Journalist Florian Klenk ziet zichzelf als waakhond van de Oostenrijkse rechtsstaat

In het Weense kantoor van Florian Klenk, een van de prominentste journalisten van Oostenrijk, hangt een magneetbord met diverse berichten. Allereerst de zoetsappige post van politici die Klenks bloed wel kunnen drinken, maar hem allerhartelijkst feliciteren met de prijzen die hij wint met keiharde onderzoeksjournalistiek. Dan een scheldbrief, op bloemetjespapier: „U bent de grootste klootzak van Oostenrijk. U en uw zwakzinnige blad verspreiden aan de lopende band onwaarheden over politici die u niet bevallen. Linkse dromer! (…) In naam van duizenden OOSTENRIJKERS.” En tenslotte is er een spotprent van een kever die machteloos op zijn rug ligt (een verwijzing naar Kafka’s novelle Die Verwandlung). Erboven staat: „Ontmaskerd.”

Lees ook: Sebastian Kurz maakt ‘een diepe val, maar op watten’

Dit magneetbord tekent de positie van de 48-jarige Klenk in het Oostenrijkse openbare leven sinds hij in 2012 hoofdredacteur werd van het weekblad Falter, en helemaal sinds hij in mei 2019 – met Der Spiegel en de Süddeutsche Zeitung – stukjes van een stiekem gefilmde Ibiza-video openbaarde, wat leidde tot de val van de eerste regering van Sebastian Kurz en een serie schandalen die nog steeds doorgaat. Meer dan andere journalisten is Klenk geliefd, gehaat én gevreesd.

Met snoeiharde, feitelijke artikelen over die schandalen en pogingen van betrokkenen om Justitie te saboteren, verdubbelde Klenk de oplage van wat ooit een stadsblaadje was voor linkse intellectuelen (zoals The Village Voice in New York) naar 55,000 gedrukte exemplaren en een wekelijks bereik van ongeveer 250.000 lezers. Op Twitter heft hij betaalmuren van zijn eigen scoops op cruciale momenten op. In video’s op de Falter-website deelt hij zijn zorgen over de rechtsstaat. Hij houdt conferences in theaters. Op tv geeft hij doorlopend duiding bij het politieke nieuws – duiding, eigenlijk, bij zijn eigen artikelen.

Zoals vorige week, bij de rechtszaak tegen de initiatiefnemer en regisseur van de Ibiza-video, Julian Hessenthaler. Deze oud-detective staat niet terecht vanwege die stiekem gefilmde video, waarin voormalig vicepremier Heinz-Christian Strache de corruptie van regeringspartijen, bedrijven en media etaleerde. Hessenthaler werd in Duitsland gearresteerd, waar stiekem filmen niet strafbaar is. Duitsland leverde hem eind 2020 uit op voorwaarde dat hij in Oostenrijk niet werd vervolgd voor dingen die in Duitsland mogen. Nu staat Hessenthaler terecht wegens cocaïnehandel. Volgens Florian Klenk rammelt dit proces aan alle kanten. Er zijn twee getuigen, die zichzelf en elkaar steeds tegenspreken en tienduizenden euro’s ontvingen van Novomatic – een gokkastenbedrijf, waarover de Ibiza-video onthulde dat het politici betaalt in ruil voor soepele wetgeving. Florian Klenk, die in deze zaak wederom goed geïnformeerd is, vermoedt dat Novomatic uit rancune all-out gaat tegen de videomaker, met labiele getuigen, halfbakken bewijzen en al. „Dit is echt een corrupt land”, zei hij op de zender Puls24.

Prima donna

Sommigen vinden Klenk een ijdeltuit, een prima donna. Voor anderen is hij een linkse activist. Zelf zegt hij dat hij gewoon de macht controleert – zoals journalisten moeten doen. En de macht is al jaren vooral in handen van de conservatief-rechtse partij ÖVP, die probeert ’s lands instituties naar zijn hand te zetten. Klenk openbaart dat, onder andere door (legaal) uit gerechtelijk onderzoek te citeren. Hij wordt geregeld gedagvaard, maar wint vrijwel alle zaken tegen hem. Wie wil weten wat er echt gebeurt in Oostenrijk, kan niet om hem heen. „Ik knip licht aan waar anderen het graag donker houden”, zei hij eens.

Aanvankelijk wilde hij strafpleiter worden. Maar naar eigen zeggen is hij journalist geworden om de rechtsstaat te beschermen. In Oostenrijk is dit soort journalisten extra nodig: met de juiste partijkaart kun je banen krijgen, geld verdienen én instituties manipuleren. Dit gaat al zo sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar een nieuwe generatie politici, waarvan Wunderkind Sebastian Kurz een exponent is, offert kwaliteit van het openbaar bestuur en langetermijnvisie meer dan vroeger op aan één ding: verkiezingen winnen. Zo liet Kurz met belastinggeld fantasiepeilingen over zichzelf maken die hij, tegen royale betaling, als „onafhankelijk” in een krant liet afdrukken. Toen dit eind 2021 uitkwam – Falter publiceerde bewijs van de omkoperij en van pogingen om Justitie te dwarsbomen – trad Kurz af. Kurz, zei Klenk, rommelde „in de zekeringenkast van de democratie”.

In Oostenrijk heb je drie soorten journalisten, volgens Klenk: straathonden, schoothondjes en waakhonden. Hij is een van de weinigen in de derde categorie. Hij mag genieten van alle aandacht die hij krijgt. Maar als Oostenrijkse instituties de huidige generatie politici overleven, hebben ze dat wel mede aan hem te danken.

Correctie: In een eerdere versie van dit artikel werd gesteld dat Klenk in mei 2017 stukjes van een Ibiza-video openbaarde. Dat moest mei 2019 zijn.