„Er zijn vormen van misbruik in alle sectoren, dus ook in de kunsten.” Delphine Bedel , zelf beeldend kunstenaar, staat aan de basis van de oprichting van Engagement Arts NL, een non-profitorganisatie die tot doel heeft machtsmisbruik, seksisme, discriminatie en gender-ongelijkheid in de Nederlandse kunstwereld aan de orde te stellen. Bedel was resident aan de Rijksakademie in Amsterdam, ze doet onder andere onderzoek naar gelijkberechtiging en is opgeleid als vertrouwenspersoon.
Waarom moet er een organisatie tegen machtsmisbruik speciaal in de beeldende kunstsector zijn?
„Een jaar geleden hebben we dit initiatief genomen, ingegeven door MeToo-affaires op Nederlandse kunstacademies en mode-opleidingen. Wij zijn een bottom-up-organisatie, geleid en opgericht vanuit de beeldende sector, door kunstenaars. Ook advocaten, curatoren en activisten zijn bij ons betrokken.”
Engagement Arts NL is geïnspireerd door een Belgische zusterorganisatie. In hoeverre verschilt de kunstsector in Nederland met die in andere landen?
„De kunstwereld heeft in haar algemeenheid geen geschiedenis van inclusiviteit en diversiteit. Als we kijken naar Europese onderzoeken over de culturele sector, dan scoort Nederland erg laag. Ons land hoort tot de hekkensluiters in Europa als het gaat om ouderschapsverlof en de gender-loonkloof. Ook kent Nederland een groot gebrek aan gendergelijke representatie in musea en op solo-shows. Uit een recente inventarisatie die het Stedelijk Museum in Amsterdam van zijn collectie maakte, blijkt bijvoorbeeld dat maar vier procent van de kunstwerken gemaakt is door vrouwen.
„Landen om ons heen hanteren een zogeheten ‘Gender Equality Index’ in de kunsten. Het is een manier om bij te houden welke voortgang er wordt gemaakt op dat gebied. Aan deze index worden duidelijke doelen gesteld, er zijn analyses en evaluaties. Het probleem in Nederland is dat zo’n index of overzicht niet bestaat. Verandering begint met het verzamelen van data. Dat tonen de rapporten in andere landen: tegengaan van genderongelijkheid begint met datamonitoring.”
Wat moet er veranderen?
„We moeten ook kijken naar het juridisch systeem. Nederland heeft verdragen en conventies ondertekend, zoals het Verdrag van de Raad van Europa, dat in 2011 in Istanbul is gesloten, waarbij afspraken zijn gemaakt om huiselijk geweld en geweld tegen vrouwen en minderheden tegen te gaan. Maar de implementatie van een aantal verdragen gaat traag. We hebben hier CAO’s, een ARBO-wetgeving, bij grote culturele instellingen bestaan soms protocollen voor klokkenluiders. Maar nog steeds zijn kunstenaars en culturele zzp’ers intens kwetsbaar, op elk gebied, want ze staan als individu tegenover het instituut.”
Hoe willen jullie verandering bewerkstelligen?
„We geven workshops, lezingen, we doen onderzoek, ontwikkelen partnerschappen in de kunst en houden zogenoemde ‘luistersessies’. Wij streven bewustwording na, binnen de kunstwereld maar ook daarbuiten, in de politiek. Onlangs organiseerde het internationale advocatenkantoor Hogan Lovells met ons een training over codes of conduct en hoe rapportagesystemen van misbruik in de kunst op te zetten.”
Wat is het verschil tussen Engagement Arts NL en bestaande platforms als Mores.nl of Bureau Slachtofferhulp? Ook zij houden zich bezig met misbruik in onder andere de kunstsector.
„Mores.nl is een meldpunt, en dat zijn wij niet. Bureau Slachtofferhulp is er voor alle sectoren. Engagement Arts NL streeft systemische veranderingen na binnen de kunstwereld. We stellen de blinde vlekken in het systeem ter discussie.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2020/10/3110zat-cyprian-opinie-julianill2versie1-web.jpg)
Wat zijn die vlekken?
„Dat niet-acceptabel gedrag wordt gelegitimeerd. Werkgevers in de Nederlandse kunstwereld – of ze nu aan grote of kleine instellingen leiding geven – slagen er nog te weinig in om een minimale standaard van zorg en veiligheid op de werkvloer te handhaven. Safe spaces ontstaan in overeenstemming, in wederzijds goedkeuren. Kunstenaar Melanie Bonajo, de Nederlandse inzending voor de komende Biënnale van Venetië, liet dat prachtig zien tijdens een voorproefje van haar werk onlangs in het Amsterdamse filmmuseum EYE. Bonajo geeft ons als kijker liefdevol les in aanraking en draagt uit dat consent de crux is van alles wat er gebeurt – ook in de kunstwereld.”