Zangeres Do: ‘Je wist het niet, John? Lieverd, je stond ernaast’

Beste John, Begrip dat je volstrekt in de war en door elkaar bent geschud. Wij allemaal. Het is niet mis wat daar aan beschuldigingen over tafel vliegen. Maar eerlijkheid gebiedt me toch wel te zeggen: Je begrijpt er helemaal niks van! Jouw eigen zwager, geen machtspositie in jouw ogen… Kom op! Al 20 jaar weet eenieder!!! dat hij vunzige teksten als confetti de lucht inschiet en als hij de kans krijgt heel veel verder gaat. Na zijn eerste fout had er ingegrepen moeten worden [...]. Een zedendelinquent geef je geen carte blanche!!!

Zo begon Dominique Rijpma van Hulst haar brief aan John de Mol, die ze op Instagram plaatste na de uitzending van BOOS over seksueel wangedrag bij The Voice Of Holland. De beschuldiging van de 40-jarige zangeres – beter bekend als Do – aan het adres van de Talpabaas is ernstig. Samengevat: Het ís niet onopgemerkt voorbij gegaan. Het is eenvoudigweg gedoogd!!!

Ze wil geen oorlog voeren met De Mol, zegt ze naderhand. „Maar het is heel vreemd dat John zegt: ‘Ik wist dit niet’. Lieverd, je staat ernaast! Alleen: je herkent het niet als grensoverschrijdend gedrag. En je erkent niet dat er sprake is van een machtspositie. You of all people zou dat moeten weten. Jeroen Rietbergen is jouw zwager, de man van Linda, hij is bandleider. En hij is vijftig en een witte man. Ik vind het frustrerend dat mannen in hoge posities zich niet realiseren hoe intimiderend dat is. En hoe schadelijk hun gedrag kan zijn.”

Do weet zeker dat De Mol het wangedrag met eigen ogen heeft gezien. „Maar hij heeft het niet gezien als een probleem. Daar zit de angel. Anders zou de zakenman John de Mol zeker hebben ingegrepen. We staan erbij en kijken ernaar, en verder keine Ahnung. Daar word ik wanhopig van. En boos. Ik heb die brief in een opwelling de wereld ingeslingerd.”

We spreken elkaar enkele weken later, via een videoverbinding, want Do heeft misschien corona. Niezen, keelpijn, hoofdpijn en spierpijn. Maar ze laat zich – in een grote blouse en met warrig haar – interviewen tot het koortszweet op haar voorhoofd staat.

Want ze wil nu doorpakken. „#MeToo was in 2017 toch een ver-van-ons-bed-show, omdat het uit Amerika kwam en de grote mannen in ons land nog steeds onaantastbaar waren. Ik denk dat het helpt dat mensen nu zien dat mensen als Marc Overmars wel degelijk aantastbaar zijn, en dat slachtoffers niet alleen zijn, en dat ze worden gehoord.”

Dit is best een amicale business, waarin iedereen elkaar schatje noemt en knuffelt

Ze gelooft zelf alleen niet in het publiekelijk aan de schandpaal nagelen van mensen die grenzen hebben overschreden. „Ik wil de cultuur veranderen. Wat ik wil bewerkstelligen met mijn brief, is actievere sociale controle. Dat mensen zich realiseren dat ze elkaar hierop moeten aanspreken. Ik ben ervan overtuigd dat in 75 procent van de gevallen sociale controle kan voorkomen dat er gekke dingen gebeuren.”

Zelf is Do ook slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook van Jeroen Rietbergen. „Twintig jaar geleden heeft hij dingen bij mij gedaan waarvan ik toen zei: gast, je bent gewoon koekoek, dat doe je toch niet? Maar er was een andere machtsverhouding, want ik huurde hem in en was niet afhankelijk van hem. Wat hij deed was echt niet oké, maar nadat ik hem erop heb aangesproken heeft hij het nooit meer bij mij gedaan. En mijn collega’s wisten ervan en als hij dan weer vieze praatjes had zeiden zij: gast, hou eens je bek joh, doe normaal. Dus ik voelde me gesterkt door mijn omgeving.”

Is seksueel grensoverschrijdend gedrag typerend voor de entertainmentindustrie?

„Nee, natuurlijk niet. Zo bagatelliseer je het probleem. Het komt overal voor, ik weet alleen niet hoe het gaat bij de HEMA. Ik kan alleen vertellen over mijn business, waarin ik sinds mijn zestiende werk. Dit is best een amicale business, waarin iedereen elkaar schatje noemt en knuffelt. Daarom denken mannen misschien dat het oké is om even aan je billen te zitten of je borsten tegen hun torso te drukken. Maar je kan me niet vertellen dat anderen dat niet zien, want ze staan erbij! Ze staan erbij.

„Wat ik ook interessant vind, is dat sommige mannen nu zeggen: kan ik nog wel met iemand flirten? Ja jongens, dat is toch totaal iets anders dan seksueel grensoverschrijdend gedrag? Hoe kan het dat veel mannen niet meer het onderscheid kunnen maken?”

Kun jij dat uitleggen?

„Nee, want ik begrijp niet dat ze het niet zien! Ja, kijk, als je gevoelens voor één collega hebt en er geen machtsverhouding is, en je bent leeftijdsgenoten, dan kun je met oogcontact kijken of er een opening is om te flirten. Maar het kan natuurlijk nooit zo zijn dat een veel oudere bandleider met een machtspositie aan de lopende band dickpics stuurt naar kandidaten. Dat is toch duidelijk.”

Hoeveel mannen zijn op de werkvloer seksueel over jouw grens gegaan?

„Toch zeker zes.”

Vind je dat veel?

„Ehm. Nou… Mijn moeder deed mijn management, dus het was bijna onmogelijk om met mij alleen in een ruimte te zijn. Mijn moeder is zelf slachtoffer van seksueel geweld en weet heel goed hoe schadelijk dat is. Zij heeft mij daarvoor willen behoeden. En ik moet zeggen dat dat vrij goed gelukt is.”

Kun je een voorbeeld geven van een situatie waarbij dat niet is gelukt?

Lange stilte. „Ehm.” Weer stil. Ze staart in de verte. „Wil ik dat? Ja, ach weet je, het maakt ook helemaal niet uit. Misschien is het maar goed ook, dat hij het weet. Ik heb ooit met een producer gewerkt, toen ik echt jong was, minderjarig, die tegen mij zei: ‘Misschien moet je in je nakie gaan zingen. Dan voel je het veel meer. Andere zangeressen doen dat ook.’ En ik heb dat niet gedaan, gelukkig. Maar dat is toch heel gek. Hij was ook veel ouder.

„Ik weet nog steeds niet goed wat ik ermee moet. Aan de ene kant denk ik: mag hij dat dan niet zeggen? Maar toen alles bij The Voice de revue passeerde kwam dit boven en dacht ik: stel dat ik me daarin had laten praten? Dan had ik me wel vies gevoeld. Ik heb er verder geen last van gehad, ik heb altijd gedacht: je bent gewoon een viezerik. Een smeerkees. En ik heb het aan mijn moeder verteld.”

Toen ik minderjarig was zei een producer tegen mij: ‘Misschien moet je in je nakie zingen’

Was het toen een optie om het elders te melden?

„Nee, want je bent ook samen een product aan het creëren en je weet dat dat dan stopt. Het verpest je zakelijke relatie. En je weet nooit of iemand het goed opvat en zegt: ‘Sorry, ik bedoelde het niet zo en ik zal het nooit meer doen’ of dat iemand zegt: ‘Belachelijk dat je me daarvan beschuldigt’. Dus er is angst voor wat er gaat komen, dat je misschien een bom legt onder je levenswerk. Daarom dacht ik: laat maar gaan, het hoort erbij, niet zeuren.”

Maar zo’n voorval beïnvloedt tóch je werkrelatie, kan ik me voorstellen, en wellicht ook je zangstem?

„Ja. Ik voelde me niet meer op m’n gemak daar in de studio. Had geen zin meer om erheen te gaan. Dan kreeg ik weer te horen dat ik geiler moest zingen.”

Denk je nu niet: ik ga dit alsnog melden? Om te voorkomen dat hij dit bij andere meisjes doet?

„Nou, ja, nee, dat denk ik niet. Ik vind dit wel een moeilijke vraag… Dan is het bijna alsof het mijn verantwoordelijkheid is om iemand anders …”

Je zou het kunnen zien als de sociale controle waar je voor pleit.

„Nou, laat het feit dat ik het nu noem in de krant de sociale controle zijn. Nu weet hij dat hij zulke belachelijke opmerkingen niet moet maken.”

Herken je gevoelens van eenzaamheid of schuld of schaamte, waar veel slachtoffers het over hebben?

„Nee, gelukkig niet. Mijn moeder had me vooraf voor zulke mannen gewaarschuwd, dus ik heb nooit schuld bij mezelf gezocht. En ik had het geluk dat ik het altijd met mijn omgeving kon delen, waardoor ik er relatief weinig emotionele schade aan over heb gehouden. Het had ook heel anders kunnen aflopen.

„Ik heb wel angst gekend voor mijn carrière. Toen ik alleen met iemand in een kamer was en dacht: holy shit, hoe kom ik hieruit?” – ze verbergt haar gezicht in haar handen – „hoe kom ik hieruit, met deze man moet ik nog werken, wie gaat mij geloven, het is mijn woord tegen het zijne, hoe ga ik me hieruit redden? En uiteindelijk heeft dat ook zakelijke relaties kapotgemaakt en kansen voor mij geblokkeerd, omdat samenwerking niet meer mogelijk was. Toen voelde ik heel erg die machtspositie van de ander en voelde ik me heel klein. Ook al kon ik het delen, bijvoorbeeld met mijn man. Maar ik zou niet weten wat ik kon doen om de situatie om te draaien.”

Mijn generatie denkt, net als de voorgaande: seksueel wangedrag hoort erbij als je vrouw bent. Incasseren en door.

Aangifte?

„Ik heb toen wel overwogen om hem aan te geven, met alle gevolgen van dien. Met de angst dat iemand die zo machtig is mij wegzet als leugenaar. Dit is iemand die op alle vlakken in de business een vinger in de pap had. Best een moeilijk iemand om tegen je te hebben. Mijn man zei laatst dat we toch aangifte hadden moeten doen, want hij heeft vast meer slachtoffers gemaakt. Ik overweeg het alsnog.”

Ging het om aanranding?

„Ja. Ja.”

Je hebt ook een nummer 1-hit gescoord met Marco Borsato. En je man heeft voor hem gewerkt.

„Ehm.” Stilte. „Hij wordt beschuldigd van het aanranden van jonge kinderen. Als dat waar is, is dat echt verschrikkelijk.” Stilte. „Ik vind het moeilijk om daar uitspraken over te doen. Maar los van de beschuldigingen zou je kunnen zeggen dat Marco heel handtastelijk is. En als ik intensief met hem had samengewerkt had ik tegen hem gezegd: dat moet je niet doen, want niet iedereen vindt het fijn en je geeft er een verkeerd signaal mee af. Maar zo close werkte ik of mijn man nooit met Marco samen.”

In het eerste shot van jou in de clip van die hit, ‘Voorbij’ (2004), heb je alleen een onderbroek aan. Hoe kijk je daar nu op terug?

„In een video ensceneer je een bepaalde situatie. Ik heb niks tegen naakt als je dat op een artistieke manier in beeld brengt. Ik heb ook in de Playboy gestaan. Dat geeft nog steeds niemand het recht om ongevraagd aan me te zitten.”

Er zijn mannen die denken: als je in de Playboy staat, dan vraag je erom.

„Nou, het rechtssysteem denkt daar toch echt heel anders over.”

In je brief aan De Mol zeg je dat jouw generatie een olifantenhuid heeft. Wat bedoel je daarmee?

„Mijn generatie denkt, net als de voorgaande: seksueel wangedrag hoort erbij als je vrouw bent. Incasseren en door. En ik ben heel blij dat de feministen uit de generatie van mijn oma de barricades op zijn gegaan, zodat wij na het trouwen kunnen werken. Maar ik denk dat mijn generatie nog steeds voelt: ik moet een beetje oppassen met wat ik zeg, want ik krijg nu die kans op een carrière, en als ik ga zeuren is die kans misschien weer weg.”

Denk je dat de millennials mondiger zijn?

„Zij hebben in elk geval van jongs af aan te horen gekregen: je telt mee en je hoeft je niks te laten aandoen. Of de werkelijkheid ook zo is, is een tweede.”

Als de jonge vrouwen van nu zo stevig in hun schoenen staan, waarom was Tim Hofman van BOOS dan nodig om dit aan te kaarten?

„Goede vraag. Dat kan te maken hebben met het omstandereffect. Hoe groter de groep toeschouwers van een misstand, hoe kleiner de kans dat iemand ingrijpt. Of misschien was er iemand nodig van buitenaf, iemand die zelf minder kwetsbaar is.”

In de brief die vorige week werd ondertekend door dertig zangeressen staan een paar suggesties om jullie positie te verbeteren, zoals een meldpunt en trainingen voor mannen. Geloof je daarin?

„Niet echt. John zei ook dat er meldpunten waren… Ik denk dat ondernemingen briefings moeten hebben waarbij alle werknemers op het hart wordt gedrukt: wees je bewust van de machtsverhouding tot je pupil of cliënt. Dat er een geschreven regel is wat wel en niet wordt getolereerd. En dat je zulke protocollen telkens opnieuw met elkaar doorneemt, zodat iedereen op de hoogte is en elkaar erop kan aanspreken.”

Jouw collega Hadewych Minis vond het spannend om in talkshow M te zitten voor dit onderwerp, „want straks ben je weer de deuggleuf of de zure feminist”. Herken jij die angst?

„Nee. Ik heb niet het gevoel dat mannen dat vinden. Ik hoor juist veel mannen zeggen: wat erg dat dit jullie overkomt, wat kunnen we eraan veranderen?”

Jij kreeg bijna 20.000 likes en 1.500 geschreven reacties op je brief. Ook negatieve?

„Ja, maar allemaal van vrouwen. ‘Waarom doe jij je bek nu pas open?’ Daar zit duidelijk veel pijn. Ze zijn boos, omdat ze zich nu pas gesteund voelen. Maar ik ben net zo goed slachtoffer. Veel slachtoffers praten pas later. En voor de duidelijkheid: ik heb nooit bij The Voice gewerkt. Ik was er niet bij. Anders had ik er iets van gezegd.”

„Ik vond het ook heel moeilijk dat mijn vrouwelijke collega’s allemaal een keurig, algemeen statement maakten. Zo van: ‘dapper van de slachtoffers, veel sterkte, en dit moet veranderen’. Ik vind het heel wonderlijk dat mijn collega’s niet durven te zeggen dat ze wel wisten dat dit gebeurde. Of sterker: zelf slachtoffer zijn. Ik wil niet zeggen dat iederéén het heeft meegemaakt, maar als je dit niet hebt meegemaakt als vrouw ben je wel de uitzondering.”

Lees ook: De appjes van Marc Overmars werden almaar dwingender