Hoofddocent vindt zichzelf geen conspiracy-professor

Hij is geen „conspiracy-professor” en wilde leerlingen slechts goed leren luisteren en redeneren. Dat er „controverse” rondom zijn lessen is ontstaan vanwege zijn hang naar complotdenken en hij dit studiejaar geen vakken meer gaat geven, vindt hij teleurstellend. „Aan de borreltafel laat ik complottheorieën zeker langskomen”, zegt Tjeerd Andringa, universitair hoofddocent aan het University College van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) woensdagochtend. Strijdbaar stond hij een tiental journalisten online te woord tijdens een door hem georganiseerd persmoment. „Maar in mijn lessen leg ik geen meningen op.”

Het persmoment komt precies een week nadat de UKrant, het onafhankelijke nieuwsmedium voor de RUG, beschreef dat sommige studenten het gevoel kregen dat Andringa zijn denkbeelden aan de studenten oplegde tijdens zijn lessen binnen het vak Systems View of Life.

Zo kregen studenten soms sturende commentaren bij de beoordeling van hun opdrachten, blijkt uit gesprekken met twaalf studenten die niet herleidbaar waren in het artikel en documenten die de UKrant inzag. Ging een student bijvoorbeeld mee in de opvatting dat een elite van mensen heimelijk de wereld aanstuurt dan schreef Andringa een bemoedigend commentaar: „Juist. Blijkbaar vinden veel mensen het prima om zo bedonderd te worden. Jij ook?”

Maar als een student twijfels uitte bij de bewering dat vaccinaties autisme veroorzaken, dan volgende een vermaning van Andringa: „Ai. Wat respectloos. Waar baseer je dat op?”

De RUG besloot Andringa’s vak Systems View of Life dit jaar te schrappen en liet vrijdag weten dat Andringa voorlopig geen onderwijs zal geven vanwege de „onrust” die is ontstaan. Ook heeft de RUG een onafhankelijk onderzoek ingesteld.

Respectvol luisteren

Kritisch denken, of eigenlijk: leren denken als een wetenschapper. Dat was het doel van het vak Systems View of Life dat Andringa al vijf jaar gaf aan eerstejaars op het University College – een multidisciplinaire Engelstalige bacheloropleiding van de RUG, waar studenten het dubbele collegegeld voor moeten betalen.

„Respectvol luisteren” is een belangrijk onderdeel van het vak, zegt Andringa. „Studenten moeten leren om heel goed te luisteren naar wat de ander wil overbrengen en niet alleen naar wat ze willen horen of informatie negeren”, zegt Andringa. „Ze moeten respectvol staan tegenover de informatie van een ander.” Daarvoor gebruikte hij naar eigen zeggen studiemateriaal waar ongeveer de helft van de klas het mee oneens zou zijn. „Kritisch denken betekent dat je kritisch bent op je eigen gedachten.” Lukt dat, dan leidt dat volgens Andringa tot intellectuele groei.

Hijzelf kreeg al jaren „seintjes” dat er kritiek was vanuit de Board of Examiners, een onafhankelijk orgaan van de universiteit dat de kwaliteit van het onderwijs controleert, op het vak dat alleen hij onderwees.

Lees ook: ‘Docent Groningse universiteit onderwees in complottheorieën’, mag vak niet meer geven

Een toetsingsexpert van de universiteit zorgde met Andringa voor een verbetertraject. Dat leidde slechts tot wat kleine veranderingen aan de syllabus, aldus Andringa. Toen er in 2020 een formele klacht kwam van een student over Andringa, besloot het universiteitsbestuur het vak, dat begin februari zou beginnen, te schrappen. „Het zou gaan om een onveilige situatie”, zegt Andringa over de klacht. „Heel vervelend, maar ik kan niet aangeven wat er misgaat in het vak want ik krijg zeer positieve vakevaluaties van studenten.”

Opvallend is dat Andringa als promovendus in de wiskunde en natuurwetenschappen dit vak gaf, in plaats van een wetenschapsfilosoof. Andringa is een expert in geluidsbeleving, verschijnt regelmatig in de media als er klachten zijn over geluidsoverlast en heeft een eigen bedrijf in geluidstechnologie. Maar volgens de universiteit is het normaal dat binnen het University College docenten buiten hun eigen vakgebied doceren.

Onafhankelijk denker

Dat Andringa in zijn privéleven inspiratie haalt uit alternatieve denkbeelden staat buiten kijf. Op zijn medewerkerspagina van de RUG staat dat hij graag naar „alternatieve mediapodcasts luistert” als hij onkruid wiedt in de stadsboerderij van zijn vrouw. Dat hij een „onafhankelijk denker” is geworden, „ondanks het onderwijs en de media waaraan ik blootgesteld ben”, noemt hij zijn grootste prestatie.

Bovendien deelt hij zijn denkbeelden onder zijn universitaire titel in interviews en internationale podcasts: zo weerspreekt hij als ‘universitair hoofddocent aan de RUG’ de officiële theorie rondom 9/11 in een interview en legt hij in een podcast, waar hij aangekondigd wordt als ‘professor cognitieve wetenschappen aan de Universiteit Groningen’, een link tussen kindermisbruik en machtselites.

Dat doet hij ook in een opiniestuk in nrc. next in 2015 onder de kop ‘Luister niet naar hogeropgeleide papegaaien’, waarin hij de lezer wilde prikkelen met stellingen waarvan de waarheid „nog onbeslist” is, maar waarvan vaststaat dat „er goede argumenten zijn om hierbij instemmend te knikken”. Daaronder valt ook de stelling: ‘Een flink deel van onze machthebbers is pedofiel en heeft blijkbaar geen problemen met het exploiteren van weerlozen.’

Dat Andringa onder zijn academische titel complottheorieën verkondigt kan absoluut niet, zegt Antoon de Baets, bijzonder hoogleraar geschiedenis, ethiek en mensenrechten aan de RUG, die recentelijk artikelen publiceerde over academische vrijheid. „Als burger kan hij heel veel beweren, maar als academicus heeft hij de plicht naar de waarheid te zoeken en resultaten van zijn onderzoek te laten toetsen door collega’s. Bovendien heeft hij als academicus vanwege zijn gezag een voorbeeldfunctie, ook als hij iets beweert over zijn vak op het publieke forum.”

De RUG wil niet verder ingaan op de zaak en zegt de uitkomsten van het onderzoek af te wachten. Die worden voor het eind van het studiejaar verwacht. Andringa denkt zelf dat hem weinig te verwijten valt: „Ik ben soms hard in mijn feedback en zal kleine foutjes gemaakt hebben, maar over mijn onderwijs maak ik mij geen zorgen.”

Andringa zegt zelf dat zijn decanen hem wel eens hebben aangesproken op zijn denkbeelden. „Maar dat was niet formeel”, aldus Andringa. „Zij lieten het aan mij hoe ik daarmee om zou gaan.” Daarover zei decaan Hanny Elzinga van het University College in de Volkskrant dat ze als werkgever niet over persoonlijke opvattingen gaat, zolang deze „het onderwijs niet expliciet raken”.