Israëlische schrijver David Grossman wint Erasmusprijs

‘Verbinders in een verdeelde wereld’ is het thema van de Erasmusprijs dit jaar. Reden voor de Stichting Erasmusprijs om bekend te maken dat die van 2022 wordt toegekend aan de Israëlische schrijver David Grossman.

Volgens de jury past Grossman namelijk als geen ander bij het thema. „In zijn werk wil hij de mens van binnenuit begrijpen, en de ander liefdevol bezien over grenzen van oorlog en geschiedenis heen.” Zijn werk is een „troost en een leidraad hoe mens te zijn.”

De Erasmusprijs (150.000 euro) is sinds 1958 een Nederlandse oeuvreprijs voor een persoon of instelling die een voor Europa belangrijke bijdrage heeft geleverd op het gebied van de geesteswetenschappen, sociale wetenschappen of de kunsten. Vorig jaar won de Britse beeldend kunstenaar Grayson Perry.

De stichting besloot al een half jaar geleden dat Grossman de prijs verdiende, maar de timing is actueel. Er zijn weinig schrijvers die de impact van oorlog en de dood van een kind in een oorlog, zo indrukwekkend weten te verwoorden en verbeelden als Grossman. Hij verloor zelf in 2006 zijn zoon, die als soldaat getroffen werd door een antitankraket in Libanon, en verwerkte dat verlies onder meer in zijn roman Een vrouw op de vlucht voor een bericht. Daarin hoopt een vrouw de dood van haar kind te kunnen ontlopen door niet aanwezig te zijn wanneer het onheilsbericht komt.

Dienstplicht

Grossman was aan de roman begonnen toen zijn zoon moest opkomen voor de dienstplicht. „Ik had toen het gevoel – of liever gezegd de hoop – dat het boek dat ik schreef hem zou beschermen”, stelt hij in het nawoord en legt ook uit dat het overlijden van zijn zoon de „klankkast van de werkelijkheid” veranderde.

Daarop volgde zijn meerstemmige rouwboek Uit de tijd vallen. Het boek is een zoektocht naar de dode – al is het maar in de taal – maar er wordt alleen gemis gevonden. „Er is adem. En er is pijn in de adem”.

Lees ook: Ze terroriseert het leven van haar man en dochter

In het Man Booker Prize winnende boek Komt een paard de kroeg binnen wilde hij de dood bezweren met grappen en door de dingen vanuit een ander perspectief te bekijken. Wie bijvoorbeeld besluit voortaan op zijn handen te lopen, ziet de wereld op zijn kop. Wie de wereld op zijn kop ziet, wordt onaanraakbaar, kan zo ook de tijd op z’n kop zetten en dus de doden terughalen.

Het juryrapport merkt dan ook terecht op: „Het schrijverschap van David Grossman legt verbinding tussen het persoonlijke en het universele. Grossman is net als Erasmus een ware humanist: hij laat ons de mens zien, naakt en feilbaar, even goddelijk als monsterlijk.”