Invasie in Oekraïne toont dat Europa met Poetin niet verder kan

Met de Russische inval over drie fronten in Oekraïne is het ondenkbare gebeurd. De stille hoop dat het bij de inlijving van de separatistische republieken Donetsk en Loehansk zou blijven, lijkt vervlogen. Daarmee is er in Europa op initiatief van een supermacht een grondoorlog uitgebroken, waarvan de gevolgen onvoorspelbaar zijn. Maar die zeker destabiliserend zullen uitwerken. Alle machtspolitieke verhoudingen zijn door deze gebeurtenis ingrijpend veranderd. Zolang Poetin aan de macht is, is dat ook blijvend.

Europa heeft weer een openlijke vijand tegen wie het zich moet teweerstellen en waar het bondgenoten voor nodig heeft. Alle bestaande samenwerkingsstructuren staan nu onder hoogspanning. Met de EU, en de NAVO voorop. De reactie uit de vrije westerse wereld in de komende 24 uur is essentieel, nu Russische tanks en kruisraketten in Europa daadwerkelijk in agressie gebruikt worden. Hele ‘na-oorlogse’ generaties maken nu iets mee dat hun alleen uit de geschiedenisboeken of als wargame bekend was. Maar dit is echt – en in de achtertuin. Van Utrecht naar Lviv in West-Oekraïne is het 1.555 kilometer. Als er vluchtelingen ‘in de regio’ opgevangen moeten worden, dan gaat dat ook over Nederland.

Het gaat Poetin, zoals het er na een halve dag uitziet, dus om het land Oekraïne en niet om alleen de Donbas. Eerder deze week ontkende de Russische leider in een buitenissige tv-speech nog de historische en politieke legitimiteit van Oekraïne. Volgens hem heeft het land geen aanspraak op autonomie of soevereiniteit – en is de democratische beslissing in 1991 om na de Sovjet-Unie als onafhankelijk Oekraïne verder te gaan, niets waard. De soevereiniteitsgarantie die het in 1994 van Rusland, de VS en Groot-Brittannië kreeg is door Poetin verscheurd. Het past bij een Russische leider die zich al twee decennia hard en cynisch toont. Met cyberaanvallen, inmenging in vrije verkiezingen, het inperken van ngo’s, van vrije media en de annexatie van de Krim. Met deze inval is zijn pokerface gevallen -– dit is de genadeloze machtspoliticus die zo ver gaat als hij maar kan gaan.

In de komende uren en dagen wordt duidelijk wat Moskou precies van plan is. Annexatie, bezetting, militaire strafexpeditie, regime change? Dat laatste lijkt waarschijnlijk. Maar in ieder geval bruut geweld, waardoor nu al tientallen doden zijn gevallen, de bevolking enorme schrik is aangejaagd en over de toekomst van vierenveertig miljoen inwoners een schaduw is geworpen. In de opmerkelijke speech van de Oekraïense president Zelensky, gericht aan het Russische volk, met haast een smeekbede om vrede, was al wanhoop te bespeuren.

In ieder geval kunnen álle andere ex-Sovjetrepublieken en -Warschaupactlanden zich nu grote zorgen maken. De periode van ontspanning na de Val van de Muur, de tijd van het ‘Koude oorlogsdividend’, is met de inval in Oekraïne acuut beëindigd. Poetin bepaalt voorlopig de omvang van dit conflict. Europa, de VS en andere landen zullen harde sancties instellen, die Rusland al ingecalculeerd heeft. Van Europa dient een duidelijk en stevig antwoord te komen, dat direct mikt op het Russische leiderschap. Er moet meer worden gedaan om Rusland te raken, ook op langere termijn. Nederland zal z’n afhankelijkheid van Russische energie moeten afbouwen, de financiële dienstverlening aan Russische oligarchen moeten staken, Russische belangen in Nederland isoleren en waar mogelijk afstoten. Met Poetin kan Europa niet verder.