Gratis af te halen in Leeuwarden: ontbijt en energiepakket

De energiepakketten zijn gratis af te halen in wijkcentrum Bilgaard. Inhoud: radiatorfolie (houdt de warmte vast), tochtstrips en zuinige douchekoppen. Ze gaan sinds kort als warme broodjes over de toonbank, vertelt coördinator Dick Bootsma. Hij heeft er ruim honderdvijftig uitgedeeld. Een huishouden kan er 400 euro per jaar aan gas- en stroomkosten mee besparen.

Als ergens te merken is dat de kosten voor levensonderhoud stijgen, is dat wel in Bilgaard in Leeuwarden-Oost, een van de zestien armste wijken van Nederland. Het gemiddelde inkomen van de huurders van WoonFriesland, de grootste verhuurder, is 2.100 euro bruto (1.325 netto), exclusief toeslagen. Dat geld gaat op aan huur, eten en drinken (4,5 procent duurder, sinds januari) en energie (86 procent duurder sinds januari), volgens het CBS.

De armoede in Leeuwarden-Oost is hardnekkig. Waar de arbeidsmarkt schreeuwt om personeel, is 19 procent van de bewoners in Bilgaard werkloos. Veelal ongeschoolde alleenstaande moeders, met weinig zelfvertrouwen. Het gevolg is dat de helft van de kinderen in dit deel van de Friese hoofdstad opgroeit onder de ‘armoedegrens’.

Dat zie je aan kleine dingen, vertelt moeder Charlène Pieter, die vrijwilliger is in het wijkcentrum: kinderen die elke dag dezelfde kleren dragen. Tieners die geen deodorant hebben of maandverband. En kinderen die hongerig op school komen. Het Rode Kruis deelt sinds februari ontbijt-pakketten uit in deze wijk. Op één basisschool in Leeuwarden-Oost krijgen 115 leerlingen zo’n pakket. In totaal maken vierduizend Friese kinderen er gebruik van.

Het wijkcentrum is een levendige plek met veel initiatieven voor bewoners. Armoede is hier zo normaal dat niemand zich ervoor hoeft te schamen. Er hangen sinds een week posters. Dick Bootsma leest voor: „Bespaar op uw energiekosten: hang de gordijnen niet voor de kachel (houdt warmte tegen); gebruik de eco-stand van elk apparaat; was op 30 graden; houd thee en koffie in een thermoskan; ontdooi regelmatig de vriezer.”

Opleiding én in de bijstand

Wat kan een gemeente aan armoede doen? Leeuwarden kampt al decennia met hardnekkige armoede, vertelt wethouder Hein Kuiken (Financiën, Armoedebestrijding), een jonge PvdA’er. In wijken als Bilgaard gaat armoede „van generatie op generatie”. Hij wil dat doorbreken. Want sommige mensen zijn met gewone hulpmiddelen – onderwijs, arbeidsmarktbemiddeling, schuldsanering – niet in staat zichzelf eruit te trekken, zegt hij. Er waren onorthodoxe initiatieven nodig.

Zo mag iemand in de bijstand nu een opleiding volgen om eruit te komen. Normaal mag dat niet: wie in de bijstand zit, en al een diploma heeft, mag niet zomaar gaan studeren. Dus: om interessant te worden op de arbeidsmarkt heb je soms een extra opleiding nodig, maar die mag je niet volgen omdat je al kunt werken.

Neem Marjan, een alleenstaande moeder die al jaren in deeltijd in de thuiszorg werkt. Ze verdiende er zo weinig mee, vertelt ze, dat de gemeente Leeuwarden haar inkomen aanvulde tot bijstandsniveau. Voltijds kon ze niet werken omdat ze haar twee kinderen alleen opvoedt. Nu de kinderen wat groter zijn, heeft ze meer tijd en volgt ze een opleiding tot ‘helpende mbo-niveau 2’.

‘Ik schaamde me dood’

Marjan is trots. Ze kan goed met geld omgaan, vertelt ze. Op de basisschool van haar kinderen kwam iemand op het schoolplein vragen of ze wilde meedoen aan een project voor gezinnen in armoede. Toch dacht ze: waarom vraag je dat aan mij? „Ik schaamde me dood.”

Er zijn meer projecten die de gemeente subsidieert. Dertig tieners halen in Bilgaard op straat vuil op voor twee euro per uur. Ze kunnen er ieder 35 euro per maand mee verdienen. „Ze hebben wat zakgeld, de wijk wordt netter én ze leren discipline: werken, op tijd komen”, vertelt Projectmanager Leeuwarden-Oost, Marloes Schreur.

Vijf maanden geleden richtte het programma ook het Gezinslab op in Leeuwarden-Oost, om ouders en kinderen gezonder te laten leven. Een fonds doneert 500.000 euro voor tweeënhalf jaar. Buurtbewoner Charlène Pieter is een van de ‘ervaringsdeskundigen’ die andere gezinnen helpt. maar ook de professionals uitlegt hoe dat nou werkt: arm zijn. Hoe je eenzaam wordt van schulden en er stress van kunt krijgen. Dat de gemeente het lidmaatschap van de voetbalclub wel kan vergoeden voor kinderen, maar dat het kind vervolgens tóch niet naar uitwedstrijden kan omdat mama geen auto heeft of geld voor een tenue.

En dan is er het wijk-leer-bedrijf waar 135 bewoners van Bilgaard werken. Ze knappen onder meer gemeentegroen op. Als ze particuliere klanten weten te vinden, verdienen ze er zakgeld mee. 60 procent stroomt op termijn door naar betaald werk.

Een ander plan van Hein Kuiken is kwijtschelding van alle schulden van honderd gezinnen. „Die blijven, zelfs na de gewone schuldsanering, vaak met een restschuld zitten van 4.000 euro per gezin.” En dat is, op bijstandsniveau, nét te veel om er zelf uit te komen. De wethouder heeft voor dit plan eenmalig 400.000 euro uitgetrokken. Het is zo’n unieke ingreep, dat het meteen dient als onderzoeksproject voor de hogeschool: werkt dit nou echt op de lange termijn?