Ayden (9) vindt zijn HPV-prik wel stoer

Zondagavond heeft Ayden Mercimek (9) uit Dordrecht het er uitgebreid met zijn moeder over gehad: kanker in de mond, in de penis en in de anus. Maandagochtend staan ze samen in een sporthal in Dordrecht om een prik tegen het HPV-virus te halen. Zijn moeder Bianca is blij dat haar zoon als een van de eerste jongens dit vaccin krijgt. Ayden vindt het vooral stoer van zichzelf.

Maandag kregen de eerste jongens – in het jaar dat ze tien jaar worden – het HPV-vaccin via het rijksvaccinatieprogramma. Voorheen was deze prik alleen beschikbaar voor meisjes. Jongens kunnen het virus bij zich dragen en een ander daarmee besmetten wanneer er seksueel contact plaatsvindt. Hoewel baarmoederhalskanker als gevolg van een humaan papillomavirus (HPV) het vaakst voorkomt, kan het virus ook ziektes en aandoeningen bij mannen veroorzaken. Jaarlijks krijgen meer dan 1.100 vrouwen en bijna 400 mannen kanker als gevolg van een HPV-besmetting. Volgens het RIVM kan vaccinatie 80 procent daarvan voorkomen.

In de vaccinatielocatie, een sporthal in Dordrecht-Zuid, staat een lange rij. Veel kinderen komen klasgenoten tegen en zoeken elkaar even op om gedag te zeggen. Medewerkers van de Jong JGZ begeleiden ouders en kinderen naar de prikstoel. Voor wie de prik spannend vindt, is er een EHBO’er beschikbaar die kinderen helpt kalmeren.

Tom Driehuizen (12) is niet bang. Vorige week had hij nog een discussie met een klasgenoot over het HPV-vaccin. De jongen denkt dat het onzin is. „Ik wil geen kanker, zei ik toen, dus ik neem die prik maar gewoon.” Zijn moeder Miranda is opgelucht dat haar zoon – na haar drie dochters – ook wordt ingeënt. „Het is goed dat jongens nu meisjes en zichzelf kunnen beschermen.”

Lees ook dit artikel: Vaccin beschermt goed tegen baarmoederhalskanker

Buitenland was eerder

Veel ouders wisten tot kortgeleden niet dat HPV ook effect heeft op de gezondheid van jongens. Mahmut Demir, vader van Defne (9), vindt het raar dat hier nu pas over wordt gesproken. „Meisjes worden al jaren ingeënt, daarom laat ik mijn dochter ook vaccineren.” Maar voor zijn zoon van acht, die volgend jaar een oproep krijgt, weet hij het nog niet. „Wat weten ze nu wel dat ze toen nog niet wisten?”

In andere Europese landen als Duitsland, België en Noorwegen worden jongens al langer gevaccineerd tegen HPV. „Toen Nederland met HPV-vaccinaties begon, was er minder bekend over het percentage HPV-gerelateerde kanker bij mannen,” zegt Gemma Kenter, voormalig hoofd oncologische gynaecologie van het Antoni van Leeuwenhoek, eenin kanker gespecialiseerd ziekenhuis. „Dat was aanvankelijk een stuk lager dan het aantal gevallen van baarmoederhalskanker door HPV.”

Wat daar volgens Kenter kwalijk aan is: „Mannen die seks hebben met mannen, zijn niet beschermd als we alleen vrouwen vaccineren. Daar werd bijna niet over gesproken.”

Dat het effect van HPV op mannen weinig aandacht krijgt, komt volgens Joost Boormans, afdelingshoofd urologie in het Rotterdamse Erasmus MC, ook door een taboe dat rust op peniskanker en de bijbehorende behandeling. Hierbij wordt (een deel van) de penis geamputeerd. „Dat heeft een enorme impact op het zelfbeeld van de man en zijn kwaliteit van leven. (Ex)-patiënten, maar ook artsen, voelen daarom reserve om hier publiekelijk over te spreken.”

Nederland begon in 2009 met de eerste HPV-vaccinatiecampagne voor meisjes. De opkomst was laag. Uit onderzoek van het RIVM bleek dat ouders onder meer twijfelden over de effectiviteit van het vaccin en bezorgd waren over mogelijke bijwerkingen. Ook werd de prik volgens Kenter geassocieerd met seks: „Het schrok mensen af dat hun dochters die prik nodig zouden hebben. Door een aantal christelijke wetenschappers werd ook wel geroepen: brave meisjes hoeven dit vaccin niet.”

380 euro

Bij Dilara Yildirim (26) uit Leerdam werd op school over de prik gefluisterd: iets tegen een soort soa. Als je de prik nam, was wel duidelijk dat je als jong meisje seks had. „In het dorp hing een sfeer van: onze jonge dochters hebben dat niet nodig.” Voor Yildirim was daarnaast ook veel onduidelijk over de werking en effectiviteit. Ze besloot de prik niet te nemen. Nu is ze 26 en baalt ze. Ze hoort verhalen van vrouwen met onrustige cellen en had de prik liever wel gehad.

Vrouwen ouder dan achttien, die buiten het rijksvaccinatieprogramma vallen, moeten zelf voor de prik betalen. Het RIVM wil dat mannen en vrouwen van 18 tot en met 26 jaar alsnog gratis kunnen worden gevaccineerd. Het is niet bekend vanaf wanneer dat kan. Mannen en vrouwen die ouder zijn dan 26 moeten wel voor de prik betalen. Dat kost minimaal 380 euro. Yildirim hoopt dat deze prikcampagne snel begint: „In oktober word ik 27.”

Volgens Nienke van Trommel, oncologisch gynaecoloog in het Antoni van Leeuwenhoek met als aandachtsgebied baarmoederhalskanker, beschermt de prik het best als je nog niet seksueel actief bent. „Dan neemt het risico op baarmoederhalskanker met bijna 90 procent af. Hoewel de prik op latere leeftijd minder effect heeft, is het nog steeds zinvol om je te laten vaccineren.”

Tot dusver ziet Van Trommel in haar praktijk bijna geen vrouwen met kanker die de prik weigerden. „De eerste vrouwen die een vaccinatie aangeboden hebben gekregen, worden volgend jaar voor het eerst gescreend. Vrouwen die toen de vaccinatie geweigerd hebben, ga ik de komende jaren wel tegenkomen, denk ik.”

Lees ook dit artikel: HPV-prik: vanaf vandaag ook de jongens