‘Is dit wat er gebeurt als we niet luisteren naar de zee?’

In de week van de poëzie liet de Noordzee van zich horen, met beukende golven en op drift geraakte schepen. Storm Corrie zat bulkcarrier Julietta achterna, uiteindelijk kwam sleepboot Sovereign tussenbeide: het klinkt als een verhaallijn uit Goede Tijden, Slechte Tijden. Is dit wat er gebeurt als we niet luisteren naar de zee, vroeg ik me af. Als we gasplatformen en windmolenparken bouwen zonder rekening te houden met de ecologie, als we op grote schaal blijven vissen, is er dan een moment waarop het water in opstand komt? Ik moest denken aan het verhaal De dingen de baas van Belcampo, waarin een gezin op een morgen niet uit bed kan komen, gegijzeld door de dekens.

In mijn mailbox verscheen een persbericht van de Ambassade van de Noordzee, die opkomt voor de belangen van de zee. In 2020 verscheen hun essaybundel De stem van de Noordzee, deze week wordt een nieuw boek gepresenteerd: het Compendium Rechten voor natuur.

De natuur als rechtspersoon, het is een gedachte die steeds vaker post vat. In 2017 kreeg de Nieuw-Zeelandse Whanganui-rivier officieel de status van ondeelbaar levend wezen, in 2019 sloten Belgische bomen zich aan als eisers in een grote klimaatrechtzaak – hun klachten werden door de rechter als ‘niet-ontvankelijk’ verklaard. In Ecuador zijn de rechten van Pachamama, Moeder Aarde, in de grondwet vastgelegd.

Begin 2020 interviewde ik de toen honderdjarige chemicus James Lovelock, die in 1974 opzien baarde met zijn Gaia-hypothese. Daarin beschouwde hij de aarde als superorganisme. Tegenwoordig heeft Lovelock bijval van onder anderen Bruno Latour, de filosoof die pleit voor een ‘Parlement van de dingen’. In Nederland lanceerde ontdekkingsreiziger en bioloog Arita Baaijens het project Taal voor de toekomst, waarin ze via kunstmatige intelligentie in gesprek gaat met de zee. Die klinkt als een orakel: ‘Gnabben, gnabben, gnabben. Voelen is een voordeel, aanraden in de stroom te staan. Dat is gewoon fundamenteel. Waarom mensen voor de eeuwigheid? Beter een steen tevreden te krijgen’.

Volgende week organiseert de universiteit van Murcia een conferentie over de rechten van Mar Menor, een lagune aan de Spaanse oostkust. Vorige zomer spoelde daar zeker 4.500 kilo dode vis en schaaldieren aan, vermoedelijk door overbemesting van het water. Een petitite om Mar Menor tot rechtspersoon te verklaren is ruim 500.000 keer ondertekend.

Zo krijgt de natuur een stem. Soms leidt dat tot lichtpuntjes. Zo ontdekten Amerikaanse biologen onlangs een effectieve manier om ongewenste bijvangst van zeevisserij te verminderen: met groen ledlicht. Lampjes aan de netten zorgen ervoor dat tot 95 procent minder haaien en roggen erin verstrikt raken. Maar vanuit de politiek is natuurbeleid vooralsnog vooral een langdradige soap. Veel geklets, weinig actie.