Een verlof voor de zwaarste dagen van de menstruatie

Van jongs af aan had Anke Verhagen (45) veel last van haar ongesteldheid. Haar menstruatie duurde elke maand acht dagen en ging gepaard met veel krampen, moeheid en stemmingswisselingen. Daartoe aangezet door haar man Peter de Vroed (54) besloot ze er na 26 jaar iets aan te doen. De Vroed: „Tijdens haar menstruatie was eigenlijk niet samen te leven met Anke. Dus kwam ik met het idee de klachten niet meer voor lief te nemen, maar er iets aan te gaan doen.”

Verhagen: „Mijn eerste reactie was: hoepel op, wat weet jij er nou van. Maar sinds ik bewust met mijn cyclus bezig ben en mijn klachten serieus neem, is er veel veranderd.”

Verhagen besloot zichzelf maandelijks ‘verlof’ te geven: volledige rust tijdens de dagen dat ze het hevigst menstrueerde. Even geen werk, afspraken of verplichtingen. Dat hielp. Nu menstrueert ze nog maar anderhalve dag en zijn de pijn en humeurschommelingen verleden tijd. Ook heeft ze weer „energie voor tien”. Behalve die ene dag in de maand dan. „Voordat ik rust nam, was ik zeven dagen per maand ontwricht. Zeven dagen waarin ik mijn werk niet kon doen of onder mijn kunnen presteerde.”

Toen ze enkele jaren geleden op zoek ging naar een nieuwe werkgever, gaf ze al tijdens het sollicitatiegesprek aan dat ze twee dagen per maand niet wou werken. Daar paste wat haar betreft geen concessie meer. De werkgever ging akkoord.

Met haar man is Verhagen, intussen eigen baas als menstruatievoorlichter en cycluscoach, groot voorstander van betaald menstruatieverlof. Samen richtten ze in 2018 het Menstruatie voorlichtingsinstituut op. Eerder hielden ze een online enquête, in 2016, over menstruatiepijn, waarop 1.600 vrouwen reageerden. De belangrijkste conclusie: gemiddeld hebben vrouwen nog maar 53 procent van hun energie over tijdens de zwaarste dagen van hun menstruatie.

Minder arbeidsproductiviteit

In 2019 volgde, samen met het Radboudumc, onderzoek naar de impact van menstruatieklachten op het werk. Van de 32.748 ondervraagde vrouwen tussen 15 en 45 jaar gaf ruim 80 procent aan dan last te hebben van verminderde arbeidsproductiviteit. Twee derde van de ondervraagden zou in die situatie flexibeler willen werken of studeren, 14 procent meldde zich weleens ziek. Opmerkelijk was dat maar 20 procent van deze groep de echte reden opgaf. „Praten over menstruatie is op de werkvloer een taboe”, zegt Verhagen. „Het wordt nu weggestopt alsof het er niet mag zijn.”

Ook vakbond FNV Young & United onderzocht de behoefte aan menstruatieverlof. Van de drieduizend ondervraagden onder de 35 jaar zei 89 procent minder goed te kunnen werken tijdens de menstruatie, en 78 procent zou gebruikmaken van menstruatieverlof als het geen taboe zou zijn over je ongesteldheid te praten.

„Na deze resultaten kunnen we er niet meer omheen dat hier behoefte aan is”, zegt vakbondsbestuurder Hacer Karadeniz. Maar of een menstruatieverlof écht een oplossing biedt voor de klachten die je werk in de weg staan, betwijfelt Karadeniz. Zo bestaat het menstruatieverlof bijvoorbeeld al langer in Japan en Zuid-Korea, en sinds kort ook in Spanje. Onduidelijk is hoeveel vrouwen daar daadwerkelijk gebruik van maken en of het effectief is.

Er zal meer moeten veranderen, vindt Karadeniz. „De Nederlandse werkcultuur is verziekt. Alles draait om productiviteit. Menstruatieverlof opnemen in een bedrijfscultuur waar je als werknemer meer machine bent dan mens; dat is makkelijker gezegd dan gedaan.”

Menstruatie als ziekte

Ook gynaecoloog Marlies Bongers van het Máxima Medisch Centrum staat positief tegenover menstruatieverlof. Ze hoopt dat zulk verlof meer aandacht vestigt op menstruatieklachten en dat vrouwen die sneller durven aan te geven.

Bongers: „Vrouwen denken dat de pijn er nu eenmaal bij hoort, maar dat is niet het geval. Het is niet ‘normaal’ dat je niet kunt werken door je menstruatie.” Maar je elke maand ziek melden, dat durft niet iedereen, zegt ze. Terwijl de klachten heel hevig kunnen zijn, zeker als er meer aan de hand is, zoals endometriose, adenomyose of myomen (vleesbomen). „Als je weeachtige krampen hebt en zo veel bloed verliest dat je om het uur naar de wc moet om doorlekken te voorkomen, is werken echt onmogelijk. Zeker als je bijvoorbeeld voor de klas moet staan.”

Gynaecoloog Judith Huirne van het Amsterdam UMC denkt heel anders over menstruatieverlof. Zij noemt het „een pleister op de verkeerde wond”. Juist omdat er een ernstigere onderliggende oorzaak voor menstruatieklachten kan zijn, is ze bang dat menstruatieverlof vrouwen afremt op zoek te gaan naar een ‘echte’ oplossing. „Als je zo veel last hebt van je menstruatie dat je niet kunt werken, is rust nemen alleen echt niet goed.” Verlof opnemen ziet Huirne als symptoombestrijding, terwijl vrouwen juist op zoek moeten gaan naar een diagnose.

Is die er eenmaal, dán is het tijd om op het werk met baas en bedrijfsarts in gesprek te gaan, vindt Huirne. „Maar hetzelfde geldt voor iemand die bijvoorbeeld een hartinfarct heeft gehad. Menstruatieklachten met een onderliggende oorzaak is een ziektebeeld. Menstruatie an sich is dat niet. Als je het wel zo gaat behandelen, vergroot je alleen maar de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen.”

Rustverlof

Dat is ook de visie van HR-adviseur Sanne Quint, mede-eigenaar van HR Expert Bureau. Zij denkt dat het menstruatieverlof niet ten goede zal komen aan de positie van vrouwen op de arbeidsmarkt. Neem het zwangerschapsverlof, zegt ze. „In de praktijk zie ik hoe dat de kansen van vrouwen soms in hun nadeel beïnvloedt en de loonkloof vergroot. Het zou zonde zijn als dat ook gebeurt door het menstruatieverlof.” Quint vindt dat er zeker ruimte moet zijn voor verlof tijdens de menstruatie, maar zou het liever een andere benaming geven. „Zoals empathie- of rustverlof – dat is van toepassing op iedereen.”

In principe kan elke werkgever voor zichzelf besluiten menstruatieverlof in te voeren, zegt Quint. De overheid hoeft dit niet per se te regelen. Een argument vóór menstruatieverlof kan zijn dat het de werkgever geld bespaart, omdat vrouwen zich minder vaak ziek melden. Een zieke medewerker kost in ieder geval ook geld, gemiddeld 230 euro per dag.

Een argument vóór menstruatieverlof kan zijn dat het de werkgever geld bespaart, omdat vrouwen zich minder vaak ziek melden

Quint ziet het verlof overigens niet als universele oplossing. „Het creëren van een open bedrijfscultuur waarin iedereen zijn of haar problemen kan bespreken, is dat wél.” Dan kunnen werkgever en werknemer samen in gesprek over een oplossing. Zoals thuiswerken op de dagen van de menstruatie, of minder uren draaien.

Zo voorkom je dat een medewerker zich ziek meldt en de echte reden verzwijgt, zegt Quint. „Het probleem is niet dat vrouwen per se menstruatieverlof nodig hebben, maar dat werkgevers niet altijd genoeg aandacht besteden aan het welzijn van hun personeel.”

Werkvloer

Anke Verhagen en Peter de Vroed laten mannen tijdens hun workshops met een apparaatje pijn voelen die lijkt op menstruatiekramp. „Zodra een mannelijke manager of gymdocent dit ervaart, hoef je hem niks meer uit te leggen over het belang van het verlof, of waarom een leerlinge echt niet altijd kan gymmen als ze ongesteld is”, zegt De Vroed. Menstruatieklachten moeten niet meer alleen een vrouwenprobleem zijn, vindt hij, ook mannen moeten meedenken voor een oplossing.

Het menstruatieverlof zou in ieder geval kunnen helpen menstruatieklachten bespreekbaar te maken op de werkvloer, denkt Hacer Karadeniz van FNV Young & United. „Het idee dat je niet moet zeiken en altijd maar door moet gaan, daar moeten we hoe dan ook vanaf.”

Dit jaar organiseert de vakbond ‘meedenksessies’ over hoe het taboe op praten over menstruatie doorbroken kan worden. Zo werd al geopperd het tot taak van de ondernemingsraad te maken er aandacht aan te besteden, vertelt Karadeniz. „En dat werkgevers verplicht moeten worden maandverband en tampons in de toiletruimtes leggen.”

Wat De Vroed betreft is menstruatieverlof slechts een begin. „Het gaat niet enkel om een dagje rust nemen, maar om als vrouw je grenzen te kunnen aangeven. Last hebben van je menstruatie en dat toegeven, is geen zwakte. Je altijd maar groot houden, gaat juist ten koste van je kracht.”

Kom voor jezelf op en, als je daar behoefte aan hebt, eis het menstruatieverlof op, roept Verhagen alle vrouwen op. „Als je je cyclus serieus neemt, voel je je vanzelf krachtiger. Veel van mijn cursisten hebben al menstruatieverlofdagen aangevraagd, werken tijdens hun menstruatie minder uren of vanuit huis. En sommigen hebben inmiddels, als de baas hier niets van wilde weten, hun baan opgezegd.”