Als een stel cheerleaders roept de EU ‘ Slava Ukraini ’

Ik ging deze week op zoek naar vredesduiven. De-escalerende taal en acties. Leiders die verantwoordelijkheid namen en met realistische voorstellen voor een staakt-het-vuren kwamen. Die een weg uit dit conflict boden zonder dat Oekraïne met de grond gelijk wordt gemaakt of voordat er een nog serieuzere, zogenaamd ondenkbare, escalatie plaatsvindt. Sinds corona neem ik ondenkbare scenario’s behoorlijk serieus.

Ik zocht en vond bitter weinig. Zag eigenlijk alleen leiders die olie op het vuur gooiden. Rutte hulde zich, in het filmpje dat hij opnam voor de Oekraïense bevolking, nog net in de blauw-gele vlag van dat land. „We zijn familie in Europa”, zei hij. Het klonk als opruiing. Het is dezelfde familieretoriek waarmee Poetin de inval in Oekraïne rechtvaardigt. Wit-Rusland en Oekraïne zijn tenslotte broers van Rusland, wist u dat niet?

Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, ging een stap verder. Zij gooide niet een beetje olie maar een vol vat benzine op het conflict door Oekraïne direct en versneld lidmaatschap voor de neus te houden. Met open armen ontvangen we je! En dan toekijken hoe zo’n land compleet de vernietiging in wordt geholpen terwijl het op je af rent. Het is dezelfde provocatie die we kennen van Groot-Europa denkers als de voormalige Belgische premier Verhofstadt en wijlen Europarlementariër Van Baalen.

Prompt melden Georgië en Moldavië zich ook aan voor het EU-lidmaatschap. Ik begrijp volkomen dat deze bevolkingen zich dolgraag bij de EU aansluiten. Wanneer je kunt kiezen tussen de corrupte criminele kleptocratie van Poetin of de liberale democratieën van de Europese Unie, is de keuze snel gemaakt. Bovendien biedt zo’n EU-lidmaatschap altijd nog allerlei mogelijkheden voor eigen culturele opvattingen van ‘democratie’. Nu juichen we Polen toe voor het opnemen van honderdduizenden Oekraïense vluchtelingen, een paar weken geleden had de EU nog wat moeite met het feit dat Polen homovrije zones had geïntroduceerd, ongehoorzame rechters had ontslagen en de media had geprobeerd in te dammen vanwege het niet louter brengen van goed nieuws.

De EU heeft ten tijde van Brexit ondervonden dat er één moment is waarop je alle 27 lidstaten kan verenigen en dat is als er een gemeenschappelijke tegenstander is. Het gewicht en de slagkracht van een verenigde Unie-met-zelfvertrouwen is ontzagwekkend, en als zoveel lidstaten afzonderlijk wapens sturen is het niet eens zo’n gemis dat er geen Europees leger bestaat. Maar het lijkt de Europese leiders op zo’n moment aan zelfbewustzijn en verantwoordelijkheid te ontbreken, alsof ze niet goed weten om te gaan met hun plotselinge positie als wereldmacht. Ze staan als een stel amateuristische cheerleaders ‘Slava Ukraini’ te roepen. Alleen de Franse president Macron, NAVO-leider Stoltenberg en de Amerikaanse president Biden hadden nog de tegenwoordigheid van geest om te benadrukken dat zij niet in oorlog waren met Rusland.

De aanvraag voor een snel lidmaatschap wordt een teleurstelling. Want uiteindelijk is het niet meer dan dat: oorlogstaal.

Ik ging op zoek en er was helemaal niemand meer pacifistisch. Ooit demonstreerden een half miljoen Nederlanders tegen de plaatsing van kruisrakketten in dit land. Men was tegen Sovjet-geweld én tegen Amerikaans wapentuig. Nu is zelfs GroenLinks voor het sturen van een zwik anti-tankraketten richting het Oosten. Met een kinderachtig blauw-geel vlagvertoon zijn Nederlandse organisaties alles wat Russisch riekt aan het wegwerken, inclusief een festivalweekend rondom de componisten Tsjaikovski en Stravinsky en Russische deelnemers aan de Nijmeegse Vierdaagse. Duitsland kondigt aan om dit jaar nog 100 miljard en in totaal 250 miljard aan bestellingen te plaatsen bij de wapenindustrie. Ik had midden in deze klimaatcrisis en met het acute energieprobleem nog wat andere urgente bestemmingen voor dat geld gekend.

Waar bleef die vrede dan? Dat fundament van het Europese project? Plotseling miste ik Merkel. De belichaming van rede en terughoudendheid. Die weet wat het is om een wereldspeler te zijn en gedraagt zich ernaar. Die tegelijkertijd Poetin had kunnen straffen met sancties en boycots, maar had geweten wat de consequenties zijn om al te hard op de oorlogstrom te slaan en al te opzichtig met wapens te smijten.