Het kostte haar bijna de hele zomer, maar uiteindelijk heeft theatermaker Caro Derkx (1995) werkelijk alles wat ze op internet kon vinden aan uitspraken van actrice, activist en feminist Emma Watson uitgetypt. Elke ochtend zat ze vier uur lang achter haar computer. Resultaat: een ruim vierhonderd pagina’s tellend document aan uitgeschreven speeches, self-tapes en interviews.
Dat werd het vertrekpunt voor Emma Watson – The Play, een voorstelling over het belang van rolmodellen. In het stuk gaan zij en medespeler Nora El Koussour (die in 2017 een Gouden Kalf kreeg voor haar hoofdrol in de film Layla M) afwisselend met Watson in dialoog – de ander neemt steeds de rol van Watson op zich. Alles wat het personage-Watson in de voorstelling zegt, heeft de échte Watson zelf óók ooit gezegd. Derkx: „Ik leg haar nergens woorden in de mond, maar ik heb het wel door elkaar geknipt op manieren die me goed uitkwamen.”
Anderhalve week voor de première van Emma Watson – The Play op 18 februari, zit Derkx nog in quarantaine: ze is herstellende van een coronabesmetting. Het gesprek vindt dus plaats via Zoom, en ook de repetities liggen stil. Niet niets voor een jonge theatermaker die sinds haar afstuderen in 2019 door pers nauwlettend wordt gevolgd vanwege haar gedurfde, intelligente werk. „Die druk voel ik wel.”
Derkx maakte hiervoor pas twee voorstellingen. Met de solo Me, Myself en Sir Roger Scruton studeerde ze af aan de Toneelacademie Maastricht. De voorstelling was opgebouwd rondom een reeks (fictieve) ontmoetingen tussen haarzelf en de conservatieve filosoof Roger Scruton – onder andere leermeester van Thierry Baudet. Een jaar geleden maakte ze met A Portrait of the Artist in Red, Yellow and Blue bij Frascati Producties, een uitdagende theatrale lecture-performance over het leven van een ontheemde schrijver die houvast zoekt in kunst en verbeelding.
Bij beide voorstellingen word je als toeschouwer voortdurend op het verkeerde been gezet. Ook haar nieuwe theaterstuk Emma Watson – The Play is weer een mockumentary-achtig werk, waarbij Derkx feiten vermengt met een fictieve context. „Als je een kunstwerk maakt, wordt erop gereageerd, formuleert iedereen er een mening over. Voor publieke figuren geldt hetzelfde. Emma Watson is als het ware op haar negende gedwongen het kunstwerk geworden. En wij gaan op onze beurt in dialoog met het ‘kunstwerk’ Emma Watson.”
Vergeleken met Roger Scruton lijkt Emma Watson een stuk dichter bij jezelf te liggen.
„Scruton lag in bepaald opzicht heel ver van me af, maar hij staat ook symbool voor een soort intellectuele mannenwereld, waarmee ik me wel verbonden voelde maar waartoe ik geen toegang had. Achteraf gezien had ik het maken van die voorstelling nodig om een beeld van mezelf te ontmantelen: dat van een meisje dat vaak onderschat wordt, niet serieus genomen wordt. Door die intellectuele wereld van binnenuit eigen te maken, kreeg ik een vorm van autonomie terug.”
In welk opzicht is Emma Watson een rolmodel voor je?
„Ik ben met haar opgegroeid door de Harry Potter-filmreeks. Daar leerde ze me, en mijn hele generatie, dat het cool was om boeken te lezen. Later werd ze steeds meer een rolmodel als feminist. Daar kreeg ze ook weer veel kritiek op: er is haar bijvoorbeeld wit feminisme [feminisme dat vooral opkomt voor de positie van de hoogopgeleide, witte vrouw, red.] verweten – iets wat je ook over mij zou kunnen zeggen. Maar zij zegt dan: oké, leer het me, ga met me in gesprek, waar zitten mijn blinde vlekken?”
Formuleer je ook een tegengeluid?
„Aanvankelijk vond ik dat we haar ook ergens onderuit moesten halen. Nora zei op een gegeven moment hoe irritant perfect Emma Watson is: kom op, doe ook een keer niet je huiswerk. Maar later dacht ik: hebben we het echt nodig om haar van haar voetstuk te stoten? Dat wordt al voortdurend geprobeerd. Interessanter is het om te zien hoe wij ons met haar proberen te vereenzelvigen, en daar moeite mee hebben.
„Ik heb Nora erbij gevraagd om uit mijn eigen bubbel te breken. Zij is mijn gedroomde antagonist. Als ik semi-intellectueel aankom met mijn Virginia Woolf of Simone de Beauvoir, walst zij dat compleet weg: ken je Audre Lorde of Angela Davis niet, vraagt ze dan.”
Volgens jou liggen aan rolmodellen altijd machtsstructuren ten grondslag: welk podium krijgt iemand tot zijn beschikking en wie stelt die plek beschikbaar.
„Uiteindelijk gaat de voorstelling ook over wat het is om vrouw te zijn. Daar loop ik zelf ook vaak tegenaan: je moet altijd representatief zijn en leuk lachen, chagrijnig zijn wordt minder geaccepteerd dan bij mannen. Ik word al sinds mijn afstuderen best wel in de spotlights gezet, maar dat heeft ook een keerzijde waarvan ik het gevoel heb dat die er nauwelijks mag zijn: hard werken, hoge verwachtingen, veel zenuwen.”
Denk je dat je daadwerkelijk kan veranderen door je in een rolmodel te verplaatsen?
„Absoluut. De grondslag van al mijn werk ligt in de verwerping van authenticiteit. Ik geloof niet dat ergens diep van binnen ons ware zelf zit. Ik denk dat we uit vertakkingen bestaan, die ontstaan door de mensen met wie we praten of de boeken die we lezen. Die humanistische gedachte, die erop stoelt dat de mens kan veranderen, vind ik hoopvol. Doordat we spiegelen, leren we. Als ik me in Emma Watson verplaats, voel ik me gesterkt.”
Heb je Emma Watson zelf ook benaderd?
„Ik heb haar een lange brief geschreven, maar nog niet verstuurd. Timing is everything: het voelt alsof ik één gouden pijltje heb en die moet meteen raak zijn. Ik hoop vooral om penvriendinnen met haar te worden. Maar ik heb bewust gewacht tot de voorstelling af was: ik wil niet als fan, maar als kunstenaar met haar in gesprek.”