragen serieus nemen en erachter komen wat ze bezighoudt, is volgens Veen minstens zo belangrijk om een betrouwbaar medium te zijn waarnaartoe jongeren terugkeren. Helemaal wanneer je concurreert met de aandacht voor duizenden andere filmpjes op sociale media, waar ook nog eens geregeld desinformatie in zit.

„Tijdens de eerste coronagolf voelden we ons soms net een helpdesk”, zegt Belhaj. „We gingen bijna dagelijks live op Instagram – volgers konden ons op die manier vragen stellen: mag ik nog wel achterop de scooter bij een vriendin? Aan de ene kant kun je zeggen: dat is geen journalistieke taak. Maar het heeft ons wel geholpen om te bewijzen dat je bij NOS Stories moet zijn om antwoorden te krijgen op vragen.”

De kijker direct aanspreken

De hoofdmoot van de NOS Stories- en NU.nl-bijdragen op TikTok en Instagram bestaat uit uitlegvideo’s van om en nabij de minuut (‘Werken jodiumpillen?’, ‘Wie is Poetin eigenlijk?’) met vaste presentatoren. De video’s over de oorlog in Oekraïne die op de kanalen van NOS Stories het meest bekeken werden, spreken kijkers direct aan: ‘Je zult dit vast wel meegekregen hebben, maar wat betekent het eigenlijk?’

Belhaj: „Dagelijkse oorlogsontwikkelingen laten we echt liggen, maar zodra Poetin dreigt met kernwapens, moet je daar context bij geven. Zulke onderwerpen maken angstig.” Voor zowel Belhaj als Veen is het doel vooral om context te geven bij de oorlogsbeelden die op tieners afkomen. Belhaj: „We maken verhalen die je op NOS.nl niet terugvindt: wat als je bang wordt van al die beelden, en hoe kun je nou bepalen of iets echt of nep is?” Veen: „In de nieuwsselectie die we nu maken, zie ik ook dat we steeds meer richting het thema vluchtelingen gaan: waar komen ze terecht, zitten er al Oekraïense of Russische leerlingen in klassen?”

En natuurlijk is zo’n persoonlijke nieuwsbenadering weleens schipperen, zegt Belhaj. Want wat voor een dertienjarige heel belangrijk is, kan voor een achttienjarige kinderachtig overkomen. En waar de overweldigende aandacht voor de oorlog in Oekraïne voor sommigen meteen vanzelfsprekend was, stelden tieners met een migratie-achtergrond vaker de vraag: waarom dan niet voor Afghanistan? Belhaj: „Voor wie maak je eigenlijk nieuws?” Voor al die groepen jongeren, vindt ze zelf. „En mag het wat ingewikkelder, dan hoop ik dat ze overschakelen op onze andere nieuwskanalen.”