Oliemans en Groenteman duiken okseldiep in Schuberts liedcyclus ‘Winterreise’

‘Er hangt toch wel een waas van mysterie om die hele Schubert heen”, concludeert presentator Gijs Groenteman op zijn kenmerkende lijzige toon in de 25-delige podcast Op Winterreise met Oliemans en Groenteman. Samen met bariton en kenner Thomas Oliemans duikt Groenteman okseldiep in Schuberts liedcyclus Winterreise, een van de geliefdste werken in het klassieke repertoire. Zonder het waas helemaal te kunnen wegnemen, overigens – en dat is prima. De serie is een aanloop naar het solorecital dat Oliemans op 22 maart geeft in de Kleine Zaal van het Concertgebouw, waar hij zichzelf aan de piano zal begeleiden in de integrale Winterreise – precies zoals Schubert het zelf deed, maar tegenwoordig een unicum.

Op Winterreise is een spin-off van de podcast Praten over muziek die Groenteman voor het Concertgebouw maakt met musicoloog Thomas de Jonker, die ook nu meepraat. De Jonker (Groenteman noemt hem consequent ‘kleine Thomas’) bekent dat hij „tot een maand geleden” nog nooit naar Winterreise had geluisterd – verfrissend eerlijk en geen probleem, want hij heeft zijn research op orde. Tevreden stelt De Jonker vast dat „de dames en heren analytici” er ook niet uitkomen, hoe het nu zit met die Winterreise. Een eenduidige lezing van de cyclus is er niet en dat is juist de kracht.

De drie hebben het over de gedichten van Wilhelm Müller en over de intieme setting waarin Schubert de ‘schauerliche Lieder’ voor het eerst voorspeelde aan zijn vrienden. Over de manier waarop hij de liederen op elkaar liet aansluiten en zo „ook de stiltes componeerde”. En over het lidwoord: moet er eigenlijk ‘Die’ voor Winterreise? Heeft de cyclus een verhaal en waarom verwachten we dat? Was Schubert een miskend genie of is dat een romantisch cliché? Is liefdesverdriet een vorm van rouw?

Marathongesprek

Oliemans geeft aan de piano inzichtelijke analyses van tekst en muziek, waarbij hij romantische clichés geestdriftig vermijdt of ontzenuwt. Groenteman excelleert in aardse formuleringen waarmee hij de kern van Oliemans’ karakterduidingen bondig samenvat. Over ‘Die Wetterfahne’: „Je steekt je fuck-vinger op, je draait je om en je stort weer in.”

De 25 delen zijn eigenlijk een opgeknipt marathongesprek van zes uur. Het gaat soms wat van de hak op de tak, maar de vaart zit er goed in en de verhalen en anekdotes zijn vrijwel continu onderhoudend. Vooral de Thomassen gaan af en toe lekker tegen elkaar in. Aan het einde van de inleidende eerste aflevering komt Groenteman tussenbeide: „Laten we in godsnaam geen ruziemaken, we moeten nog 24 liedjes doornemen.”