Op de vlucht uit Oekraïne

„Wat deden mensen de dag voor de Tweede Wereldoorlog uitbrak, denk je?”, vroeg een vriendin van de Oekraïense fotograaf Hanna Hrabarska (35) haar op woensdag 23 februari tijdens een etentje in Kiev. „Hetzelfde als wij nu doen”, antwoordde ze.

Een dag later begon de Russische invasie.

Inmiddels is Hanna Hrabarska samen met haar 69-jarige moeder gevlucht uit Oekraïne, een vlucht die ze zelf fotografeert. Met hulp van vrienden uit verschillende landen in Europa verbleef zij enige dagen bij mensen in Boedapest. „Na al die jaren op mezelf woon ik weer samen met mijn moeder”, vertelt zij lachend. Sowieso is Hrabarska opgewekt als zij via een videoverbinding vertelt over haar vlucht. „Ik ben vooral heel dankbaar”, benadrukt zij meerdere malen. „Ik kan me niet voorstellen wat ik had gedaan als ik geen contact had met mijn moeder, zoals mijn vrienden met familie in Marioepol nu meemaken.” Die belegerde stad in het zuidoosten van Oekraïne zit al dagen zonder telefoonverbindingen en elektriciteit.

Hoewel de rest van de wereld al langer over de dreigende invasie van Rusland in Oekraïne sprak, nam Hrabarska het gevaar lang niet serieus. „Joe Biden noemde al data waarop Poetin zou binnenvallen. Die man is gek, dacht ik. Het is Kiev. Stel je voor dat iemand ineens een bom op Amsterdam gooit.” Maar een week voordat de oorlog uitbreekt, terwijl zij na een vakantie in Istanbul terugvliegt naar Kiev, voelt ze zich ineens niet goed. Ze heeft een hoofdpijn die ze niet eerder heeft gehad. Een voorgevoel, zegt ze nu. Eenmaal thuis denkt ze er niet meer over na. Ze heeft „een drukke week”, het normale leven gaat door.

En dus is ze in shock als ze de ochtend van 24 februari wakker wordt in Kiev en de eerste bommen hoort vallen. „Ik weet niet of ik in shock was door het gevaar voor mijn leven of doordat mijn stad echt werd gebombardeerd”, vertelt ze. Ze pakt spullen in „voor een week”: wat kledingstukken, haar laptop, fotocamera en een aromadiffuser – een apparaat dat geur verspreidt. De aromadiffuser is belangrijk. Ze zet hem aan als ze met haar moeder in de trein zit richting de grens van Oekraïne en Slowakije en later tijdens de rit naar Boedapest. De geur herinnert haar aan thuis en maakt haar rustig.

Er is een stop in de Oekraïense grensstad Uzhgorod. In Boedapest verblijven Hanna en haar moeder bij vrijwilligers Eva en Peter, voor wie ze bloemen kochten.

Boedapest is niet het eindstation. Door haar werk als muziekfotograaf bij (wereld)tours, heeft Hanna Hrabarska veel internationale contacten. Vrienden in Nederland bieden hun tweede huis in het Utrechtse Austerlitz aan; maandag komen Hrabarska en haar moeder aan in Nederland. Hrabarska verwacht hier lang te blijven en een nieuw leven te beginnen. „Ik had een studio… Ik bedoel, ik heb een studio in Kiev. Ik weet niet goed hoe ik dat moet zeggen”, zegt ze vertwijfeld. „Daar deed ik muziekfotografie. Maar ook als de oorlog voorbij is en ik terugga naar Kiev, weet ik dat de vraag naar ‘entertainment’ minder groot zal zijn. Dus ik moet gaan nadenken over een ander vervolg van mijn leven.”