Duitsland stelt buitenlandkoers radicaal bij. Scholz wil een 'hoogmoderne Bundeswehr'

In een bestek van maar enkele dagen zijn een paar van de heiligste huisjes in de Duitse politiek omvergeworpen.

Tot enkele dagen geleden, en steeds met een verwijzing naar „onze geschiedenis”, hield de regering- Scholz, net als daarvoor de regering Merkel, vast aan een uiterst bescheiden defensiebudget. Wapenleveranties voor conflictgebieden, ook die aan Oekraïne, werden gedwarsboomd, zelfs als die wapens maar een enkel Duits schroefje bevatten: dat strookte niet met het Duitse zelfbeeld van vredesduif. En net als de regering-Merkel, en daarvoor de regering-Schröder, hield ook het nieuwe kabinet tot voor kort vast aan Nord Stream 2. De grootschalige Duitse inkoop van Russisch gas werd gezien als een diplomatieke ‘brug’ naar Rusland.

In minder dan een week tijd zijn die pijlers onder de Duitse buitenland- en veiligheidspolitiek obsoleet geworden. Dinsdag zette Scholz een voorlopige streep door Nord Stream 2. Zaterdag maakte Duitsland bekend dat het duizend antitankwapens en vijfhonderd raketten aan Oekraïne zal leveren. En zondag hield Scholz een toespraak op een speciale zitting in de Bondsdag, waarin hij aankondigde dat Duitsland voortaan aan de 2 procent-eis van de Navo zal voldoen.

Bovendien wil Scholz een „hoogmoderne Bundeswehr”. Daarvoor komt 100 miljard euro vrij op de begroting van dit jaar, en in de toekomst moet grondwettelijk worden vastgelegd dat minstens 2 procent van het bbp in defensie geïnvesteerd wordt. Deel van die investeringen zullen gaan naar bewapende drones en naar nieuwe vliegtuigen die ook Amerikaanse atoomwapens kunnen dragen. Russisch gas moet worden vervangen door vloeibaar aardgas, voornamelijk schaliegas uit de VS – de Groenen vonden dat tot dusver verwerpelijker dan ‘gewoon’ gas uit Rusland.

Zeitenwende

Olaf Scholz noemde in zijn toespraak de 24ste februari, de dag waarop Russische troepen Oekraïne binnenvielen, een ‘Zeitenwende’. „Poetins oorlog is een cesuur, ook voor onze buitenlandse politiek”, aldus Scholz.

Minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock (Groenen), die ook tot voor kort geen wapens aan Oekraïne wilde leveren, zei het iets later zo: „Als onze wereld een andere is, dan moet onze politiek ook een andere zijn.”

De Duitse draai is van groot belang voor de Europese en westerse eenheid. In Frankrijk pleit president Macron al langer voor een degelijker Europese defensie, nu zal hij daarin gesteund worden door Scholz. Met de geografische nabijheid tot Rusland, en nog altijd een gevoelde nabijheid in de deelstaten van de voormalige DDR, zag Duitsland zich lang als de aangewezen gesprekspartner voor Rusland. Die uitzonderingspositie wil Scholz niet langer innemen. „Iedere vierkante meter van het bondgenotengebied zullen we verdedigen als de onze”, zei Scholz.

Met name Oost-Europese landen bekeken de halfslachtige Duitse koers de afgelopen jaren met argusogen. De Baltische staten worden openlijk door Rusland bedreigd. Scholz zegde zondag toe dat er meer Duitse troepen in Litouwen gestationeerd zullen worden en dat er luchtafweerraketten naar Oost-Europa zullen worden verplaatst.

Lang bleef Duitsland de afgelopen weken achter op Europese partners; het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk leverden al wapens aan Oekraïne, Duitsland dwarsboomde zulke leveranties. Ook bij de uitsluiting van Russische banken uit SWIFT had Duitsland een paar dagen langer nodig dan de VS, het VK en Frankrijk, en ook daar schaarde Duitsland zich zaterdag achter. Nu trekt Duitsland het been bij en maakt het mogelijk dat de EU als eenheid opereert tegenover Rusland.

In Duitsland werd jarenlang bezuinigd op defensie-uitgaven. De hoogste generaal van het Duitse leger, Alfons Mais, luidde eerder deze week de alarmbel, en schreef dat het leger dat hij leidt min of meer met lege handen staat. Na de annexatie van de Krim, schreef Mais, hadden lessen moeten worden getrokken, maar hij vond daarvoor toen geen gehoor.

De radicale koerswisseling is des te opmerkelijker omdat hij door de sociaal-democraat Scholz wordt voltrokken. Juist de Duitse sociaal-democraten zien zichzelf over het algemeen als een vredespartij met een bijzondere band met Rusland. Dit sentiment wordt gevoed door nostalgische verwijzingen naar de Ostpolitik van SPD’er Willy Brandt in de jaren zeventig.

Ook de SPD-kanselier Gerhard Schröder had een speciale band met Poetin. Zo speciaal, dat hij kort na zijn kanselierschap in dienst trad van Nord Stream N.V. en zo indirect van het Russische gasconcern Gazprom. Inmiddels zit Schröder ook in de raad van toezicht van het Russische oliebedrijf Rosneft; functies waaraan Schröder ook de laatste dagen nog heeft vastgehouden.