Heeft het zin om ‘homogenezing’ te verbieden?

Valentijnsdag is hét moment voor een wetsvoorstel tegen ‘homogenezing’. Althans, zo kondigde D66 maandag op Twitter de initiatiefwet van Tweede Kamerlid Jeanet van der Laan aan, die ze samen met VVD, GroenLinks, SP, PvdA en PvdD schreef.

Deze Kamermeerderheid wil dat het strafbaar wordt om de seksualiteit of genderidentiteit van iemand te veranderen of te onderdrukken – ‘conversiepraktijken’ genoemd. Bij minderjarigen, en bij meerderjarigen als machtsmisbruik in het spel is, op straffe van een maximale geldboete van 22.500 euro of een jaar gevangenisstraf. Ook alleen het aanbieden ervan moet strafbaar worden. De Tweede Kamer nam eerder al twee moties aan die oproepen tot een verbod, maar daar gebeurde niets mee. De initiatiefnemers nemen „het heft in eigen hand”, aldus de toelichting.

In de praktijk zal zo’n verbod lastig te handhaven zijn, zeggen experts. Een onderzoek uit 2020, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, onderscheidde vijftien personen en organisaties, met name in evangelische en pinkstergemeentes, die zich bezig zouden houden met conversie, maar waarschuwde meteen dat dat niet duidelijke ‘loketten’ zijn die kunnen worden gesloten. De grens tussen pastorale en therapeutische gesprekken is lastig te trekken.

Ineens bidden

Het wetsvoorstel wil dat personen die in beroeps- of organisatieverband conversiehandelingen verrichten een strafbaar feit kan worden verweten. „Maar juist in evangelische of pinkstergemeentes gaan vaak opeens medegelovigen voor iemand bidden”, zegt Marco Derks, die publieke beeldvorming onderzocht rond religie en homoseksualiteit. „Bijvoorbeeld dat iemand met homoseksuele gevoelens daarvan mag worden bevrijd of dat die gevoelens mogen verbleken. Daar zit weinig organisatie aan. Wordt dat dan strafbaar? Hoe kan een rechter bepalen waarover mensen mogen bidden?”

Het belangrijkste is een cultuurverandering, zegt Derks. „Ik betwijfel in hoeverre een wet daaraan bijdraagt.”

Lees ook: John Lapré kwam uit de kast en werd de kerk uitgezet: ‘Ik durf het nu puur verraad te noemen’

Die spanning ziet ook ‘roze’ predikant Wielie Elhorst. Toch is hij blij met het voorstel. „Het leidt ertoe dat het gesprek wordt gevoerd. Daarmee worden de grenzen afgetast.” Hij vindt het bovendien „een duidelijk signaal vanuit de samenleving: dít willen we niet.”

Het kabinet voelt tot nu toe meer voor een gedragscode. Die zou moeten worden opgesteld door de kerkelijke koepels onder leiding van het Humanistisch Verbond, een vereniging die zich bezighoudt met levensbeschouwelijke vraagstukken. „Echte verandering moet plaatsvinden binnen gemeenschappen zelf”, zegt programmamanager Steven de Grauw van het Humanistisch Verbond. „Hoe blijf je trouw aan je geloof en kun je toch goede geestelijke zorg bieden aan mensen met vragen rond seksualiteit en genderidentiteit?”

Echte verandering moet plaatsvinden binnen gemeenschappen zelf

Steven de Grauw HV-manager

Maar het CIO, de koepel voor 29 christelijke kerken en 2 joodse gemeenschappen, wilde niet in gesprek. Moslimkoepel CMO volgde dat besluit. De Grauw: „De overheid heeft niets te maken met wat binnen kerken gebeurt, vonden ze. En hoezo vragen zij het Humanistisch Verbond en niet ons?” In de zomer van vorig jaar gaven ze de opdracht weer terug aan het ministerie.

Lees ook: Als Gerald een leuke jongen zag, moest hij acuut in gebed

Dat het Humanistisch Verbond werd gevraagd was inderdaad een rare keuze, zegt predikant Elhorst. „Binnen kerk en theologie is veel expertise aanwezig om protocollen op te stellen.” Hij wijst op de Protestantse Theologische Universiteit, waar al decennia onderzoek wordt gedaan naar het pastoraat.

Het CIO denkt „niet dat dit initiatiefwetsvoorstel effect zal hebben op het CIO en haar leden”, laat secretaris Arthur Miedema weten, „omdat conversietherapieën geen onderdeel uitmaken van de pastorale praktijk van de bij het CIO aangesloten kerkgenootschappen”. Daarom acht het CIO – waaronder ook evangelische en pinkstergemeentes vallen – „een gedragscode niet van toepassing”. Hierover loopt dan ook geen gesprek met het ministerie.

Omdat de dialoog strandde, is het Humanistisch Verbond inmiddels ook voor een verbod, zegt De Grauw. „Al is het maar een duidelijk signaal. Want nu gebeurt er niets. Nu worden slachtoffers helemaal niet geholpen.”