Radiodebat lokale verkiezingen gedomineerd door Oekraïne

Het had de grote aftrap van de lokale verkiezingscampagne moeten zijn, maar bij het NOS-radiodebat kwam vrijdagavond iedere keer weer dat dominante landelijke thema terug: de oorlog in Oekraïne. Het ging ook opvallend vaak over de grote afwezige bij het debat: FVD-leider Thierry Baudet, die van de andere partijen het verwijt kreeg de democratie te ondermijnen door Rusland te steunen.

Hoewel de NOS ook lokale lijsttrekkers had uitgenodigd, begon het eerste grote debat over de gemeenteraadsverkiezingen toch met landelijke partijkopstukken die stil stonden bij de situatie in Oekraïne. D66-fractievoorzitter Jan Paternotte sprak de hoop uit dat de oorlog Nederlanders juist kan motiveren om hun stem uit te brengen. Fractieleider Sophie Hermans van de VVD zei dat Nederlanders in het stemhokje kunnen laten zien „hoe belangrijk democratie is, en vrijheid niet vanzelfsprekend”.

SP-leider Lilian Marijnissen durfde de oorlog al snel te politiseren door te zeggen dat veel van de aanwezige partijen extra willen investeren in defensie, terwijl de SP daar niet in gelooft. „Helpt het Oekraïne om er met wapenleveringen een nog grotere, verschrikkelijker oorlog van te maken? Die vraag moet gesteld worden.” GroenLinks-leider Jesse Klaver wist Oekraïne handig aan gemeentepolitiek te koppelen door te wijzen op de rol die gemeenten hebben bij de opvang van vluchtelingen. „Dan maakt het echt uit welke wethouders daar straks aan de knoppen zitten.”

Een aantal uitgenodigde partijen had het radiodebat afgezegd, waaronder Forum voor Democratie. Partijleider Thierry Baudet gaf vrijdagavond de voorkeur aan de presentatie van zijn boek Het Coronabedrog in Amsterdam. Klaver (GroenLinks) sprak er schande van dat FVD politieke tegenstanders aanvalt en verdacht maakt, maar tegelijkertijd het debat ontloopt. „Op het moment dat daarover gesproken moet worden zijn ze er weer niet. Het is echt onbestaanbaar en onverantwoordelijk.”

Zwart-wit

ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers had Baudet in het debat graag willen confronteren met zijn openlijke steun – als enige Nederlandse parlementariër – aan de Russische president Poetin. „Politiek gaat vaak over grijstinten, maar in deze oorlog is het echt zwart-wit. Als je Poetin dan een prachtige vent vindt is je morele kompas echt stuk.”

Een aantal partijen, waaronder GroenLinks en D66, heeft al uitgesloten na de verkiezingen met partijen als de PVV en FVD te gaan besturen. Het CDA laat dit aan lokale afdelingen, maar fractieleider Pieter Heerma vond dit vanwege de radicalisering van Forum een onzinnige discussie. „Die gaan echt nergens besturen.” Heerma roept kiezers op niet op radicale partijen te stemmen. „Stem niet op een partij waardoor je je later moet afvragen: waarom is het geweld en intimidatie in de gemeenteraad toegenomen?”

Alle wel deelnemende politici realiseren zich dat de oorlog in Oekraïne gevolgen heeft voor de Nederlandse economie, waardoor het nieuwe kabinet voor harde keuzes komt te staan. De energieprijzen zullen verder stijgen waardoor de koopkracht voor huishoudens ommiskenbaar verder zal afnemen. Alle partijen zijn het erover eens dat er op enige manier compensatie moet komen voor verlies aan koopkracht, vooral voor de laagste huishoudens. Maar hoe en hoeveel, daar wilden de vertegenwoordigers van de regeringspartijen zich nog niet over uitlaten.

„Het is hartstikke helder om mensen die dat nodig hebben te helpen met energierekening”, zei Paternotte van D66. Daar is geen verschil van mening over.”  Maar, vulde Hermans van de VVD hem aan: „We moeten wel zorgvuldig zijn om het geld goed bij de lage en middeninkomens terech te laten komen.” Volgens haar gaat dat het kabinet daar niet maanden over doen. „Het gaat over weken.”

Er is evenzeer overeenstemming over extra investeringen in Defensie door de crisissituatie in Oost-Europa urgenter zijn geworden. Maar, waarschuwde, CDA-fractievoorzitter Heerma. „Geld groeit niet aan de bomen. We zullen soms moeilijke keuzes moeten maken, daar moet het kabinet de komende weken te tijd voor nemen.”