Laat Bezos extra belasting betalen voor dat superjacht

In 1626 liet de Zweedse koning Gustaaf II Adolf een nieuw oorlogsschip bouwen door een Nederlandse scheepsbouwer. Het moest indrukwekkender en groter worden dan andere schepen uit die tijd. Eenmaal af leek de Vasa niet stabiel, maar de ongeduldige koning wilde dat het uitvoer. Inwoners van Stockholm stonden massaal te kijken toen het schip nog in de haven zonk. De kanonnenluiken zaten te laag.

Vierhonderd jaar later laat Jeff Bezos een schip bouwen voor 500 miljoen dollar, stroomopwaarts van een Rotterdamse brug waar het schip niet onderdoor past. Voor Jeff moet ‘de Hef’ dus maar even worden gedemonteerd, Rijksmonument of niet. Hij wil er best voor betalen – de kosten zijn een schijntje vergeleken met zijn vermogen en de kosten van het schip.

De werf wist natuurlijk al voor de bouw van het brugprobleem. Men is er gewoon vanuit gegaan dat geld het probleem oplost. Misschien is het zelfs een vooropgezet plannetje om media-aandacht te genereren voor de werf en voor Bezos’ onbesuisde rijkdom. Ze hebben de grootste – en iedereen mag het weten.

Gesloten systeem

Het is een nieuw dieptepunt van extreem rijken die denken dat ze alles kunnen maken. Ik heb niets tegen mensen die rijk zijn of willen worden. Maar het is belangrijk om te beseffen dat extreme rijkdom wel ten koste gaat van de welvaart van anderen. De wereld is uiteindelijk een gesloten systeem. Heeft Bezos meer geld, dan hebben bijvoorbeeld de werknemers van Amazon en overheden minder.

Zoals Anand Giridharadas beschrijft in zijn boek Winners take all (2018) is dit mogelijk omdat de extreem rijken in de VS hun rijkdom en invloed gebruiken om systemen in stand te houden die de rijkdom aan de top concentreren ten koste van de maatschappelijke vooruitgang.

Belastingontwijking loopt als een rode draad door de geschiedenis van zowel Bezos als zijn bedrijf Amazon. Zo betaalde Bezos een belastingtarief van 0,98 procent tussen 2014 en 2018, terwijl zijn vermogen groeide met 99 miljard dollar. Als Bezos gewoon belasting zou betalen, dan zouden de krakkemikkige bruggen in de VS gerepareerd kunnen worden – want dan had hij misschien geen geld voor zo’n superjacht.

Lees ook: ‘De Hef’ in Rotterdam moet uit elkaar voor megajacht Jeff Bezos

Ook hengelde Amazon sinds 2000 alleen al in de VS 4 miljard dollar aan subsidies binnen van staten en steden voor het vestigen van data- en distributiecentra. Voor haar tweede hoofdkwartier schreef Amazon een prijsvraag uit, waarin het beloftes deed voor een duur hoofdkantoor en nieuwe werkgelegenheid. Amazon liet geïnteresseerden opbieden met subsidies en belastingkortingen. Symbolisch dieptepunt was het stadje dat aanbood om de naam in ‘Amazon City’ te veranderen en Bezos voor altijd burgemeester te maken. Geld koopt de politiek.

Amazon bespaart ook maximaal op personeelskosten. Werknemers klagen over slopende werkomstandigheden en een onveilige werkomgeving. Amazon houdt dit onder controle door personeel na een paar jaar de deur uit te werken en door te voorkomen dat er vakbonden komen. Personeel wordt vaak zo slecht betaald dat het op voedselhulp van de staat is aangewezen. In Arizona gaat het zelfs om 30 procent van het personeel.

Met hun uitgavenpatroon tarten de extreem rijken het lot van onze wereld met hun enorme CO₂-uitstoot

Het gaat echter niet alleen om een verdeling van het geld. Met hun uitgavenpatroon tarten de extreem rijken het lot van onze wereld met hun enorme CO₂-uitstoot.

In dat verband zijn de ruimtevaartambities van Bezos en diens medemiljardairs Elon Musk en Richard Branson een bizar wedstrijdje verplassen. Een raketlancering stoot twee- tot driehonderd ton CO₂ uit. Zo’n superjacht stoot per jaar meer dan zevenduizend ton CO₂ uit, 1.500 keer meer dan een auto. Dat komt onder meer door de bijbehorende helikopters, onderzeeërs en zwembaden. Bezos heeft zelfs een ondersteuningsboot bij zijn nieuwe jacht besteld.

Daarin onderscheidt Bezos zich van Gustaaf II Adolf – de extreem rijken van nu schaden met hun CO₂ uitstoot de hele wereld. De rijkste 1 procent van de wereldbevolking stoot twee keer zoveel CO₂ uit als de armste 50 procent. Nederland en Rotterdam liggen al grotendeels onder de zeespiegel en worden nu gevraagd om verdere klimaatschade mogelijk te maken door er een monumentale brug voor te demonteren.

No-nonsense

We staan op een kruispunt. Je kunt de brug demonteren en de rekening aan Bezos sturen. Dan is het wachten op het volgende superjacht dat niet onder de brug door past. En dan volgen er meer bruggen. Een maand geleden zat er nog een superjacht klem onder de spoorbrug bij Den Bosch.

Nederland kent geen extreem rijken naar Amerikaanse model. Maar Rotterdam heeft, met zijn no-nonsense mentaliteit en zijn sociaal-democratische burgemeester Aboutaleb, nu wel een troef in handen tegen het grenzeloze gedrag van de extreem rijken. Ik stel voor om twee extra eisen te stellen aan de mogelijke demontage van de Hef. Ten eerste een eenmalige schenking van 500 miljoen dollar voor monumentenzorg en het verduurzamen van de Nederlandse scheepsbouw. Ten tweede moet het schip Vasa II heten.