‘The Duke’ is een geestig en ontroerend schelmenverhaal

Kempton Bunton (met glinsterende pretoogjes gespeeld door Jim Broadbent) weigert zijn kijk- en luistergeld voor de BBC te betalen. Hij is van mening dat het kijken naar de Britse staatsomroep gratis zou moeten zijn voor armlastige gepensioneerden.

Zelf heeft de zestigjarige Kempton het ook niet breed. Omdat de koppige Kempton praatgraag is en overal een mening over heeft, lukt het hem tot verdriet van zijn mopperende vrouw Dorothy (Helen Mirren) niet om lang een baan te houden.

Zo werkt hij een tijdje bij een bakkerij maar wordt hij ontslagen als hij het opneemt voor een Pakistaanse werknemer die een kortere pauze krijgt dan de rest van de werknemers. De scène illustreert dat de tikje excentrieke Bunton het (socialistische) hart op de goede plaats heeft. In zijn strijd tegen allerlei onrecht vergelijkt hij zichzelf met Robin Hood.

Net als deze geliefde volksheld steelt Kempton Bunton van de rijken: in 1961 ontvreemdt hij het net door de National Gallery voor 140.000 pond aangekochte portret van de nationale oorlogsheld Wellington. Bunton steelt het door Francisco Goya geschilderde portret („it’s not very good, is it?”) niet voor eigen gewin, maar als onderdeel van zijn actie om de omroepbelasting af te schaffen. Het losgeld moet in kijk- en luistergeld voor gepensioneerden worden gestoken. De pompeuze autoriteiten negeren evenwel zijn anonieme brieven omdat ze denken dat professionals of zelfs de Italiaanse maffia achter de kunstroof zit.

Lees ook dit interview: ‘Ik geloof niet in chemie, ik geloof in acteren’

Het op feiten gebaseerde The Duke zet met veel plezier arbeidersstad Newcastle tegenover het door zijn eigen arrogantie verblinde Londen. Michell gebruikt soms in de jaren zestig hippe splitscreens om de vertelling in zijn tijd te situeren en om het verhaal vaart te geven.

Een groot verdriet

The Duke is een amusant schelmenverhaal, maar dat niet alleen. Onder Buntons uitbundige gedrag schuilt een groot verdriet: dochter Marion kwam om bij een fietsongeluk. Hij en Dorothy reageerden verschillend op haar dood. Zij heeft het weggestopt, hij sublimeert haar dood met het schrijven van boeken en toneelstukken die hij tevergeefs naar de door hem zo gehate BBC stuurt.

De kern van het geestige en uiteindelijk ontroerende The Duke is de rechtszaak tegen underdog Bunton. Hier is de innemende idealist in zijn element. Tussen alle grappen en grollen door ontvouwt Kempton zijn onbaatzuchtige, humane filosofie: dat je te allen tijde anderen moet helpen. „I am you and you are me”.