Het ‘groene label’ van de Europese Commissie voor investeringen, is al vóór invoering controversieel

Duidelijkheid en een eind aan de willekeur. Investeerders op zoek naar een groene belegging verdwaalden afgelopen jaren in een jungle van labels, en nu zou de zogeheten Europese ‘taxonomie’ daar eindelijk mee afrekenen. Met een objectieve, wetenschappelijk verantwoorde ‘groene goudstandaard’ zou de Europese Commissie vastleggen waarop het label ‘duurzame investering’ mag worden geplakt. In 2023 zou dit stempel in gebruik moeten worden genomen.

Maar nu die Europese groene beleggingsgids voltooiing nadert, is van de beloofde duidelijkheid weinig meer over. Deze woensdag presenteert de Commissie haar voorstel om gas en kernenergie in de taxonomie op te nemen. Dat betekent dat een investering in een nieuwe kern- of gascentrale onder bepaalde voorwaarden als ‘groen’ gekwalificeerd mag worden. Maar op dat plan kwam de afgelopen periode zoveel kritiek, dat het maar zeer de vraag is hoeveel de nieuwe standaard in de praktijk gebruikt gaat worden.

Afgelopen maanden ontbrandde in de EU een felle strijd tussen lidstaten over gas en kernenergie, waarin onder meer Frankrijk en Duitsland recht tegenover elkaar kwamen te staan. Lidstaten vrezen dat voor de energievorm waar zij de komende periode op willen inzetten, moeilijker privaat geld los te krijgen is als deze niet in de groene standaard is opgenomen. Voor Parijs is een taxonomie waarin kernenergie geen plek krijgt daarom ondenkbaar, terwijl Berlijn die energievorm radicaal afwijst. Duitsland wil tegelijk wel dat investeren in gascentrales ‘duurzaam’ wordt, terwijl verschillende landen, waaronder Nederland en Spanje, zich daar de afgelopen weken fel tegen keerden.

Zelfs een door de Commissie zelf ingestelde adviesraad van experts uit de wetenschap en energiesector keurde het voorstel af om de „misleidende beweringen over de milieuprestaties van economische activiteiten en financiële producten”. De Commissie verdedigt zich met het argument dat beide energievormen voorlopig nodig zijn in de transitie naar een klimaatneutraal Europa en dat ze onder bepaalde voorwaarden daarom een groen label moeten kunnen krijgen.

Lees ook dit artikel: De definitie van ‘groen’ leidt in Brussel tot fel debat

Moddergevecht

Ondanks alle kritiek zal het voorstel naar alle waarschijnlijkheid niet worden geblokkeerd – daarvoor is immers een ‘supermeerderheid’ van 20 (van de 27) lidstaten nodig. Maar analisten voorspellen dat het moddergevecht resulteert in een waterig compromis waarvan de waarde uiteindelijk twijfelachtig is. Vooral omdat de felle kritiek ook uit minder voor de hand liggende hoek kwam: de financiële wereld, die de standaard juist moet gaan omarmen.

Zo verscheen er een afkeurende open brief van de Institutional Investors Group on Climate Change, een consortium van 370 grote investeerders waaronder BlackRock, Vanguard en verschillende Nederlandse pensioenfondsen – goed voor in totaal 50.000 miljard dollar. „In een tijd waarin we duidelijkheid nodig hebben, schept de opname van gas [in de groene taxonomie] een nutteloos precedent en vertroebelt het de wateren voor investeerders die het juiste willen doen”, aldus leidsvrouw Stephanie Pfeifer in de brief.

Ook een rondgang van persbureau Reuters liet zien dat verschillende grote fondsbeheerders uiterst kritisch zijn op het Commissie-voornemen bepaalde vormen van gas- en kernenergie in de taxonomie op te nemen. „Ongeacht of ze dat doen: wij zouden dat zelf niet als ‘groen’ beschouwen”, aldus Gemma Corrigan van het fonds Federated Hermes, dat meer dan 600 miljard dollar beheert.

Zo brokkelt de geloofwaardigheid van de taxonomie af, nog voor die goed en wel is ingevoerd. De kritiek van de fondsen verbaast Simone Tagliapietra, klimaatanalist bij de Brusselse denktank Bruegel, niet. „Investeerders zijn voor alles op zoek naar duidelijkheid. Ze volgen alle discussies en onenigheid, zien dat de standaard verwatert en denken: waarom zouden wij dit nog gaan gebruiken?”

Geen verbod

Volgens Tagliapietra zijn twee verschillende discussies in Brussel vermengd geraakt bij het opstellen van de taxonomie. „Enerzijds die over wat een duurzame investering mag zijn, anderzijds die over welke energie lidstaten in de EU de komende tijd mogen en willen gebruiken. Maar over dat laatste zegt de taxonomie niets: het betekent geen verbod op investeringen in vervuilende sectoren. De verwachting is wel dat private financiering uiteindelijk makkelijker op te halen wordt met een groen label. Maar dat zal alleen zo zijn als de taxonomie ook daadwerkelijk als solide wordt gezien, en dat wordt nu steeds onwaarschijnlijker.”

Temeer omdat ook vanuit de Europese Investeringsbank (EIB), die als ‘klimaatbank’ voor de EU moet gaan functioneren, kritiek klinkt. Voorzitter Werner Hoyer sprak zich in een persconferentie vorige week opvallend hard uit tegen de opname van kernenergie en gas. De „technisch zeer complexe” voorwaarden die de Commissie heeft opgesteld voor een groen etiketje voor gascentrales, zouden investeerders volgens Hoyer „slaperig” maken. „Het idee van de taxonomie (…) is om beleggers te verzekeren dat ze krijgen wat het label zegt”, aldus Hoyer. „Als we het vertrouwen van de investeerders verliezen door iets als groen project te verkopen wat het tegenovergestelde blijkt te zijn, dan snijden we onszelf in de vingers.”

„Uiteindelijk zullen de markten zelf gaan bepalen wat ze doen”, voorspelt Karel Lannoo, voorzitter van de Brusselse denktank CEPS. „Die zoeken dan zelf naar gegevens over welke investering wel of geen risico in zich draagt voor de energietransitie.” Hij vindt het zorgelijk dat de discussie over wat een objectieve standaard moest worden, zo is ontspoord. „De Commissie is steeds verder gepolitiseerd geraakt en dat wreekt zich nu. Ze zou onafhankelijk moeten kunnen beslissen over dit soort standaarden, maar dat blijkt onmogelijk.”

De belangen van lidstaten en de financiële sector lopen immers flink uiteen, benadrukt Tagliapietra. „Een vermogensbeheerder als BlackRock is bezig met de lange termijn en wil gewoon een duidelijke, ondubbelzinnige set definities die ze aan haar investeerders kan laten zien. In de lidstaten zijn politici vooral bezig met de korte termijn, met het promoten van de technologie die ze de komende jaren willen kunnen gebruiken.”

Het resultaat is een standaard waar uiteindelijk niemand gelukkig mee is. De Spaanse regering suggereerde al een eigen taxonomie te gaan gebruiken als gas en kernenergie in de Europese variant worden opgenomen. „Een gemiste kans voor de EU”, zegt Tagliapietra, „op een terrein van soft power waar ze juist een invloedrijke rol had kunnen pakken.”