Aanklager Internationaal Strafhof onderzoekt ‘vermeende oorlogsmisdaden’ in Oekraïne

Dit blog is afgesloten

In dit blog volgde de redactie van NRC op maandag 28 februari de belangrijkste ontwikkelingen rond de oorlog in Oekraïne. Volg voor het laatste nieuws ons nieuwe liveblog.

Aanklager Internationaal Strafhof onderzoekt ‘vermeende oorlogsmisdaden’ in Oekraïne

Het kantoor van de aanklager van het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag heeft maandag een onderzoek aangekondigd naar vermeende oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Oekraïne. Hoofdaanklager Karim Khan wil het onderzoek „zo snel mogelijk” openen.

In zijn verklaring schrijft Khan dat hij op basis van een vooronderzoek „gegronde redenen” heeft om aan te nemen dat tussen 21 november 2013 en 22 februari 2014 in Oekraïne misdaden zijn gepleegd, die binnen de bevoegdheden van het ICC vallen. Indertijd annexeerde Rusland de Krim en werden pro-Europese protesten in Kiev hardhandig neergeslagen. Vanwege de „uitbreiding van het conflict” in de afgelopen dagen zal het ICC alle „nieuwe, vermeende misdaden” in Oekraïne die binnen de jurisdictie van het ICC vallen onderzoeken, aldus Khan.

Afgelopen vrijdag had de Britse mensenrechtenadvocaat, die vorig jaar aantrad als nieuwe hoofdaanklager van het ICC, al zijn zorgen geuit over de Russische invasie in Oekraïne. De Litouwse minister van Defensie liet op dezelfde dag weten een aanklacht bij het ICC voor te bereiden tegen vermeende misdaden begaan bij de Russische invasie in Oekraïne. Rusland noch Oekraïne is lid van het ICC, maar Oekraïne heeft tot tweemaal toe aangegeven de rechtsmacht van het ICC wettelijk te aanvaarden voor gebeurtenissen op Oekraïens grondgebied.

Lees ook: VVD-Kamerlid Brekelmans: Rusland pleegt oorlogsmisdaden, Internationaal Strafhof moet oordelen

EU voegt nog eens 26 Russen toe aan sanctielijst

De Europese Unie heeft nog eens 26 Russen en een bedrijf op de sanctielijst gezet. Uit het maandag gepubliceerde Publicatieblad blijkt het onder meer te gaan om Dimitri Peskov, de perschef van Vladimir Poetin; Igor Sechin, directeur van Ruslands grootste oliemaatschappij Rosneft; Alfa Bank-oprichters Petr Aven en Mikhail Fridman en enkele journalisten van pro-Russische staatsmedia. In totaal staan nu 680 mensen en 53 bedrijven of organisaties op de sanctielijst vanwege de inval in Oekraïne.

De Europese sancties zijn gericht op rijke en machtige Russen, die veelal dicht bij Poetin staan en economisch baat hebben bij zijn regime. Sommigen van hen zouden ook economische en materiële steun bieden aan de destabilisatie van Oekraïne. Hun tegoeden bij Europese banken zijn door de sancties bevroren, ook is hen toegang tot de Europese Unie ontzegd.

Turkije bereid de Bosporus te sluiten om ‘escalatie te voorkomen’

Turkije maakt zich op voor het afsluiten van de Bosporus voor Russische oorlogsschepen. Ankara noemde de strijd in Oekraïne zondag voor het eerst „een oorlog”, wat de weg vrijmaakt voor een beroep op het Verdrag van Montreux, dat de scheepvaart reguleert door de waterweg tussen de Middellandse Zee en de Zwarte Zee. Want artikel 19 van dat verdrag stelt dat „in tijden van oorlog (…) oorlogsschepen die behoren tot de strijdende partijen niet zullen passeren”.

Lees het hele artikel: Turkije bereid de Bosporus te sluiten om ‘escalatie te voorkomen’

Acht EU-landen roepen op tot ‘onmiddellijk’ kandidaat-lidmaatschap Oekraïne

De presidenten van acht Centraal- en Oost-Europese EU-landen hebben andere leden van de Unie maandagavond in een open brief opgeroepen Oekraïne „onmiddellijk” de status van kandidaat-lidstaat te verstrekken. Ook de toetredingsonderhandelingen zouden direct van start moeten gaan, aldus de brief die ondertekend werd door de presidenten van Bulgarije, Tsjechië, Estland, Letland, Litouwen, Polen, Slowakije en Slovenië.

De Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken Luigi Di Maio noemde de wens de Oekraïense regering om tot de EU toe te treden „legitiem”. Hij zei vandaag tegenover televisiestation RAI aan de kant van de „Europese burgers” die lijden onder de „Russische bommen” te willen staan.

Ook de voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen heeft zich uitgesproken voor een Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie. „Ze horen bij ons en we willen hen erbij”, zei Von der Leyen zondag in een interview met nieuwszender Euronews.

Associatiepartner
Sinds 2017 is Oekraïne ‘associatiepartner’ van de EU, wat verregaande politieke en economische samenwerking tussen het land en de EU inhoudt. Mocht regeringsleiders van EU-landen unaniem besluiten Oekraïne de status van kandidaat-lid toe te kennen, dan wachten normaal gesproken langdurige onderhandelingen tussen tussen de Oekraïense regering en de Europese Commissie.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky pleit voor versnelde toelating van zijn land tot de Europese Unie. „Ons doel is om bij alle Europeanen te zijn. Dat is het minste wat we verdienen”, aldus Zelensky, die maandag zijn handtekening zette onder een officieel verzoek van Oekraïne om EU-lid te worden. Het is aan de 27 lidstaten van de EU om te bepalen of Oekraïne daadwerkelijk kandidaat-lid wordt.

Oekraïne biedt Russische militairen amnestie en geld als zij hun wapens neerleggen

De Oekraïense minister van Defensie Oleksii Reznikov heeft Russische militairen maandag elk een kwijtschelding van straf en 5 miljoen roebel (zo’n 41.000 euro) aangeboden voor als zij hun wapens neerleggen. Dat laat de minister weten op Facebook. Volgens Reznikov zal „iedereen die weigert een bezetter te zijn de vrede dichterbij brengen”. Voor wie als militair blijft vechten tegen Oekraïne zal „geen genade zijn”.

Reznikov zegt dat veel van de Russische militairen erg jong zijn, en het Kremlin hen met propaganda en intimidatie heeft veranderd in „criminelen en moordenaars”. Hij zegt verder dat de militairen zich „ellendig voelen” als ze geconfronteerd worden met het verzet van het Oekraïense leger.

Shell trekt zich grotendeels terug uit Rusland vanwege ‘zinloze daad van militaire agressie’

Olie- en gasconcern Shell trekt zich grotendeels terug uit Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne. Dat heeft het maandag bekendgemaakt in een persverklaring. Shell laat weten alle samenwerkingsverbanden met de Russische staatsgasbedrijf Gazprom te willen beëindigen. Ook stapt het concern uit de omstreden gaspijpleiding Nord Stream 2. Alleen de 400 tankstations die Shell in Rusland heeft, stoot de multinational niet af.

Shell heeft een belang van 27,5 procent in Sakhalin 2, een groot project in het oosten van Rusland voor vloeibaar gemaakt aardgas (LNG), uitgevoerd door Gazprom. Het financiert daarnaast voor zo’n 10 procent Nord Stream 2, de gaspijpleiding die van Rusland naar Duitsland loopt, maar waarvan de ingebruikname voorlopig is opgeschort vanwege de Russische inval in Oekraïne.

‘Met volle overtuiging’
Shell heeft voor zo’n 3 miljard dollar (2,68 miljard euro) aan bezittingen in Rusland. Daarop verwacht het verlies te moeten nemen. CEO Ben van Beurden zegt het besluit tot terugtrekking niettemin „met volle overtuiging” te hebben genomen. „We kunnen en willen niet toekijken.” Hoe Shell zijn belangen gaat afstoten en wie de aandelen overneemt, is nog niet bekend.

„We zijn geschokt door het verlies van levens in Oekraïne door een zinloze daad van militaire agressie die de Europese veiligheid bedreigt”, aldus topman Ben van Beurden. Shell volgt met het besluit het voorbeeld van diens Britse concurrent BP, dat zondag bekendmaakte de banden met het Russische staatsoliebedrijf Rosneft te verbreken. Het Noorse olie- en gasbedrijf Equinor kondigde aan geen investeringen meer in Rusland te doen en met samenwerkingen in het land te stoppen.

FIFA en UEFA schorsen Russische club- en landenteams

Wereldvoetbalbond FIFA en de Europese voetbalbond UEFA hebben alle Russische club- en landenteams voorlopig geschorst van deelname aan al hun competities. Dat melden de organisaties maandag in een gezamenlijke verklaring. De bonden doen dit „uit volledige solidariteit met alle getroffen mensen in Oekraïne”.

In praktijk betekent de schorsing onder meer dat het Russische mannenteam uit de play-offs voor het WK in Qatar is gehaald. Rusland zou het hierin opnemen tegen Polen, al had de Poolse bond al laten weten de twee wedstrijden niet te gaan spelen. Spartak Moskou is, als het enige overgebleven Russische team in de internationale clubcompetities, uit de Europa League gehaald. Daarin had het moeten spelen tegen RB Leipzig.

De Europese voetbalbond UEFA heeft maandag ook de alle sponsorovereenkomsten met de Russische gasleverancier Gazprom per direct opgezegd. Gazprom - een beursgenoteerd bedrijf met de Russische staat als grootaandeelhouder - was sinds 2013 de hoofdsponsor van de UEFA Champions League en maakte naar verluidt jaarlijks zo’n 40 miljoen euro over aan de UEFA. Het sponsorcontract liep nog door tot 2024.

Eerder verplaatste de UEFA de Champions League-finale al van Sint Petersburg naar Parijs. De Duitse voetbalclub Schalke 04 beëindigde eerder vandaag zijn sponsorovereenkomst met Gazprom. De gasleverancier was sinds 2007 hoofdsponsor van de club uit Gelsenkirchen.

Kamer wil onderzoek naar financiering van politieke partijen met Russisch geld

De Tweede Kamer wil dat de Algemene Rekenkamer onderzoek gaat doen naar de mogelijke financiering met Russisch geld van Nederlandse politieke partijen, politici en belangenorganisaties vanaf 2014. Een meerderheid van de Kamer steunde maandag tijdens het Oekraïnedebat een motie met die strekking van GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver.

Aan het begin van het debat liet Klaver al weten dat hij graag zo’n onderzoek wilde en verwees daarbij naar Forum voor Democratie, dat de Russische inval van Oekraïne niet veroordeelt. FvD-partijleider Thierry Baudet stemde voor de motie van Klaver. „Wij hebben niks te verbergen”, zei hij.

Er was ook een meerderheid voor een motie van D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma over extra geld voor defensie. Hij verzoekt het kabinet „naar manieren te zoeken om nog deze kabinetsperiode structureel extra te investeren in defensie, zonder dat dit ten kosten gaat van andere investeringen”.

Aandelenbeurs Moskou blijft gesloten door onrust op Russische financiële markt

De aandelenbeurs in Moskou blijft in ieder geval tot 5 maart dicht, vanwege de onrust op de Russische financiële markten door de oorlog in Oekraïne. Dat heeft de Russische Centrale Bank maandag laten weten. De markt voor vreemde valuta blijft de komende dagen wel open.

Maandag was de beurs van Moskou al gesloten voor onder meer handel in aandelen en obligaties.

De koers van de Russische roebel kelderde maandagmorgen met ruim 30 procent, als gevolg van de zware sancties die westerse landen zaterdag oplegden aan Russische banken en de Russische centrale bank. Rond de middag gingen er 117 roebel in een Amerikaanse dollar, een diepterecord.

Afgelopen weekend werden er nieuwe en harde sancties van het Westen ingesteld tegen Rusland. Zo zijn bepaalde Russische banken afgesloten van het internationale betalingssysteem Swift en zijn bezittingen van de Russische centrale bank bevroren. Moskou heeft op zijn beurt de verkoop van Russische aandelen door buitenlanders verboden.

Overleg Oekraïne en Rusland afgelopen, nog geen resultaat

Het overleg tussen Oekraïne en Rusland in het Wit-Russische Gomel is ten einde. Over de uitkomsten van de vredesbesprekingen is nog weinig bekend. Het Russische persbureau RIA meldt dat beide delegaties nu teruggaan naar hun hoofdsteden, om daar hun regeringen te consulteren. Het is de bedoeling dat het overleg ergens in de komende dagen verdergaat.

De Oekraïense presidentsadviseur Mychajlo Podoljak sprak na de bijeenkomst op Twitter van „lastige onderhandelingen”. Volgens hem is Rusland „helaas nog altijd extreem vooringenomen met betrekking tot de destructieve processen die het in gang heeft gebracht”.

Macron vraagt Poetin in telefoongesprek burgerslachtoffers te voorkomen

De Franse president Emmanuel Macron heeft maandag getelefoneerd met zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin. Volgens een gespreksverslag van het Élysée heeft Macron Poetin opgeroepen burgers en residentiële gebieden van aanvallen te ontzien. Ook verzocht Macron Poetin de civiele infrastructuur, met name hoofdwegen ten zuiden van Kiev, open te houden voor burgers. Poetin zou hier volgens het verslag mee hebben ingestemd.

Het Kremlin kwam volgens AFP met een andere lezing van het telefoongesprek. Volgens het persbureau, dat het verslag heeft ingezien, eist Poetin de erkenning van de Krim als Russisch grondgebied, de „denazificatie” van de Oekraïense regering en een „neutrale status” van Kiev als voorwaarden voor een einde aan de Russische invasie. Volgens analisten bedoelt Poetin met „denazificatie” het afzetten van de regering van de Oekraïense president Volodymyr Zelensky, op wiens verzoek het gesprek tussen Macron en Poetin plaatsvond.

Ook vorige week donderdag, de eerste dag van de Russische invasie in Oekraïne, spraken Poetin en Macron met telefonisch met elkaar. In de dagen voor de invasie was er ook intensief contact tussen beide presidenten. Macron reisde zelfs af naar Moskou in een poging om te bemiddelen in de Oekraïnecrisis. Dat bleek tevergeefs. In de verklaring van het Élysée valt te lezen dat beide staatshoofden „contact houden” om te voorkomen dat de situatie verder verslechtert.

Lees ook: Poetin zet bemiddelaar Macron in de kou

KNVB: voorlopig geen wedstrijden tegen Rusland en Wit-Rusland

Alle vertegenwoordigende voetbalteams van Nederland spelen voorlopig geen wedstrijden tegen nationale elftallen van Rusland en Wit-Rusland. Dat heeft de KNVB maandag besloten tijdens een vergadering. De voetbalbond heeft het besluit genomen vanwege de „ernst en omvang van de aanhoudende agressie van Rusland en het daaraan meewerken door Belarus”.

Voor het Nederlands vrouwenelftal staat nu nog een wedstrijd voor 13 juli tegen Rusland op het programma, op het EK in Engeland. Het besluit van de KNVB kwam vrijwel gelijktijdig naar buiten met het bericht dat de FIFA van plan is om Rusland voorlopig te schorsen van het internationale voetbal. Dat meldde persbureau Reuters op basis van ingewijden. De mogelijke schorsing door de FIFA geldt voor het Russische mannen- en vrouwenvoetbal. Een besluit over de schorsing zou later vandaag volgen.

Op 24 maart staat de wedstrijd Rusland tegen Polen op het programma, in de play-offs voor het WK in Qatar eind dit jaar. Polen heeft al aangegeven zowel de thuis- als uitwedstrijd tegen Rusland niet te gaan spelen. Zweden en Tsjechië, die in de andere halve finale van de play-offs tegen elkaar spelen, kwamen met dezelfde boodschap.

De oorlog in beeld: vluchten of schuilen

Ook op de vijfde dag van de invasie ontvluchten Oekraïeners nog altijd hun land. Zij die achterblijven moeten zich schuilhouden voor het toenemende geweld.

Hoekstra overweegt om tegoeden Europese dochters Gazprom te bevriezen

#24 Rusland, sancties en gas

Deze podcast luister je ook in onze app

Minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra (CDA) overweegt om de tegoeden van de Europese dochterbedrijven van de Russische energiemaatschappij Gazprom te bevriezen. Dat heeft hij maandag gezegd tijdens het Oekraïnedebat in de Tweede Kamer in antwoord op een vraag van CDA-Kamerlid Agnes Mulder. „Ik ga kijken wat juridisch mogelijk is”, aldus Hoekstra.

Daarnaast vroegen verschillende Kamerleden naar de gevolgen van de Oekraïnecrisis voor de energierekening van Nederlanders. Door de crisis is de aardgasprijs flink gestegen, terwijl de energieprijzen door onder meer de coronacrisis al historisch hoog waren. Hoekstra wees erop dat dit onderwerp „aan een heleboel portefeuilles raakt” en dat hij eventuele compensatie wil bespreken met de rest van het kabinet.

Lees ook: Plots is het gas van Gazprom ongemakkelijk

‘Minstens elf doden na bombardementen in Charkov’

In Charkov zijn minstens elf mensen omgekomen bij Russische bombardementen, zo meldt de regionale gouverneur Oleg Sinegoebov op sociale media, schrijft persbureau AFP. De gouverneur zei te vrezen voor „tientallen doden”. Maandagochtend werden explosies gehoord in woonwijken van Charkov, dat na Kiev de tweede stad van Oekraïne is. Sinegoebov stelt dat de autoriteiten vanwege de bombardementen geen beroep kunnen doen op de reddingsdiensten.

In Charkov, dat op ruim 40 kilometer van van de Russische grens ligt, wordt hevig gevochten. Het Oekraïense leger heeft nog altijd controle over de stad in het oosten van het land, waar een grote Russische minderheid woont. De autoriteiten hebben iedereen opgeroepen binnen te blijven. Persbureau Reuters meldt dat in de stad een avondklok is afgekondigd, die om 22.00 uur (lokale tijd) en tot 7.00 uur dinsdagochtend duurt. Alle inwoners van de stad moeten tussen de genoemde tijden binnenblijven.

IOC wil uitsluiting Russische en Wit-Russische sporters van alle wedstrijden

Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) vraagt sportbonden geen enkele Russische of Wit-Russische sporter of vertegenwoordiger meer toe te laten tot wedstrijden. Daarnaast zou in de twee landen geen enkel sportevenement meer georganiseerd moeten worden, meldt de organisatie.

Het IOC stelt in een verklaring liever geen atleten te straffen voor besluiten van hun regering, maar dat de oorlog in Oekraïne voor een „dilemma” heeft gezorgd. „Terwijl sporters uit Rusland en Wit-Rusland mee kunnen blijven doen aan wedstrijden, is dit voor veel Oekraïense sporters onmogelijk door de aanval op hun land”.

Als het juridisch niet mogelijk is om op korte termijn sporters uit de twee landen deelname te ontzeggen, dan raadt het IOC aan om hun deelname toe te staan onder een andere naam dan Rusland of Wit-Rusland. In dat geval zullen geen vlaggen, symbolen of volksliederen te zien en te horen zijn. Voor de organisatie van de Paralympische Spelen, die komend weekend beginnen in Beijing, betekent dit dat zij zelf een besluit moeten nemen. Overigens zou Rusland sowieso al onder een neutrale naam meedoen aan het evenement. Het land werd in 2016 door het IOC geschorst vanwege een grootschalig staatsdopingprogramma.

Minister Lavrov wegens sluiting luchtruim EU niet naar Genève

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov reist niet af naar het Zwitserse Genève voor een conferentie van de Verenigde Naties over ontwapening. Dat schrijft persbureau Reuters maandag. De reis is volgens Russische diplomaten niet meer mogelijk, omdat de EU haar luchtruim heeft gesloten voor Russische vluchten. Lavrov zou tijdens de conferentie een vergadering over de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties bijwonen, en daarop volgend een persconferentie houden.

Het neutrale Zwitserland is geen lid van de EU, maar volgt op de meeste punten het beleid van de unie. Zo heeft het land zich maandag aangesloten bij de sancties van de EU tegen Rusland. Genève is een diplomatieke hoofdstad geworden omdat de Volkenbond er van 1919 tot 1946 was gevestigd, een voorloper van de VN.

De EU legde Lavrov zelf eerder al een sanctie op, door al het vermogen dat de minister op Europese bankrekeningen heeft staan te bevriezen. De Europese landen zagen af van een inreisverbod, met het oog op mogelijke vredesbesprekingen in de toekomst. De Verenigde Staten voerden wel een inreisverbod door voor Lavrov.

VS stelt verdere financiële sancties in tegen Rusland

De Verenigde Staten hebben sancties ingesteld tegen de Russische centrale bank en het Russian Direct Investment Fund (RDIF), een investeringsfonds dat wordt beheerd door een vriend van de Russische president Vladimir Poetin. Dat schrijft het Amerikaanse ministerie van Financiën maandag. Deze tweede serie sancties is bedoeld om „kosten op te leggen aan degenen die verbonden zijn met Poetin en zijn oorlog” en om te voorkomen dat zijn regime Amerikaans kapitaal gebruikt om de invasie van Oekraïne te financieren.

Het RDIF werd in 2011 opgericht door de voormalige Russische president Dmitri Medvedev in samenwerking met toenmalig premier Poetin, schrijft het Amerikaanse ministerie. Het investeringsfonds zou vooral actief zijn in het bank- en verzekeringswezen en bedoeld zijn om internationale investeerders aan te trekken voor Rusland. „Hoewel het officieel een staatsfonds is, wordt RDIF vooral gezien als slush fund voor Vladimir Poetin.”

Eerder hadden de Verenigde Staten al sancties opgelegd aan twee grote Russische banken, die samen meer dan 80 miljard dollar (ongeveer 71 miljard euro) beheren. Maandag verbood ook het Verenigd Koninkrijk al alle transacties met de Russische centrale bank. De Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Japan en de Europese Unie hebben grote Russische banken de toegang ontzegd tot het internationale Swift-betaalsysteem.

Hermitage Amsterdam is ‘ontzet’ over Russische inval in Oekraïne

De Stichting Hermitage Amsterdam is „ontzet” over de Russische inval in Oekraïne. Het museum verklaarde zondag op sociale media de inval „ten zeerste” te veroordelen. Ook laat de stichting weten zich te herkennen in de verklaringen van de Nederlandse regering over de inval. De Hermitage Amsterdam, die in 2009 werd geopend, is partner van de Hermitage Sint-Petersburg.

Bestuurlijk en financieel opereert de Stichting Hermitage Amsterdam onafhankelijk van diens Russische partner. Wel is er voor getoonde kunst een bruikleenovereenkomst gesloten: van elk verkocht ticket wordt 1 euro overgemaakt aan het museum in Sint-Petersburg. Momenteel is in de Hermitage Amsterdam de expositie Russische avant-garde. Revolutie in de kunst te zien.

Lees het hele artikel over de reactie van Hermitage Amsterdam op de Russische inval

Zwitserland neemt EU-sancties één op één over

Zwitserland neemt de EU-sancties tegen Rusland „integraal” over. Dat heeft de Zwitserse president Ignazio Cassis maandag bekendgemaakt, zo melden internationale persbureaus. Onder meer tegoeden van Russische bedrijven en personen worden bevroren. De stap is opmerkelijk, omdat Zwitserland in conflicten in de regel kiest voor een neutrale positie.

„Dit is een belangrijke maatregel van Zwitserland”, zei Cassis tijdens een persconferentie. Volgens hem neemt de Federale Raad de stap „met overtuiging, op een doordachte en ondubbelzinnige manier”. De Zwitserse minister van Justitie Karin Keller-Sutter meldde dat het land daarnaast nog eens vijf met Poetin bevriende oligarchen de toegang heeft ontzegd, zonder hun namen te noemen.

Oppositiepartijen: pak Russische geldstromen via de Zuidas aan

Het kabinet moet Russische financiële belangen die via de Amsterdamse Zuidas lopen hard aanpakken. Daarvoor pleitten PvdA, GroenLinks, SP en Partij voor de Dieren maandag tijdens het debat over de oorlog in Oekraïne.

„De Zuidas mag niet langer als veilige haven dienen voor corrupt Russisch geld”, zei Kamerlid Kati Piri (PvdA). Ook GroenLinks-leider Jesse Klaver wil dat het kabinet meer doet om tegoeden van Russische oligarchen te bevriezen. Klaver pleitte ook voor een boycot van Russisch olie en gas. Klaver ziet in dat dit grote gevolgen zal hebben, ook voor de energie- en gasprijzen in Nederland. „Maar we moeten het doen.”

„Het kabinet is er heel erg op gebrand om de kliek te raken die de afgelopen jaren heeft geprofiteerd van de Poetin-jaren”, reageerde de minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra (CDA). „Het kabinet is bereid om te kijken wat er op dit vlak kan gebeuren, maar de Zuidas is een containerbegrip. Het gaat vaak om verhullende constructies.” Hoekstra zegde toe dat het ministerie van Financiën nog met nadere details komt.

‘Dood gewaande verdedigers van Slangeneiland nog in leven’

De dertien Oekraïense grenswachten bij Slangeneiland in de Zwarte Zee, waarvan eerder gedacht werd dat ze dood waren, zijn nog in leven en krijgsgevangen genomen door de Russische strijdkrachten. Dat schrijft de Oekraïense marine maandag op Facebook. De claim dat de dertien mannen toch in leven zijn, is moeilijk te verifiëren. Oekraïne eist hun onmiddellijke vrijlating.

Het afgelopen weekend kwamen beelden vrij van de Oekraïense grenswachten die een capitulatieverzoek van een Russisch oorlogsschip weigerden. In plaats van zich over te geven, riepen ze „krijg de klere”. Daarna stoppen de videobeelden. President Volodymyr Zelensky bevestigde hun dood door te stellen dat ze „als helden” zijn gestorven.

De Oekraïense marine stelt nu dat „Russische propaganda” mensen wil doen geloven dat de mannen zijn „vergeten en begraven”. In werkelijkheid zijn ze „illegaal gevangen” door de Russen, aldus de marine. Illegaal, omdat het reddingsschip waar ze op zaten een civiele status had, zo redeneert de marine. De grenswachten moeten volgens de Oekraïense autoriteiten worden gezien als „niet-strijders zonder enige militaire missie”. Hun vermeende en moeilijk te controleren gevangenneming zou daarom in strijd zijn met het oorlogsrecht.

Rusland sluit luchtruim voor maatschappijen uit nog eens 27 landen

Rusland heeft maandag zijn luchtruim gesloten voor luchtvaartmaatschappijen uit nog eens 27 landen, waaronder Nederland, Duitsland, Spanje, Italië en Canada. Dat meldt het Russische persbureau TASS. De maatregel volgt als vergelding op eerdere sancties van de Europese Unie van zondag, waarin het besloot om alle Russische vluchten - ook die van privéjets van oligarchen - te weren uit haar luchtruim. Eerder had Rusland zijn luchtruim al gesloten voor luchtvaartmaatschappijen uit negen landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Tsjechië, Polen en de Baltische Staten.

Vluchten uit de nu in totaal 36 landen kunnen met een speciale vergunning, die de Federal Air Transport Agency of het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken kunnen geven, nog wel over Rusland vliegen. Vrijwel al deze landen hadden al laten weten niet meer over Rusland te willen vliegen.

Rusland stuurt versterking naar eenheden met nucleaire wapens

De onderdelen van de Russische krijgsmacht die de kernwapens beheren, hebben versterking gekregen. Dat heeft minister van Defensie Sergej Sjojgoe gezegd, meldt het Russische persbureau Interfax. De versterkingen hebben betrekking op alle drie de methoden waarmee Rusland kernwapens kan inzetten: raketten die vanaf de grond worden gelanceerd, onderzeeërs en langeafstandsbommenwerpers.

Sjojgoe kreeg zondag opdracht van Poetin in de Russische „afschrikkingsmacht” in verhoogde staat van paraatheid te brengen. Hij deed dit naar eigen zeggen onder meer als reactie op „agressieve uitlatingen” van de NAVO.

Verenigde Staten halen ambassadepersoneel terug uit Wit-Rusland

De Verenigde Staten halen al hun ambassadepersoneel terug uit Wit-Rusland vanwege „veiligheidsproblemen na de niet uitgelokte en ongerechtvaardigde aanval van de Russische krijgsmacht in Oekraïne”. Dat schrijft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken maandag.

Ook heeft niet-essentieel ambassadepersoneel in Moskou toestemming gekregen terug te keren uit Rusland. Hoeveel medewerkers precies het land gaan verlaten en wat hun huidige functie op de Amerikaanse ambassade in Rusland is, is niet duidelijk.

Wit-Rusland vecht voor zover bekend zelf niet mee in de oorlog tegen Oekraïne, maar staat Rusland wel toe gebruik te maken van Wit-Russisch grondgebied om vanaf daar aanvallen uit te voeren. In de weken voorafgaand aan de invasie in Oekraïne werden in Wit-Rusland ook militaire oefeningen uitgevoerd. De NAVO zei destijds dat de Russische militaire aanwezigheid in het land op dat moment de grootste was sinds de Koude Oorlog.

Baudet ‘betreurt’ Russische inval maar wil deze niet veroordelen

Partijleider Thierry Baudet van Forum voor Democratie heeft maandag tijdens het Oekraïnedebat in de Tweede Kamer gezegd de Russische inval te „betreuren”. Hij veroordeelt deze echter niet. „Je kunt niet moreel spreken over geopolitiek”, aldus Baudet.

Baudet wijst het associatieverdrag dat de Europese Unie en Oekraïne in 2014 sloten aan als onderliggende oorzaak van de inval. „Dat is precies waarvoor het FvD waarschuwde.” Baudet vindt dat het Westen om de tafel moet met Rusland, want met sancties en het sturen van wapens „escaleer je het tot een Derde Wereldoorlog” en „drijven wij India, Saoedi-Arabië, China en Rusland in een anti-Westers blok”.

De FvD-leider had het ook over een „Ruslandcomplot” na een „coronacomplot”. Verschillende Kamerleden reageerden verontwaardigd op zijn uitspraken. GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver noemde de „Ruslandpolitiek” van Baudet „ongelofelijk gevaarlijk voor onze democratie”. Hij pleit er daarom voor dat „gevoelige informatie” niet meer naar FvD gaat.

Website Russisch persbureau TASS platgelegd, vermoedelijk door hack

De website van het Russische persbureau TASS is maandagmiddag een korte tijd platgelegd. Eerder was de homepage vervangen door een anti-oorlogsboodschap, daarna was de website door een „error” niet langer bereikbaar. Op het moment van schrijven is hij weer in de lucht.

De boodschap luidde: „Beste burgers. We vragen jullie te stoppen met deze waanzin. Stuur jullie zonen en echtgenoten niet een zekere dood in. Poetin dwingt ons te liegen en brengt ons in gevaar. [...] Waar doen we dit voor? Om Poetin de geschiedenisboeken te doen halen? Dit is onze oorlog niet, laten we hem stoppen!”

Het bericht eindigde met: „Dit bericht zal worden verwijderd. Sommigen van ons zullen worden ontslagen of vastgezet. Maar we trekken dit niet meer.” Het bericht is getekend door hackerscollectief Anonymous en de „onverschillige journalisten van Rusland”, wat mogelijk slaat op het risico van ontslag of opsluiting. Of zij ook daadwerkelijk achter de cyberaanval zitten, is echter niet zeker.

Oorlog
Anonymous verklaarde afgelopen weekend al de oorlog aan Poetin. Het collectief claimt sindsdien onder meer overheidswebsites van het Kremlin te hebben platgelegd en communicatiekanalen van Russische militairen te hebben verstoord.

TASS ligt de afgelopen dagen zwaar onder vuur. Zondag werd het Russische persbureau door het Europese verbond van 32 nationale persbureaus (EANA) geschorst, omdat het wegens beperkte mediavrijheid in Rusland „niet langer in staat is om onbevooroordeeld nieuws te brengen”.

IND beslist komende zes maanden niet over Oekraïense asielaanvragen

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) beslist in ieder geval de komende zes maanden niet over asielaanvragen van Oekraïners. Uitgeprocedeerde Oekraïners die zich momenteel in Nederland bevinden, worden gedurende dezelfde periode niet gedwongen uit het land gezet. Dat heeft staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel en Migratie, VVD) maandag in een brief aan de Tweede Kamer aangekondigd. Tot slot wordt de veilige landstatus van Oekraïne in ieder geval het komende half jaar opgeschort.

In principe kunnen Oekraïners die in het bezit zijn van een biometrisch paspoort gedurende drie maanden visumvrij in Nederland verblijven. Van der Burg zei vrijdag al dat er coulant zal worden omgegaan met Oekraïners die hun visumvrije termijn bijna hebben overschreden. Ook is de staatssecretaris met gemeenten in overleg over extra opvanglocaties voor Oekraïense vluchtelingen. Persbureau ANP meldt dat inmiddels „enkele tientallen” Oekraïners in Nederland zijn aangekomen.

VVD wil defensiebudget verhogen en voldoen aan NAVO-norm

De VVD wil dat Nederland deze kabinetsperiode nog gaat voldoen aan de NAVO-norm dat 2 procent van het bruto binnenlands product naar defensie gaat. Dat zei Ruben Brekelmans (VVD) tijdens het Tweede Kamerdebat over de oorlog in Oekraïne. „Op dit moment levert Nederland niet wat de NAVO van ons vraagt. Geld mag niet langer het probleem zijn”, zei Brekelmans.

Hij vroeg zich af hoeveel extra budget er voor nodig is om te voldoen aan de investeringen die de NAVO van vraagt. „Wat de VVD betreft gaan we nog deze kabinetsperiode naar 2 procent.” Ook coalitiepartij D66 staat open voor extra investeringen in defensie, zei Sjoerd Sjoerdsma. „Voor mijn fractie is er nu geen enkel taboe.”

Oekraïne: 29 Russische vliegtuigen, 29 helikopters en 3 drones uitgeschakeld

Het Oekraïense leger heeft naar eigen zeggen sinds het begin van de oorlog 29 Russische vliegtuigen, 29 helikopters en 3 drones neergehaald. Dat meldt het Oekraïense ministerie van Defensie maandag, aldus persbureau Interfax Ukraine. Volgens een recent rapport van de Britse denktank RUSI betekent dit dat Oekraïne zo’n 9 procent van het door Rusland vóór de invasie bij Oekraïne bijeengebrachte aantal gevechtsvliegtuigen (317) heeft neergehaald.

Ook zouden de Oekraïners vijf luchtafweersystemen, één Boek-raketsysteem, ruim twintig raketwerpers en twee schepen van de Russen hebben verwoest. Het aantal dode of gewonde Russische militairen is volgens het Oekraïense defensieministerie inmiddels opgelopen tot ongeveer 5.300. Bovendien hebben de Oekraïners naar eigen zeggen 191 Russische tanks, 816 pantservoertuigen en 291 andere voertuigen vernield.

De genoemde cijfers zijn volgens Oekraïense defensie niet volledig omdat commandanten „zich voornamelijk richten op het verloop van de strijd” en verwoeste voertuigen pas geteld worden nadat een slag voorbij is. Het is voor NRC onmogelijk om de genoemde aantallen te verifiëren. Wel circuleren de afgelopen dag op sociale media beelden van hele Russische tankcolonnes die zijn uitgebrand of stilstaan zonder brandstof.

Rusland: 314 Oekraïense tanks en pantservoertuigen uitgeschakeld
Ook de Russen gaven maandag een update over de volgens hen verwoeste legeronderdelen van de Oekraïners. Russische defensie zegt 5 van de volgens RUSI in totaal 105 Oekraïense gevechtsvliegtuigen te hebben uitgeschakeld. Bovendien zouden de Russen ongeveer 4 procent van de Oekraïense tanks en pantservoertuigen hebben vernield (314 van in totaal circa 12.500), evenals 274 andere militaire voertuigen. Ook raakten de Russen naar eigen zeggen sinds het begin van de oorlog 1.114 onderdelen van de Oekraïense militaire infrastructuur, waaronder 31 commandoposten en communicatiecentra, en 8 Boek-raketsystemen en -voertuigen. Deze aantallen kan NRC eveneens niet verifiëren.

Een schatting van het aantal Oekraïense (militaire) slachtoffers geeft het Russische defensieministerie niet. Het Oekraïense ministerie van Volksgezondheid meldde zondagavond dat 352 Oekraïense burgers om het leven zijn gekomen sinds het begin van de Russische invasie. Zowel de Russen als de Oekraïners hebben ongeveer 200.000 manschappen voor de strijd. Een aanzienlijk deel van de Russische bataljons bevindt zich echter nog aan Russische zijde van de grens. Aan Oekraïense zijde wordt dit aantal aangevuld met burgers en reservisten die de wapens oppakken.

De militaire stand van zaken (zondagavond 27 februari):

Inwoners van Kiev mogen na bijna 40 uur de straat weer op

Na een verbod van 39 uur mogen inwoners van Kiev weer naar buiten. De bijna drie miljoen inwoners van de Oekraïense hoofdstad moesten van zaterdagavond 17.00 uur tot maandagochtend 8.00 uur onafgebroken thuis blijven. Volgens burgemeester Vitali Klitsjko was dat nodig in de strijd tegen „saboteurs en verkenners van de vijand”. Voorlopig blijft er een avondklok van 22.00 uur tot 7.00 uur.

Russische aandelenmarkt maandag gesloten, roebel bereikt diepterecord

De Russische aandelenmarkt is maandag gesloten gebleven. Wanneer deze weer opengaat, is vooralsnog onduidelijk. De sancties die westerse landen sinds eind vorige week aan Russische banken en bedrijven hebben opgelegd, worden al gevoeld. Zo zakte de koers van de roebel maandagmiddag (plaatselijke tijd) tot een diepterecord — er moet 116 roebel worden neergeteld voor een euro. Een maand geleden was dat nog 87 roebel voor een euro. Russische energiemaatschappijen als Gazprom en Lukoil zien hun koers met 62 respectievelijk 69 procent dalen.

Lees hier meer over het lot van de Russische munt: Roebel valt na sancties naar diepterecord

Gasunie ‘zet extra stappen’ om de leveringszekerheid gas te garanderen

Gasunie, die de infrastructuur voor transport en opslag van gas voor Nederland en delen van Duitsland beheert, gaat „extra stappen” zetten om de leveringszekerheid voor Nederland, Duitsland en Europa „veilig te stellen”. Dat heeft het staatsbedrijf zojuist bekendgemaakt. Gasunie werkt aan de bouw van een nieuwe opslagterminal voor LNG (vloeibaar gas) en duurzame energie in Duitsland. Ook onderzoekt het bedrijf of Nederland meer LNG kan importeren. Gasunie werkt hierbij nauw samen met de Nederlandse en Duitse regering.

Volgens bestuursvoorzitter Han Fennema is het duidelijk dat de oorlog tegen Oekraïne consequenties heeft voor de Europese energiepolitiek. „Als staatsdeelneming staan we intensief in contact met de Nederlandse en Duitse overheden.” Gasunie probeert „zo snel mogelijk nieuwe energie-infrastructuur te bouwen.”

Fennema schort ook zijn deelname aan het comité van aandeelhouders van het transportbedrijf Nord Stream op. Gasunie is aandeelhouder van Nord Stream, de pijpleiding die Russisch gas direct naar de Europese Unie vervoert. Ook wordt de samenwerking op het gebied van kennisdeling en wetenschappelijke ontwikkeling tussen Gasunie en Nord Stream gestaakt.

Rutte: Rusland vormt ernstige dreiging voor de stabiliteit in ons deel van de wereld

Rusland vormt een ernstige dreiging voor de stabiliteit in ons deel van de wereld en samen met zijn internationale partners moet Nederland de agressie van president Poetin een halt toeroepen. Dat heeft premier Mark Rutte donderdagochtend gezegd bij aanvang van het Kamerdebat over de Oekraïne-oorlog, aldus persbureaus ANP en Reuters.

Rutte riep opnieuw op tot internationale eensgezindheid. De vrije democratische landen van de wereld zijn „verenigd in hun afwijzing van de invasie en steun voor de Oekraïners”, aldus Rutte.

Dat de Russische invasie ook in Nederland economische gevolgen heeft, staat volgens Rutte vast. Hij wijst daarbij op de al hoog opgelopen gas- en olieprijzen. „Maar als dat de prijs is voor veiligheid en vrijheid, dan moeten we bereid zijn die prijs met elkaar te betalen.” De premier wil er naar eigen zeggen alles aan doen om de economische gevolgen te „dempen”.

Tot slot zei Rutte dat Nederland erop voorbereid moet zijn dat Oekraïense vluchtelingen hierheen komen. „Ik ben ervan overtuigd dat Nederlanders zich solidair zullen tonen met deze mensen”, aldus de premier.

Onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland zijn begonnen

Om ongeveer 13.15 uur lokale tijd zijn maandag de onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland begonnen in de Wit-Russische stad Gomel, gelegen op zo’n veertig kilometer van de Oekraïense grens. Dat melden internationale persbureaus. Het gesprek tussen de afgevaardigden van de presidenten Poetin en Zelensky is daarmee ruim een uur later van start gegaan dan in eerste instantie was afgesproken. Waarom de afspraak niet om twaalf uur begon, zoals eerder gecommuniceerd door de Russische delegatie, is onduidelijk.

Britse defensieminister: Poetins kernwapendreigement is ‘afleiding’

De Britse minister van Defensie Ben Wallace heeft maandag gezegd dat hij Poetins uitspraken over het in paraatheid brengen van de Russische nucleaire eenheden vooral ziet als afleiding van „zijn problemen in Oekraïne”. In een interview met de zender Sky News zei hij verder dat „de taal die Poetin gebruikt niet daadwerkelijk wijst op paraatheid van de Russen”, maar dat de Russische president vooral „zijn afschrikmiddel wil benoemen, om mensen eraan te herinneren dat hij het heeft”.

Wallace vertelde de omroep dat de Britse regering „Poetins opmerkingen in de gaten houden”, maar dat er geen reden tot zorg is: „de NAVO heeft ook een nucleair afschrikmiddel en we zorgen altijd voor een hoge staat van paraatheid”.

Het Verenigd Koninkrijk kondigde maandagochtend aan sancties in te voeren tegen de Russische centrale bank. De Britse minister van Financiën zegt dat de maatregelen nu worden doorgevoerd, om „opnieuw op één lijn te komen met onze internationale partners”.

Lees ook: ‘De afschrikkingsmacht staat paraat.’ Wil Poetin echt een kernoorlog?

Zelensky wil versnelde toelatingsprocedure tot EU

Volodymyr Zelensky heeft de Europese Unie maandag gezegd dat hij versnelde toelating wil voor zijn land. Dat melden internationale persbureaus op basis van een toespraak van de Oekraïense president. „Ons doel is om bij alle Europeanen te zijn. Dat is het minste wat we verdienen.”

Zondag zette voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen nog de deur open voor Oekraïense toetreding. „Ze horen bij ons en we willen hen er bij”, zei ze in een interview met Euronews. Zaterdag vroeg Zelensky al een om een snel besluit over toetreding tot de EU. De 27 lidstaten beslissen of dat ook echt gebeurt.

Een pro-Westerse koers in Oekraïne kan Poetin zich niet permitteren, zei oud-NAVO-topman Jaap de Hoop Scheffer afgelopen vrijdag in De Telegraaf. „De Russen zullen zich dan afvragen: hoe komt het dat het in Oekraïne goed gaat en dat wij het zo slecht hebben?”, aldus De Hoop Scheffer. „In feite is hij bang voor zijn eigen volk.”

VN: zeker 102 Oekraïense burgerdoden

Zeker 102 Oekraïense burgers zijn gedood sinds Rusland donderdag is begonnen met het offensief. Dat melden de Verenigde Naties maandag. Ook raakten zeker 304 burgers gewond, hoewel de werkelijke aantallen waarschijnlijk „een stuk hoger” liggen, aldus de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten Michelle Bachelet.

De meeste burgers werden volgens Bachelet gedood door explosieven met een groot bereik en luchtaanvallen. Volgens Oekraïne ligt het aantal burgerdoden op 352, onder wie 14 kinderen. Ook liet het land weten dat zeker 1.684 mensen gewond zijn geraakt.

VN schat dat 422.000 Oekraïners hun land ontvlucht zijn

In de dagen na de Russische inval op 24 februari, hebben zo’n 422.000 Oekraïners hun land verlaten. Dat is de laatste schatting van de Verenigde Naties, die Hoge Commissaris Michelle Bachelet maandag bekendmaakte, schrijft persbureau Reuters. De vluchtelingen steken de grens over naar buurlanden als Polen, Roemenië en Moldavië.

Het Nederlandse kabinet stuurde zaterdag dekens, slaapzakken en tenten voor zo’n 7.000 vluchtelingen naar Moldavië. Daarnaast heeft het kabinet 20 miljoen euro vrijgemaakt om slachtoffers van de oorlog in Oekraïne te ondersteunen.

Volleyballers reizen niet naar Rusland voor WK

Het Nederlandse mannenvolleybalteam reist niet af naar Rusland om deel te nemen aan het wereldkampioenschap volleyballen. Dat heeft volleybalbond Nevobo bekendgemaakt. Het kampioenschap begint eind augustus en „zolang dit toernooi in Rusland wordt georganiseerd” doen de Nederlandse mannen niet mee.

De wereldvolleybalbond FIVB liet vrijdag nog weten dat het WK gewoon doorgaat in Rusland. Nederland zegt dat het „gezien de Russische invasie van Oekraïne ondenkbaar” is dat „er een WK in Rusland wordt gespeeld”. Nevobo „vraagt de wereldvolleybalbond met klem om het WK Volleybal Mannen te verplaatsen”. Andere sportevenementen, zoals de finale van de finale van de Champions League, zijn wel verplaatst vanwege de oorlog.

Inwoners Kiev mogen na 39 uur weer naar buiten, lange rijen voor supermarkten

Na een verbod van bijna veertig uur om naar buiten te gaan, mogen de inwoners van Kiev weer een frisse neus halen. Dat leidt in de hoofdstad tot lange rijen voor supermarkten, blijkt uit verslaggeving van journalisten van Financial Times en de BBC. Het is nog onduidelijk of er sprake is van grootschalige tekorten, hoewel op sociale media al wel beelden verschijnen van lege schappen.

Inwoners van Kiev – dat waren er voor de oorlog nog bijna drie miljoen – moesten van zaterdagavond 17.00 uur tot maandagochtend 8.00 uur onafgebroken binnen blijven. Dat was volgens burgemeester Vitali Klitsjko in de strijd tegen „saboteurs en verkenners van de vijand” noodzakelijk. Een avondklok blijft van kracht in Kiev, van 22.00 uur tot 7.00 uur.

Oekraïne en Rusland gaan maandagochtend met elkaar in gesprek

Voor het eerst sinds de Russische invasie in Oekraïne afgelopen donderdag, gaan de twee landen met elkaar in gesprek. Volgens een woordvoerder van de Russische delegatie beginnen de gesprekken om 12.00 uur lokale tijd (10.00 uur Nederlandse tijd). De gesprekken vinden plaats in de Wit-Russische stad Gomel, op zo’n veertig kilometer van de Oekraïense grens. Volgens het Wit-Russische ministerie van Buitenlandse Zaken zijn de voorbereidingen op de locatie voltooid.

Voorafgaand aan de gesprekken zei de Russische woordvoerder maandag dat Rusland graag tot een overeenkomst wil komen die in het belang is van beide partijen. De Oekraïense delegatie heeft nog niet gereageerd op deze uitlatingen, maar zou inmiddels zijn aangekomen op de locatie. Zondag zei de Oekraïense president Zelensky weinig vertrouwen te hebben in de gesprekken.

Rusland: inwoners Kiev kunnen de stad veilig verlaten via snelweg

Inwoners van Kiev kunnen de stad veilig verlaten via de snelweg die naar de zuidwestelijke plaats Vasilkov loopt. Dat heeft een woordvoerder van het Russische ministerie van Defensie gezegd, aldus persbureau AP. De hoofdstad ligt al dagen onder vuur en veel inwoners schuilen in metrostations of schuilkelders. Het ministerie beschuldigt de Oekraïense krijgsmacht ervan de inwoners van Kiev te gebruiken als menselijk schild.

Het is niet duidelijk of inwoners de stad ook daadwerkelijk veilig kunnen verlaten. De Russische claims hierover zijn voor NRC niet te verifiëren.

Facebook-eigenaar Meta ontmantelt nepnieuwsnetwerk actief in Oekraïne

Meta, het moederbedrijf van Facebook en Instagram, heeft in de afgelopen twee dagen een netwerk met ongeveer veertig accounts op haar platformen ontmanteld. Deze nepaccounts verspreidden berichten over dat Oekraïne een failed state zou zijn. Het netwerk was verbonden met een vergelijkbare operatie gerund door personen in Rusland en de Donbas, die in april 2020 al werd ontmanteld, schrijft Meta.

Het bedrijf heeft ook accounts veiliggesteld die waren overgenomen door de pro-Russische hacker Ghostwriter, die in de afgelopen dagen actiever is geworden in Oekraïne. Ghostwriter hackt Facebook- en Instagramgebruikers via links in e-mails en phishing websites, waarna hun socialemedia-accounts worden overgenomen. Meta vond voorbeelden van mensen, onder wie Oekraïense militairen en publieke figuren, die op deze manier ongewild video’s deelden van bijvoorbeeld Oekraïense soldaten die met een witte vlag omhoog een bos uit lopen, in een poging de Oekraïense krijgsmacht in diskrediet te brengen.

Eerder kondigde Meta al aan dat reclame van Russische staatsmedia op hun platforms verboden wordt. Het bedrijf zegt verder een speciaal centrum op te hebben gezet, waar Oekraïens en Russisch sprekende experts de socialemedia-platforms controleren.

Russische bank verhoogt rente naar 20 procent

De Russische centrale bank heeft de rente verhoogd van 9,5 naar 20 procent, meldt persbureau Reuters maandagochtend. Daarmee wil de bank de vrije val van de roebel een halt toeroepen en verdere inflatie voorkomen. Door financiële sancties tegen Rusland is de waarde van de roebel ruim 20 procent gedaald ten opzichte van de Amerikaanse dollar.

Door de renteverhoging wordt het voor Russen onder meer minder aantrekkelijk om geld te pinnen en om grote leningen af te sluiten. Zo wil de Russische centrale bank een zogeheten ‘bankrun’ voorkomen, een scenario waarin burgers uit angst massaal geld pinnen. Als er meer geld wordt gepind dan banken beschikbaar hebben, komt het voortbestaan van een bank in gevaar.

Lees ook: Pinautomaten in Moskou leeg na bankrun

Als gevolg van financiële sancties aan Rusland uit het Westen en Japan, snelden veel Russen afgelopen weekend naar pinautomaten. Onder meer in Moskou stonden daardoor lange rijen voor geldautomaten. De Russische centrale bank maande zondag tot kalmte en claimde genoeg geld in reserve te hebben om „financiële stabiliteit en de continuïteit van de financiële sector te kunnen waarborgen”.

Om de roebel verder te stuwen heeft de centrale bank bedrijven ook gesommeerd 80 procent van hun buitenlandse valuta verkopen. Exporteurs die bijvoorbeeld olie, gas of metalen verkopen voor euro’s of dollars, moeten 80 procent van hun valuta inruilen voor roebels – eveneens een maatregel die de roebel in waarde moet doen stijgen. Om diezelfde reden heeft de centrale bank beurshandelaren verboden om buitenlanders Russische aandelen te laten verkopen.

Rusland claimt twee zuidelijke steden te hebben ingenomen

Rusland beweert de zuidelijke steden Berdjansk en Enerhodar te hebben ingenomen. Dat meldt het Russische persbureaus Interfax maandagochtend. De havenstad Berdjansk ligt aan de Zee van Avov, die via een zeestraat verbonden is met de Zwarte Zee.

Ook de kerncentrale van Zaporizja, die vlakbij de stad Enerhodar ligt, zou door de Russen zijn ingenomen. De centrale blijft zoals normaal functioneren, meldt Interfax. Oekraïne ontkent dat de centrale is ingenomen. De Oekraïense strijdkrachten hebben nog niks bekendgemaakt over de mogelijke inname van Berdjansk en Enerhodar. Beweringen dat deze ingenomen zouden zijn, zijn voor NRC niet te verifiëren.

Zondag minstens 2.790 demonstranten gearresteerd in Rusland

Minstens 2.790 mensen die zondag in 51 Russische steden demonstreerden tegen de oorlog tegen Oekraïne zijn opgepakt. Dat heeft OVD-Info, een onafhankelijke Russische mensenrechtenorganisatie, zondagavond gemeld. Volgens de organisatie zijn er sinds het begin van de oorlog meer dan 5.800 demonstranten gearresteerd. Slechts een klein deel daarvan lijkt langer dan een dag te worden vastgehouden.

Russische munt bereikt nieuw dieptepunt door financiële sancties

De Russische munt de roebel is maandagochtend hard gekelderd. Nieuwe financiële sancties voor Rusland, waaronder de uitsluiting van een aantal Russische banken van het Swift-betalingssysteem, leidden tot een waardeverlies van bijna 30 procent van de roebel ten opzichte van de Amerikaanse dollar.

Zondag kondigde de Russische centrale bank een reeks maatregelen aan om de binnenlandse markten te ondersteunen. De bank wil een zogeheten ‘bankrun’ voorkomen, een scenario waarin burgers uit angst massaal geld pinnen. Zondag circuleerden er al beelden van lange rijen voor pinautomaten in Rusland.

Uit Rusland klinken verwijtende reacties richting het Westen. Televisiepresentator Vladimir Solovyov noemde het „lang geleden dat we zoveel haat zagen voor onze inwoners.”

Legertop Oekraïne: situatie Kiev onder controle

Hoofdstad Kiev staat nog onder controle van Oekraïense militairen. Dat heeft de leider van de Oekraïense krijgsmacht geschreven in een bericht op Facebook. Ondanks meerdere aanvallen op buitenwijken van Kiev vannacht is „de situatie in de hoofdstad onder controle”. De leider schrijft dat ze de aanvallen hebben kunnen afslaan.

In de hoofdstad zijn vannacht meerdere explosies gehoord. Ook in Charkov was het vannacht onrustig en waren explosies te horen.

Explosies gehoord in Kiev en Charkov

In de twee grootste steden van Oekraïne, Kiev en Charkov, zijn in de nacht van zondag op maandag meerdere explosies te horen geweest, meldt de communicatiedienst van de overheid op Telegram. „Opnieuw explosies gehoord in Kiev en Charkov”, schrijft de dienst. „Daarvoor was het een paar uur achter elkaar rustig in de Oekraïense hoofdstad.”

In de in het noorden van het land gelegen stad Tsjernihiv is volgens de communicatiedienst een raket ingeslagen in een flat en vervolgens brand uitgebroken. Volgens de Kyiv Independent is daar zeker een vrouw bij gewond geraakt. Eerder vannacht ging het luchtalarm af in de stad en werd bewoners opgeroepen de schuilkelders op te zoeken.

Nieuwe grondwet Wit-Rusland maakt plaatsing Russische kernwapens mogelijk

In Wit-Rusland is zondag per referendum een nieuwe grondwet goedgekeurd die de niet-nucleaire status van het land opheft. De grondwetswijziging geeft de Wit-Russische machthebber Aleksandr Loekasjenko meer macht, maar maakt ook plaatsing van Russische kernwapens mogelijk. Het referendum was een schijnvertoning waarvan de uitkomst al op voorhand vaststond. Volgens de centrale kiescommissie stemde 65,2 procent van de mensen die hun stem uitbrachten voor.

Wit-Rusland is de belangrijkste bondgenoot van Rusland in de oorlog tegen Oekraïne. De al sinds 1994 met harde hand regerende Loekasjenko waarschuwde de NAVO zondag al voor de officiële uitkomst van het refendum=. „Als jullie kernwapens stationeren in Polen of Litouwen, langs onze grenzen, zal ik mij tot Poetin wenden om hem te vragen de kernwapens die ik heb weggegeven zonder enige voorwaarden weer terug te plaatsen.”

Na de val van de Sovjet-Unie deed Wit-Rusland begin jaren negentig afstand van zijn kernwapens in ruil voor de belofte van Rusland de territoriale integriteit te respecteren.

Lees ook: Wit-Rusland is nu volledig in de greep van Poetin

Von der Leyen: Oekraïne welkom in de EU

Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie heeft zich in een interview met Euronews uitgesproken voor toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. „Ze horen bij ons en we willen hen er bij”, zo zei ze in antwoord op een vraag daarover.

Von der Leyen benadrukte daarbij dat de EU en Oekraïne op een aantal gebieden al nauw samenwerken, want in 2014 sloot Oekraïne een associatieverdrag met de Europese Unie. Zo wordt er samengewerkt op economisch gebied, zijn de elektriciteitsnetten aan elkaar gekoppeld en kunnen Oekraïeners visumvrij reizen.

President Volodymyr Zelensky van Oekraïne liet in de nacht van zondag op maandag op Twitter weten een telefoongesprek te hebben gehad met Von der Leyen en dat een EU-lidmaatschap voor zijn land daarbij aan de orde is geweest. Ook deed ze volgens hem concrete toezeggingen over militaire en financiële steun aan Oekraïne.

Zelensky had zaterdag gevraagd om een snel besluit over toetreding tot de EU, maar over een tijdpad liet Von der Leyen zich niet uit.

Aantal EU-landen wil gevechtsvliegtuigen leveren aan Oekraïne

Een aantal lidstaten van de Europese Unie is bereid gevechtsvliegtuigen te leveren aan Oekraïne. Dat zei EU-buitenlandchef Josep Borrell zondagavond na een virtuele bijeenkomst met de EU-ministers van Buitenlandse Zaken. Eerder op zondag maakte de Europese Commissie al bekend voor 450 miljoen euro aan wapens en munitie te gaan leveren en voor 50 miljoen euro aan „niet dodelijke” materialen.

Borrell maakte niet duidelijk welke landen gevechtsvliegtuigen willen gaan leveren, maar volgens internationale persbureaus gaat het vermoedelijk om toestellen van Russische makelij uit voormalige Warschaupact-landen als Bulgarije, Slowakijk en Polen.

„De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Koeleba, heeft gezegd dat hij vliegtuigen nodig heeft die de Oekraïners kunnen besturen”, zo zei Borrell . „Sommige lidstaten beschikken over die vliegtuigen en we gaan ze leveren samen met andere bewapening die nodig is in een oorlog.”

D66-leider en minister van Financiën Sigrid Kaag, zei zondagavond bij het tv-programma Op1 dat het „ongekend” is dat de Europese Unie heeft toegezegd wapens en geld te leveren. Ze vindt dat westerse landen „alle middelen” moeten inzetten die ze tot hun beschikking hebben, zodat Poetin stopt met zijn aanval. Kaag zei verder „op korte termijn” te willen kijken of Nederland meer geld aan defensie moet uitgeven, nu vanwege de oorlog in Oekraïne „de situatie zo drastisch is veranderd”.

Oekraïne meldt 352 burgerdoden sinds begin Russische invasie

Het Oekraïense Ministerie van Gezondheid meldt zondagavond dat er 352 burgers om het leven zijn gekomen sinds het begin van de Russische invasie. Daaronder ook veertien kinderen.

Volgens Oekraïne zijn sinds de nacht van woensdag op donderdag ook 1.684 mensen gewond geraakt, onder wie 116 kinderen. De cijfers van het ministerie van Gezondheid zijn vooralsnog niet onafhankelijk te verifiëren.

De Oekraïense strijdkrachten laten zondagavond in een verklaring op Facebook weten een zware dag achter de rug te hebben. „De bezetter gaat door met beschietingen vanuit bijna alle richtingen”, schrijft de legerleiding. Wel lukt het volgens het leger nog „de agresesor uit onze steden te houden.”

Het Oekraïense leger zegt tot nu toe 4.500 Russische militairen te hebben gedood of verwond, maar ook die claim valt niet te verifiëren.

Welkom in dit blog

In dit blog doet de redactie van NRC maandag verslag van de belangrijkste ontwikkelingen in de Oekraïne-oorlog.

Lees hier het blog van zondag 27 februari terug