Het OMT-advies is niet langer ‘heilig’

Vijf maanden duurde het in 2021 om de lockdown af te bouwen, nog geen twee maanden duurt het deze keer. Nederland zat vorige maand nog in een strenge lockdown, over twee weken wil het kabinet praktisch alle maatregelen afschaffen.

Het tekent de optimistische sfeer op het Binnenhof. Dat het nu zo snel gaat, komt niet helemaal uit de lucht vallen. Minister Ernst Kuipers (Volksgezondheid, D66) legde al sinds zijn eerste persconferentie de nadruk op ‘maatschappelijke belangen’. Deze week legde Kuipers daar nog eens extra de nadruk op, in een brief over een ‘nieuwe aanpak’ van de coronacrisis. Hij formuleerde daarin twee nieuwe doelen: „sociaal-maatschappelijke en economische continuïteit/vitaliteit” en „toegankelijkheid van de gehele zorgketen voor iedereen”.

Wat ook opvalt: de ongekende snelheid waarmee Kuipers de Tweede Kamer informeert over de volgende stappen in het coronabeleid. Al bijna twee jaar lang klaagt de Kamer dat ze zich buitenspel gezet voelt: telkens kondigde het kabinet maatregelen aan op persconferenties, zonder de Kamer daarover vooraf te informeren. Kuipers doet het anders: hij stuurde het nieuwe maatregelenpakket donderdag al naar de Kamer, vijf dagen vóór de eerstvolgende coronapersconferentie. Voor het eerst krijgen Kamerleden de kans om kritiek te leveren op het beleid voordat er formeel iets besloten is. Het Kamerdebat over de maatregelen is wel nog steeds ná de persconferentie, op woensdag.

Twee jaar was het OMT de allesbepalende adviseur van het kabinet, premier Mark Rutte (VVD) noemde de adviezen „heilig”. Die rol lijkt minder prominent te worden. Waar het OMT tot nu toe vaak de architect van het maatregelenpakket was en het kabinet hooguit minieme aanpassingen deed, waren de rollen vrijdag omgedraaid: het OMT vergaderde over een pakket dat het kabinet al naar de Kamer had gestuurd. OMT-lid Marc Bonten zei deze week bij BNR zelfs dat het „niet meer lang gaat duren” voordat het OMT in de huidige vorm wordt ontbonden.

Kamer kritischer

Zware, beperkende maatregelen tegen het virus lijken de komende tijd minder vanzelfsprekend, ook omdat de Tweede Kamer kritischer wordt en meer het initiatief neemt. Donderdag stemde een meerderheid van de fracties voor een motie van de SGP en onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt die het kabinet oproept het 2G-wetsvoorstel in te trekken. Dit voorstel, waarbij alleen gevaccineerde of genezen mensen toegang krijgen tot bijvoorbeeld horeca en evenementen, wilde het kabinet achter de hand houden voor nieuwe oplevingen van het virus later dit jaar.

Toekomst van de 3G-coronapas

In de Kamer vinden steeds meer partijen dat het niet past bij de nieuwe fase van de pandemie om maatregelen die de grondrechten van burgers inperken boven de markt te laten hangen. In het coronadebat komende woensdag zal waarschijnlijk ook de toekomst van de 3G-corona- pas ter discussie komen. Het kabinet wil die binnenkort afschaffen, maar wel in de gereedschapskist houden.

Naast de coronapas wil Kuipers ook vrijwel alle andere maatregelen uit de coronawet achter de hand houden. In hoeverre is er dan echt sprake van een nieuwe aanpak in de coronacrisis? Dat is nog maar de vraag.

Er wordt niet versoepeld op basis van een andere weging van belangen, maar omdat de epidemiologische situatie het toelaat – Omikron blijkt een stuk minder ziekmakend dan eerder ingeschat en de boostervaccinaties werken goed. Kuipers zegt niet langer „risico’s te willen uitsluiten”, maar ook het afgelopen jaar nam het kabinet regelmatig risico. Dat ziekenhuizen volstroomden onder Delta kwam doordat de regels in september ver losgelaten werden en de uitbraak daarna wekenlang kon doorgroeien omdat het kabinet niet te hard wilde ingrijpen.

Als er straks toch weer strengere maatregelen nodig blijken is het niet zeker dat de Kamer die, net als deze week, óók voor de persconferentie te horen krijgt. Dat Kuipers zijn plannen zo vroeg naar de Kamer stuurde, had er vooral mee te maken dat versoepelen van maatregelen meer tijd in beslag neemt dan het opleggen van beperkingen, omdat de Kamer daar vooraf mee moet instemmen. Als Kuipers zoals gebruikelijk pas op dinsdag de brief naar de Kamer had gestuurd, zou het nog een week duren voor de versoepelingen konden ingaan. Nu kan dat al op 18 februari.

De vraag blijft daarom: wat gaat Kuipers anders doen als er een nieuwe variant opduikt en de druk op de ziekenhuizen toch weer toeneemt?