Oorlog splijt Russische generaties

‘De dag van de inval van Oekraïne belde ik mijn ouders. Ik was zo verdrietig. Ik verwachtte dat ze mijn emoties zouden delen. Ik was vergeten dat ze er anders tegenaan kijken”, zegt Polina uit de Russische stad Novosibirsk aan de telefoon. Ze wil niet met haar achternaam in de krant omdat wat je in Rusland wel en niet kan zeggen, nu snel verandert. Evenmin wil ze op de foto. „Ik heb collega’s digitaal bedreigd zien worden omdat ze zich uitspraken tegen de oorlog.”

Sinds Rusland buurland Oekraïne aanviel, tekent zich onder de bevolking een scheidslijn af tussen mensen die geloven in de formele lezing van de Russische regering (die spreekt van een speciale operatie om Oekraïne te bevrijden van fascisten) en de mensen die zien dat sprake is van een bloedige oorlog tegen een buurland.

Generatiekloof

Aan welke kant iemand staat, hangt samen met hoe hij of zij het nieuws volgt. De Russische regering heeft de tv stevig in haar greep, en die is voor 86 procent van de 55-plussers de belangrijkste nieuwsbron, blijkt uit een onderzoek uit 2021 van opiniepeiler Levada. Van de Russen onder de 40 put minder dan de helft uit tv-nieuws, zij informeren zich vaker met sociale media of nieuwssites.

Deze generatie- en nieuwskloof verdeelt nu gezinnen, waaronder dat van Polina. Haar vader is Aleksandr (60), een bouwopzichter uit Novosibirsk. Hij heeft een heel andere perceptie van wat er in Oekraïne gebeurt dan zijn dochter, en steekt van wal: „Rusland moest wel troepen naar Oekraïne sturen om twee redenen. Ten eerste: om het Russische volk te beschermen. De Oekraïense fascisten beschieten de Donbas al acht jaar.”

Ik zie hoe bang de oorlog Russen maakt, het is heel onethisch

Polina dochter van Aleksandr

Lees ook hoe Marina Ovsjannikova het belangrijkste Russiche journaal verstoorde met een protestbord

Net als zijn dochter maakt Aleksandr zich zorgen om de bevolking in Oekraïne, maar om een andere reden: „Al acht jaar worden daar onschuldige kinderen, vrouwen en ouderen gedood. Er zijn aanwijzingen dat als Rusland de volksrepublieken DPR en LPR niet op hun verzoek erkend had, dat de fascisten het grondgebied dan zouden zijn binnengevallen en er genocide op het Russische volk hadden gepleegd.” Ook noemt Aleksandr de door het Kremlin opgeworpen dreiging dat Oekraïne een nucleaire bom wilde ontwikkelen – Oekraïne deed eind vorige eeuw juist afstand van zijn kernarsenaal – en dat er biologische wapens ontwikkeld zouden worden.

„Het is zo pijnlijk dat we zo’n andere mening hebben”, zegt Polina. Ze is als psycholoog aangesloten bij een netwerk van honderden psychologen in Rusland en Oekraïne die online therapie bieden. „Als psycholoog ben ik tegen alle vormen van geweld. Ik zie hoe mensen lijden. Ik praat elke dag met Russen over de oorlog en ze vertellen me hoe bang ze zijn. Ik zie hoe schuldig ze zich voelen. Als je ziet hoe dit de mensen verdeelt, is het heel onethisch. Het is bovendien onlogisch, een ander land binnenvallen om je eigen land te beschermen. Sommige vrienden zijn bang dat de oorlog overslaat naar ons eigen territorium.”

Lees ook over de blinde liefde voor Poetin in Servië

Haar vader Aleksandr ziet het anders: „Wat er in Oekraïne gebeurt beangstigt me niet. Ik ben blij dat de Russische autoriteiten eindelijk zijn gestopt met flirten met het Westen en een onafhankelijk beleid zijn gaan voeren. Ik ben er zeker van dat Rusland de orde in Oekraïne gaat herstellen en de fascisten krijgen wat ze verdienen. Als de Oekraïense burgers uit hun greep ontwaken, zullen er weer broederlijke relaties ontstaan tussen onze landen. Want historisch gezien zijn we één volk.”

Blijven praten

Bij het telefoongesprek met haar vader op de dag van de inval, gooide Polina de hoorn op de haak. Maar ze blijft contact zoeken. „Het is toch mijn vader. Ik vind het belangrijk met hem te blijven praten.”

Ook Aleksandr hoopt dat het conflict hun relatie niet te veel zal beïnvloeden. „Ik weet dat mijn dochter een goed mens is. Ik hou van haar. Ik weet dat ze van mij houdt. Ze kan misleid worden, net als ieder mens op aarde. Het feit dat ze een andere mening heeft dan ik, maakt me wel van streek. Maar ik geloof dat het leven en wat er nog gaat gebeuren, alles op zijn plek zal brengen.”

Eindelijk stopt Rusland het geflirt met het Westen

Aleksandr vader van Polina

Ontdaan zegt Polina: „Het doet me zoveel pijn dat ze Oekraïne verwoesten. Dat miljoenen mensen het land moesten ontvluchten. Dat ze onze toekomst voor de komende decennia hebben gestolen. En het is nog pijnlijker om me dan te realiseren hoe veel mensen, onder wie mijn vader, zo tolerant kunnen zijn voor zo’n zinloze oorlog.”

Polina is niet rabiaat anti-regering, noch is ze erg pro-oppositie – die is in haar ogen nogal eens te radicaal. „Vroeger dacht ik niet veel na over wereldonderwerpen. Nu vind ik dat ontzettend dom. Ik schaam me om dit te zeggen, maar in 2014 was ik niet tegen de annexatie van de Krim. Er ging bij mij geen alarmbel rinkelen. Het was gewoon op de televisie die mijn ouders keken dat de Krim nu bij Rusland hoorde en ik dacht er verder niet over na. Maar toen ik ging reizen, leerde ik veel. Ik ben bijvoorbeeld in Abchazië geweest, en ik realiseerde me dat wat daar gebeurt niet iets is dat ik kan steunen.”

Sancties

Opvallend is hoe verschillend Alek-sandr en Polina staan tegenover de sancties die Europa en de Verenigde Staten hebben opgelegd aan Rusland, als straf voor de inval. Aleksandr is positief: „Misschien dwingt dit onze autoriteiten om eindelijk werk te maken van de ontwikkeling van de Russische economie. Het zal Rusland onafhankelijker maken van het Westen.”

Polina is juist zwaar geraakt door de sancties. Ze is momenteel in Egypte, waarvandaan ze online therapie geeft.

„Mijn werk wordt nu heel moeilijk. Het wordt heel lastig om genoeg geld te blijven verdienen om hier te kunnen leven. Mijn pinpas is geblokkeerd. Het geeft me het gevoel dat dit niet eerlijk is. Ze willen druk zetten op Poetin maar zelfs de oppositie kan nu niet meer het land uit vluchten. Kritische journalisten kunnen geen geld meer verdienen via YouTube. Het voelt echt alsof de hele wereld wil dat we allemaal opgesloten worden in Rusland.”