Nee hoor, doe maar liever niet ingepakt

Afvalvrij leven klinkt als een utopie, zeker als na één dag de vuilniszak alweer vol zit, je naar de ondergrondse container loopt en die óók vol blijkt te zijn. We stikken in het afval. Minderen? Ja graag, maar hoe? Daar kun je al wandelend wat over leren. Zero Waste Nederland, de organisatie die Nederlanders stimuleert minder afval te produceren zodat er een afvalarme economie kan ontstaan, laat in diverse steden met wandeltours zien hoe je meer afvalvrij kunt winkelen.

Julia de Laat (22, student onderwijskunde) is één van de tourgidsen in Utrecht, waar ze sinds een paar maanden woont. Ze weet ondertussen waar ze moet zijn voor boodschappen zonder plastic, verpakkingsarm en gericht op duurzaam en lokaal geproduceerde producten. „Geloof me, als je eenmaal begint met afval minderen, werkt het verslavend”, zegt De Laat.

Lees ook dit verhaal over de geschiedenis van de verpakking: In de wegwerpmaatschappij werd gemak het toverwoord

Ze laat op een stadskaart de route zien, het zijn allemaal winkels die van zichzelf afvalarm werken. Ze zijn door Zero Waste Nederland benaderd om mee te doen en hebben de ‘Neem gerust je eigen verpakking mee’-raamsticker op de ruit geplakt. Deelnemers aan de route betalen 5 euro – inclusief een drankje na afloop.

De route begint bij Green UP, in het oude bibliotheekgebouw aan de Oudegracht. Het warenhuis van de toekomst, noemen ze zichzelf. Twaalf ondernemers hebben hier een shop-in-shop. Eén daarvan is E&co, waar De Laat een bijbaantje heeft. Alle producten zijn gericht op duurzamer leven, spullen zijn tweedehands en gemaakt van herbruikbare materialen. Er is zo min mogelijk plastic gebruikt, het plastic dat wel wordt gebruikt, is gerecycled of bioplastic. „Met uitzondering van bijvoorbeeld de Dopper-drinkfles. Dat is wel een plastic product, maar juist bedacht om single-use-plastic tegen te gaan.”

Bijenwasdoekjes

E&co verkoopt hondenriemen gemaakt van oude brandslangen, koffiekopjes gemaakt van koffieprut, pennen van oceaanplastic, herbruikbare theezakjes, ijsklontjes van steen, sokken van gerecycled visnet en wc-papier van gerecycled papier. Maar ook hebben ze er van alles om te beginnen met zero waste leven. Herbruikbare tasjes, duurzame bakjes van roestvrij staal en porselein, weckpotten waarin je zelf groenten kunt fermenteren, glazen flessen voor olie en azijn en bijenwasdoekjes om aluminiumfolie te vervangen.

Bij de volgende winkel op de wandeling, Locals Utrecht, verkopen ze producten die lokaal zijn geproduceerd, zoals eieren (in eierdoosjes waar statiegeld op zit), kaas, ham, chutneys en bier. Dat klanten eigen verpakking en eigen tasjes gebruiken, wil de winkel steeds verder doorvoeren, vertelt mede-eigenaar Alieke van der Perk. Ze is bezig met een crowdfundingsactie, want verpakkingsvrije producten aanbieden vraagt soms om technische oplossingen, en die kosten geld, zegt ze. Zo wil ze een notendispenser aanschaffen die de noten niet stukmaakt en een tapstation voor limonade. En ze wil koekjes, spreads en chutneys groot inkopen, zodat klanten die in een eigen potje of bakje kunnen meenemen.

Onderweg van Locals Utrecht naar de volgende stop vertelt De Laat, die op haar Instagram-account Duurzaam Op Kamers duurzame en afvalarme aanbevelingen doet voor studenten, dat ze nog niet eens zo heel lang bezig is met zero waste. „Ik kocht vroeger álles, was echt een beetje koopverslaafd. Ik ging naar Zara, naar H&M, overal kocht ik constant kleding.” Maar ze is ook een koopjesjager. „Tijdens mijn speurtocht ontdekte ik vintage en tweedehandskleding, zo is voor mij het balletje gaan rollen.”

Als je eenmaal begint, werkt het verslavend

Toen ze op kamers ging, wilde ze het duurzame leven doorzetten, maar dat moest wel binnen een studentenbudget passen. „Ik doe niet helemaal afvalvrij boodschappen, nee. Dat is lastig met wat ik te besteden heb.” Maar hoe langer je het doet hoe handiger je erin wordt, en hoe efficiënter je bent. Ze maakt zelf elke week een weekmenu en doet in één keer alle boodschappen, maar deels gaat ze daarvoor ‘gewoon’ naar de Albert Heijn. „Over afvalvrij leven wordt vaak heel zwart-wit gedaan, alsof het alles of niets is, maar het gaat om een gedragsverandering die we in gang moeten zetten. En dat gaat niet in één keer en niet in één keer helemaal.”

Bij halte drie, Droom van Utrecht, verkopen ze voornamelijk verschillende soorten olie en azijn die klanten in meegebrachte flessen kunnen tappen, en thee en kruiden, die ze in meegebracht potjes kunnen doen. Wilfred Vree (64) is sinds 2000 eigenaar van de winkel, die al sinds 1971 bestaat. „Voor ons is het niet echt iets nieuws om verpakkingsvrije producten te verkopen, wij doen eigenlijk gewoon wat we altijd al doen”, zegt hij. „Maar het is wel een trend ja, mensen zijn steeds meer op zoek naar verpakkingsvrij.”

In de winkel rekent net een vaste klant af. „Ik woon al 40 jaar in Tiel maar kom nog steeds hier mijn thee kopen”, zegt ze. „Ik vind het fijn dat ze hier veel smaken hebben, dat er geen verpakking bij komt kijken is een extraatje.”

Verpakkingsvrij is vooral ook goedkoper, zegt Vree. „Je betaalt in de supermarkt ook voor de verpakking. Bij mij koop je bijvoorbeeld 100 gram kerrie voor 2,35 euro. Daar krijg je bij Albert Heijn misschien dertig gram voor.” Naast thee en specerijen verkoopt Vree een ouderwets product in een nieuw jasje: duurzame soapbars. De harde zeep van vroeger maar dan ook als shampoo of conditioner. „Wist je dat één shampoobar gelijkstaat aan víér flessen shampoo? Het is eigenlijk gewoon heel duur water met een beetje zeep.” De Laat koopt chai die ze, uiteraard, meeneemt in een meegebracht bakje.

Een eigen tasje

De laatste stop: de markt. Op Vredenburg is op woensdag en zaterdag warenmarkt, en op vrijdag is er ook nog Biologische Boerenmarkt.

Shanon van Loon (21) staat achter groentekraam Van Eldik. „We zien steeds meer dat mensen hun eigen verpakkingen, zakjes en tasjes meenemen”, zegt ze. „Zelfs de papieren verpakkingen waar we bijvoorbeeld aardappeltjes in doen bewaren mensen , die nemen ze mee terug om opnieuw te laten vullen.”

Grady van Eldik (56), van groentekraam Van Eldik, ziet nog een ander fenomeen. „De bosbessen zijn nu natuurlijk niet in het seizoen, dus kunnen we ze helaas alleen per plastic bakje verkopen.” ’s Zomers liggen ze in een grote kist, dan kunnen mensen zeggen hoeveel ze willen en in hun meegebrachte verpakking opbergen. „En dan verkopen ze véél beter.” Grappig, zegt Julia de Laat, het is ook psychologie. „Ik heb gelezen dat uit onderzoek blijkt dat als je een groen winkelwagentje hebt, mensen meer groente en fruit kopen. Soms hebben mensen gewoon een duwtje in de rug nodig.”