De juridische strijd van ‘corona-advocaat’ Bart Maes is ook een politieke

Tot vorig jaar was Bart Maes een heel gewone advocaat. Zelfstandig arbeidsrechtjurist. Wilde je een bouwproject beginnen met buitenlandse werkers, moest je hem bellen om de verblijfsvergunningen te regelen.

Waarschijnlijk was hij dat werk nog jaren blijven doen, als hij vorig jaar maart geen filmpje had gezien van een coronaprotest op het Haagse Malieveld. Daarin zag hij hoe twee ME’ers achter een demonstrant aan gingen. Ze sloegen op hem in met een wapenstok, een politiehond beet in zijn oor. „Geschókt was ik, toen ik die beelden zag”, vertelt Maes. „Ik dacht: daar moeten we wat mee.”

Maes deed aangifte, als privépersoon, en bracht er een persbericht over uit. Op zijn website verspreidde hij ook een voorbeeldformulier om aangifte te doen van politiegeweld, voor andere demonstranten. Het ging als een lopend vuurtje onder corona-activisten. Zijn mailbox stroomde vol met tips en aangiftes.

Sindsdien staat Bart Maes bekend als ‘corona-advocaat’. Zaak na zaak spant hij aan tegen de staat om het coronabeleid aan te vechten. In januari verloor hij een kort geding om de lockdown te beëindigen. De rechter oordeelde dat het kabinet genoeg redenen had om tot een lockdown over te gaan. In een andere zaak wist Maes ervoor te zorgen dat een zwembad ouders niet meer hoeft te vragen naar hun coronabewijs als zij hun kinderen naar zwemles brengen. En uiteindelijk besloot justitie de twee ME’ers te vervolgen tegen wie hij aangifte had gedaan.

Zijn nieuwste zaak draait om het 3G-beleid. Volgende week dinsdag doet het gerechtshof uitspraak over de rechtmatigheid van het coronatoegangsbewijs. De roep om de pas af te schaffen wordt steeds luider, nu een petitie daarvoor al 700.000 keer is ondertekend. Het juridische oordeel hangt vooral af van de doelmatigheid en proportionaliteit van de maatregel. In eerste aanleg vond de rechtbank die nog gerechtvaardigd. Maar nu uit steeds meer studies blijkt dat 3G nauwelijks effect heeft, neemt de kans toe dat Maes in hoger beroep alsnog gelijk krijgt. Dat zou grote gevolgen hebben: nergens meer QR-codes, terwijl het kabinet de maatregel nog altijd ziet als een belangrijk bestrijdingsmiddel.

Lees ook: 700.000 handtekeningen ‘tegen coronapas in vrije democratie’

‘Geen raddraaiers’

Bart Maes ontvangt in zijn nieuwe kantoor aan de snelweg in Breda. Hij draagt een blauwe trui met een kraagje eronder en leunt ontspannen achterover aan een lange vergadertafel. Voor hem ligt een e-smoker. Hij heeft de hele ochtend uitgetrokken om uit te weiden over de nieuwe weg die hij met zijn kantoor is ingeslagen. Hij wil in het gesprek benadrukken dat hij „écht het allerbeste” voorheeft met de samenleving. „Wij zijn geen raddraaiers, geen querulanten.”

Dat wordt hem namelijk weleens verweten. Collega’s hekelen de wijze waarop hij het coronabeleid aanvecht. Onlangs riep de Brabantse deken van de Orde van Advocaten hem op het matje, omdat hij de onafhankelijkheid van de rechtspraak in twijfel zou trekken. Aanleiding waren Maes’ uitspraken na het eerste vonnis over het coronatoegangsbewijs. „Ik vraag mij af of dit vonnis wel geschreven is bij de rechtbank, of bij het ministerie van Volksgezondheid”, zei hij op het YouTubekanaal Blckbx – het kanaal dat zijn coronarechtszaken live uitzendt.

De kritiek richt zich ook op de manier waarop Maes zijn procedures financiert. Strafpleiter Christian Flokstra noemde hem op Twitter een „schandvlek” voor de advocatuur, omdat hij corona zou gebruiken als „verdienmodel”. Aan zijn kort geding om de lockdown te beëindigen ging een crowdfundingsactie vooraf. Medewerkers van zijn kantoor riepen op sociale media op te doneren voor de „juridische strijd tegen de draconische maatregelen”. Het kort geding ging verloren – maar leverde wel 25.000 euro aan donaties op.

Gevraagd naar de inzameling kijkt Maes opzij, naar zijn manager en tevens levenspartner Elke Lenting. „Dit is mijn schuld”, zegt ze. „Ik heb die crowdfunding gestart.” Ze vertelt dat ze het beu was dat haar partner telkens maar coronazaken aanspant waar geen droog brood mee te verdienen is. Daarom had ze besloten dat er nu maar eens geld moest worden ingezameld. „Als tegemoetkoming in de kosten.” de actie is inmiddels stopgezet.

Maar, houdt Lenting vol, er is nog altijd geen cent aan verdiend. Maes: „Als ik veel geld had willen verdienen, had ik me niks moeten aantrekken van die hele coronashit. Weet je wel hoeveel tijd zo’n zaak kost?”

Toch breidt Maes zijn kantoor verder uit. Voor het arbeidsrecht heeft hij vorig jaar Ronald Beltzer aangetrokken, de hoogleraar die na langdurig grensoverschrijdend gedrag weg moest bij de Universiteit van Amsterdam. Volgens Maes verdient hij „een tweede kans”. Bijkomend voordeel is dat de ex-hoogleraar met zijn netwerk een hoop nieuwe zaken meebrengt.

Nieuwe medewerkers

Daarnaast is er een afdeling fundamental rights & litigation opgezet. Die houdt zich nu alleen bezig met corona. Daarna moeten andere zaken volgen over grondrechten, zoals de gesloten jeugdzorg. Er zijn drie nieuwe medewerkers voor aangetrokken.

Ook zij zitten aan de lange vergadertafel. Jan Bonte, neuroloog van beroep, heeft een laptop voor zich staan. Wat een neuroloog bij een advocatenkantoor te zoeken heeft? Maes: „Jan Bonte is onze medisch expert.”

Bonte zegt „zeventig uur per week” onderzoek te doen voor de rechtszaken om dit „misdadige beleid” zo snel mogelijk te stoppen. Op zijn persoonlijke blog roept hij op tot „ongediertebestrijding” in de wetenschap, waarbij hij specifieke wetenschappers als „longwormen” en „luizen” bestempelt.

Voor juridische versterking zijn Raisa Blommestijn en Eva Vlaardingerbroek aangetrokken, twee Leidse rechtsfilosofen en prominente critici van coronarestricties. Beiden cum laude afgestudeerd, Blommestijn deed daarna promotieonderzoek naar de Duitse Weimarrepubliek. „Ik zie dit als een vervolg daarop”, zegt Blommestijn. „De geschiedenis leert dat je grondrechten moet beschermen om te voorkomen dat we vervallen in totalitarisme.”

Zo persoonlijk zitten ze er allemaal in, zegt Maes. „Wij doen dit vanuit de overtuiging dat ongevaccineerden op dit moment systemisch worden gediscrimineerd. Overal ter wereld worden zij bedreigd in hun rechten. Ze worden racisten en wappies genoemd, die we het leven zuur moeten maken. Maar wie beschermt hún rechten?”

Klassieke mensenrechtenkantoren als Prakken d’Oliveira of Amnesty International geven niet thuis, vindt Maes. „Ze hebben er geen problemen mee om op de bres te springen voor de rechten van pedo’s of jihadisten, maar nu het om ‘wappies’ gaat, hoor je ze niet. Na de rellen op het Malieveld vroeg ik een collega een strafzaak van een mishandelde demonstrant over te nemen. Nee, zei hij, daar willen wij niet mee geassocieerd worden.”

FVD-kantoor?

Zijn juridische strijd is dus vooral ook een politieke. Op sociale media deelt Maes regelmatig bijdragen van Forum voor Democratie. Ook belt hij weleens met Kamerleden van die partij en zijn medewerker Vlaardingerbroek stond er op de kandidatenlijst. Is Maes Law eigenlijk een FVD-kantoor? Nee, zegt Maes. Hij noemt fractievoorzitter Thierry Baudet een „instabiele leider”. Maar waarom doneerde Maes in februari vorig jaar dan 6.000 euro aan de partij? Maes kijkt weer opzij, naar zijn vrouw. „Een donatie? Weet jij daar iets van?” Nee, dat zegt haar niets.

Als NRC hem na het gesprek het openbare donatieregister opstuurt met zijn naam achter een betaling aan FVD, mailt Maes terug dat hij zich heeft vergist. Hij was die hele schenking alweer vergeten. „Het was op dat moment een van de weinige partijen die voor een andere corona-aanpak koos en de vrijheid vooropstelde. En je kent het spreekwoord ‘de vijand van mijn vijand is mijn vriend’. Dat idee.”

Hoewel hij niets meer wil weten van Baudet, kan hij zich in de Forum-standpunten over corona nog wel vinden. Er hadden nooit vrijheidsbeperkende maatregelen mogen worden opgelegd. Maar hoe vindt hij dan dat Nederland met het virus had moeten omgaan? Simpel, zegt Maes op zijn kantoor: we moeten weer leren leven met de dood. „Een stuk zingeving en spiritualiteit terugbrengen. Genieten van de natuur. Van onbetaalbare dingen. En ook aanvaarden dat het eindigt.”

Maes wil binnenkort vrijwilligerswerk gaan doen in een hospice. „Omdat de dood mij mateloos fascineert.”

Jan Bonte knikt. „Er is niks mooiers dan dat. Mensen begeleiden op de laatste reis.”

Maes: „Have a good death.”

Aanpassing 9/2/2021: In een eerdere versie stond dat het OM na overleg met Maes vervolging tegen twee ME’ers instelde. Volgens het OM is er met Maes echter geen inhoudelijk contact over de zaak geweest.