Te koop lopen met je geslachtsdeel is vorm van zelfoverschatting

Ik was een jaar of dertien en fietste naar huis. Plots sprong er een man voor mijn fiets die zijn jas opende, zijn lid toonde, en me vroeg: „Wil je zuigen?” Ik ben meteen onder de douche gesprongen, zo vies voelde ik me. En klein. Een foto van je geslachtsdeel maken en naar een vrouw sturen, de zogenoemde dickpic, is potloodventen 2.0. Voor veel mensen is het maken en sturen van zulke foto’s onbegrijpelijk. Maar is dit gedrag evolutionair te verklaren?

De mens is uniek, hoor ik vaak. Uniek in zijn intelligentie, emotionele complexiteit en moreel bewustzijn. Je geslachtsdeel aan vrouwen opdringen, is dat uniek menselijk? Het antwoord is ‘nee’. Net als dat de mens niet het enige intelligente, gevoelige en morele wezen op aarde is, lopen onze naaste verwanten, de mensapen, ook graag met hun geslachtsdeel te koop. Bonobo- of chimpanseemannetjes brengen de vrouwtjes in the mood door hun penis te tonen. In een filmpje uit Congo zien we een bonobomannetje in een boom, zijn roze penis sterk afstekend tegen de donkere lichaamsbeharing. De piemel zwiept vrolijk heen en weer tijdens de neukbewegingen die de bonobo in de lucht maakt, zijn blik rustend op een vrouwtje dat tegenover hem zit. Het vrouwtje stemt toe.

Mensapenmannen zijn zich bewust van hun mannelijkheid. Frans de Waal beschreef hoe een jonge chimpanseeman zijn erectie toonde aan een vrouwtje. Toen de alfaman voorbijkwam, hield hij zijn hand voor zijn opgeheven lid, wetend dat hij iets deed wat niet de bedoeling was. Als je in een groep leeft, dan heb je je aan de sociale leefregels te houden.

Bij mensapen en de vroege, maar vaak ook moderne mens is het zo dat vrouwen meer investeren in hun kroost dan mannen. De zwangerschap, bevalling, en borstvoeding vreten energie en ook daarna rust de zorg vaak op de vrouw. Vanuit evolutionair perspectief is het voor de man gunstig om te proberen zoveel mogelijk en bij zoveel mogelijk verschillende vrouwen nakomelingen te maken (met overpopulatie en alle gevolgen van dien houden onze genen geen rekening).

Daardoor hebben mannen de neiging om hun eigen kansen bij vrouwen te overschatten, de sexual overperception-bias wordt dit genoemd. Recentelijk bevestigden mijn twee promovendi, Iliana Samara en Tom Roth dit in een blinddate-experiment dat we net vóór de coronapandemie uitvoerden in Leiden. We vonden dat deze overschatting vooral gold als de man geïnteresseerd was in de vrouw. Uit een ander onderzoek blijkt dat mannen die een dickpic sturen verwachten dat vrouwen iets terugsturen. Ook een vorm van overschatting.

Het vergelijken van menselijk gedrag met dat van mensapen kan ons helpen om de oorsprong van gedrag te begrijpen. Natuurlijke selectie zadelt ons op met gedragingen waar we ongelukkig van worden. Maar als gedrag voortkomt uit een ‘instinct’, dan betekent dat niet dat we het moeten accepteren. De mens mag dan niet het enige morele wezen op aarde zijn, we hebben wél de brainpower om onszelf op tijd te betrappen op onze oerdriften. Laten we die capaciteit vooral gebruiken om af te rekenen met deze evolutionaire erfenis.