Met kunst-en-vliegwerk bleef deze wijkbibliotheek open

Het is behaaglijk warm in de wijkbibliotheek in Rokkeveen in Zoetermeer. Harold Gemert (67) zit achter een computer. Thuis is het „niet zo makkelijk” om te studeren, zegt hij. Hij doet een schriftelijke cursus Engels.

Een moeder met zoontje komt binnen. „L E G H I E R D E B O E K E N N E E R”, spelt hij. Een echtpaar probeert kopieën te maken van officiële documenten. Hij worstelt met muntgeld, zij met de papieren.

John Bal komt binnen met een groot boek over Rome. Hij is er net geweest, „het stond op mijn bucketlist. Het was nu of nooit. Ik ben 84, hierna komt het er niet meer van”, zegt hij tegen een andere man.

Achter de balie groet Ellen Hogeslag een bezoeker. Ze is hier al sinds acht uur. Niet omdat de bieb dan open is, maar om koffie te drinken met Dick, die in de aangrenzende ruimte gym geeft aan ouderen. „Mijn ochtendritueel”, zegt ze. Ze is al veertig jaar bibliothecaresse, in deze bieb sinds de wijk in de jaren tachtig werd gebouwd. Ze kent iedereen, en iedereen kent haar. „Als ik in het stadshart van Zoetermeer ben, zwaaien mensen naar me.”

Deze wijkbieb had moeten sluiten. De gemeente moet al jaren bezuinigen vanwege de structurele financiële tekorten die ontstonden nadat rijkstaken als jeugdzorg werden overgenomen. Het stadsbestuur en gemeenteraad keken in 2019 naar honderdtwintig manieren om ergens te korten. Zo verloor de stichting die de bibliotheek beheert 250.000 euro aan subsidie. Dat bedrag was precies de huur van de twee wijkbibliotheken, dus suggereerde het stadsbestuur die maar te sluiten. Alleen de hoofdvestiging in het stadshart zou dan openblijven, voor ruim 125.600 inwoners.

Het zwembad, de sportclub of het groen

Overal in het land worden dergelijke keuzes gemaakt, veel gemeenten kampen met structurele financiële tekorten. Soms is het niet de bibliotheek die dichtgaat, maar het zwembad. Zijn het de culturele instellingen en sportclubs die minder subsidie krijgen. Of het groen wordt maar eens per maand bijgehouden in plaats van eens per twee weken. Provincies, die toezichthouden op de gemeentelijke begrotingen, waarschuwden dit jaar opnieuw dat wel erg veel gemeenten het onderhoud van wegen, bruggen en scholen uitstellen.

Dat lijken misschien kleine ongemakken. Maar, waarschuwen wethouders en raadsleden, het zijn juist de dingen die het prettig maken om in een gemeente te wonen. Die ervoor zorgen dat er een gemeenschap ís.

Lees ook: De verschraling is in Zwijndrecht al ingezet

Toen het nieuws dat de wijkbieb mogelijk ging sluiten de inwoners van Rokkeveen bereikte, kwamen zij in opstand, vertelt Kevin de Kok, de manager van de bibliotheek. „Het is niet voor iedereen mogelijk om naar het stadshart in het centrum te gaan.” Hij zegt: „We zijn ook gewoon een ontmoetingsplek.”

De stichting die de bibliotheek beheert, besloot om de hoofdvestiging in het stadshart kleiner te maken. Bij een eerdere bezuiniging waren daar al werkplekken weggehaald, vertelt De Kok: „De lucht was er wel uit.” Besloten werd de onderste verdieping af te stoten. Dat scheelt huur. En zo kon de wijkbieb van Rokkeveen wel openblijven.

Zonder drempel naar binnen

„De ervaring is: als je iets sluit, komt het niet meer terug”, zegt De Kok, die eerder voor de gemeente werkte. „Het is gewoon heel moeilijk zo’n budget op een later moment opnieuw vrij te maken of erbij te krijgen.” En, zegt hij, het gaat niet alleen om de boeken of de bibliotheek, maar juist om de ontmoetingsfunctie die een wijkbibliotheek heeft. „De bibliotheek is één van de laatste publieke plekken waar je zonder enige drempel naar binnen mag. Je bent altijd welkom, niemand hoeft lid te zijn, je hoeft niets te kopen.”

Hij zegt: „Als je ons wegsnijdt, snij je alles weg.” Tijdens de laatste lockdown werd dat „gelukkig” ook landelijk gezien, merkte hij. In tegenstelling tot de eerste lockdown mochten de bibliotheken toen wel openblijven: „Als het gaat om zelfredzaamheid, om eenzaamheid, over het vooruithelpen van kwetsbare groepen, hebben wij een rol.”

Biljarttafel

In Zoetermeer moest ook de organisatie waaronder een aantal welzijnsorganisaties valt, bezuinigen: 200.000 euro per jaar. Ook daar moesten keuzes gemaakt: de buurthuisfuncties werden gecentreerd in zes inloopcentra.

In Rokkeveen ging de welzijnsorganisatie weg uit buurthuis De Vlieger, aan de ene kant van de uitgestrekte wijk. Het is zo’n eind-jaren-tachtig-gebouwtje met grijze bakstenen, paarse deuren en kozijnen. Binnen staan de stoelen opgestapeld, het biljart staat afgedekt. Ooit organiseerde de welzijnsorganisatie hier een schildercursus, tai chi en vrouwengym. Er werd gekaart en gebridged. Er zat iemand van de ouderenzorg met koffie klaar. Het gebouwtje kan je nu huren als je zelf iets wilt organiseren.

Een voorbijganger wijst naar ergens over de daken van de flats: alle welzijnsactiviteiten zijn er nog wel, maar elders. Bijvoorbeeld bij de bibliotheek, aan de andere kant van Rokkeveen. Waar er naast de ruimte met boeken een van de zes inloopcentra kwam. Je kunt er yoga-en en eens per maand naar het breicafé. Maar ook hulp krijgen bij schulden of bij het gebruik van een tablet. De wijkagent zit daar soms. Spelletjes staan in een kast klaar. Alleen voor het biljart was geen plaats.

Bibliotheekmanager De Kok vertelt dat er plannen zijn om van de bibliotheek een Huis van de Wijk te maken. Een stichting die Zoetermeerders met een taalachterstand helpt, zit er al ‘in’. De bibliotheek is in gesprek met buurtverenigingen en stichtingen die elders niet meer terecht kunnen. Hij wijst rond: „Wat mij betreft, gaan de muurtjes hier weg. Misschien iets een mobiele wand, of een gordijn. Ik kan me zo voorstellen dat er dan ruimte is voor amateurtoneel.” En ja, misschien ook voor het biljart. „Alleen ja, dan staat het minder vol met boeken.”