Zelfbeschikking tot de dood erop volgt

Rita Möhlmann (74) ‘Vroeger was er meer vrede met de dood’

„Acht jaar geleden hebben wij een stuk grond gekocht op een natuurbegraafplaats. Wij hebben onze uitvaart dus al, min of meer, geregeld. Zaken voorbereiden geeft ons een plezierig gevoel. We willen zelf de regie over ons leven en sterven. Wij zijn niet bang voor de dood of het dood gaan. Als het afgelopen is, is het afgelopen.

„Drie jaar geleden hebben mijn man en ik nog parachute gesprongen. ‘Straks vallen we nog dood’, zei hij. ‘Nou en, dat is dan maar zo’, zei ik. Mijn man en ik zijn allebei erg zelfstandig en daar zijn we erg aan gehecht. Ik werk nu nog fulltime en mijn man (78) ook. Wij willen geen kasplanten worden, of hulpbehoevend. Daarom vinden wij het bijzonder prettig om het middel in huis te hebben. Toen het per post binnenkwam waren we blij. We hebben het in het buitenland besteld. We moesten verklaren dat we het voor onderzoek nodig hadden. Al met al ging dat niet gemakkelijk.

„Het zit nu in een glazen potje met een deksel en daar moet je water bij doen als je het inneemt.

„Ik weet dat het werkt, want iemand met wie we het samen hebben besteld is eraan overleden. Ik ken ook twee anderen die eraan zijn overleden. Ik weet dat het vredig is gegaan.

„Er rust een taboe op het bezitten van dit middel, ik vertel niet zomaar aan iedereen dat ik het heb.

„Het lijkt soms wel alsof je niet mag sterven. Vroeger hadden mensen meer vrede met de dood. Dat zag ik ook tijdens mijn werk als verpleegkundige. Maar we hebben nu ook een lange periode achter de rug waarin mensen ten koste van bijna alles in leven moesten blijven. De laatste tien jaar begint het anders te worden, merk ik. Nu denkt men er ook meer aan om zelf te bepalen wanneer een einde aan het leven te maken. De maatschappij begint het duidelijker te zien.”

Wil de Jong (78) ‘Wellicht komt er pijn, na inname’

„Ik heb artrose, versleten schouders en een versleten heup. Ik heb ook fibromyalgie, waardoor ik chronische pijn in mijn spieren en bindweefsel heb. Ik heb heel veel last van vermoeidheid en stemmingswisselingen, en concentratie- en geheugenproblemen. Het grijpt me vaak naar de keel dat mijn hoofd me ook in de steek laat.

„De mogelijkheid tot euthanasie heb ik onderzocht. Maar via die weg is het levenseinde vaak een langdurig traject. Bovendien is mijn eigen huisarts tegen om principiële redenen, dus een andere arts zou het moeten doen. Als ik het niet meer volhoud – en ik weet nog niet wanneer dat is – wil ik zelf voor het einde kunnen kiezen. Het geeft een heel veilig en onafhankelijk gevoel dat ik het middel in huis heb.

„Het middel heb ik ingepakt als een cadeau aan mezelf. In een verpakking met mooie spreuken en tekeningen. Ik word blij van het feit dat ik rust kan krijgen. Wellicht komt er pijn of misselijkheid nadat ik het heb ingenomen. Maar mijn gebruikelijke pijn is denk ik erger en duurt al jaren. Sterven hoeft niet pijnloos te zijn. Ik verheug me er vaak op om uit de struggle te zijn.

„Ik wil dood op een manier waarop ik anderen zo weinig mogelijk belast. Anders kunnen mensen erdoor in psychische problemen komen. Een van mijn kinderen is tegen een einde op deze manier. De ander staat er na een aantal gesprekken wel achter. Hij heeft begrepen dat het erom gaat dat het lijden te groot kan worden.

„Ik vind het heel erg dat hulp bij zelfdoding strafbaar is. Het voelt onrechtvaardig. Kinderen kunnen bang worden om hun naaste te ondersteunen bij het nemen van het middel, omdat ze de politie achter zich aan kunnen krijgen. Ik keek zo uit naar de vorige verkiezingen, ik hoopte dat ons nieuwe kabinet minder conservatief zou kijken naar zelfbeschikking over de dood. Maar we zitten weer vast aan die christelijke partijen.”

Lies Jonkman (62) ‘Ik wil niet dood, maar ik wil ook niet op deze manier door’

„Eind vorig jaar heb ik euthanasie aangevraagd, maar mijn verzoek is afgewezen. Het Expertisecentrum schreef terug dat ik eerst naar de psychiater moet. Ze zeggen dat er sprake moet zijn van een medische diagnose waar geen behandelopties meer voor zijn.

„Ik heb last van laagfrequent geluid. Dat betekent dat ik constant trillingen voel in mijn lijf. Het is er vrijwel altijd, meestal klinkt het als een dreunende vrachtwagen. Ik ben ervan overtuigd dat het door technologie komt, maar het advies is om in gedragstherapie te gaan, net als mensen die last hebben van oorsuizen. Medici tasten in het duister.

„Een paar jaar terug heb ik middel X aangeschaft. Ik wil zeker weten dat ik eruit kan stappen als ik het niet meer volhoud. Ik ben niet helemaal kapot van dat middel, omdat het stervensproces onduidelijk is. Ik wil rustig kunnen sterven, het liefst met ondersteuning van dierbaren, en vind niet dat het eindresultaat het enige is dat telt. Ik heb geen zin om kermend, kreunend en kotsend aan mijn einde te komen. Daarom was ik geïnteresseerd in euthanasie, maar dat lijkt niet voor mij te zijn weggelegd.

„Heel soms zijn er mensen die helemaal gek worden van laagfrequente trillingen maar er toch van afgekomen zijn. Bij mijzelf reken ik daar niet meer op, deze marteling duurt al meer dan tien jaar. In feite wil ik niet dood, maar ik wil niet op deze manier door.”

Annet Ruiten-Herzog (62) ‘Er zijn duistere periodes, maar die trekken ook weg’

„Ik voel me mentaal afgestompt. Ik heb al mijn hele leven depressieve periodes en slik zo’n dertig jaar antidepressiva. Soms word ik wakker en dan is het ineens net of ik in een dikke zwarte rookwolk zit. Heel duister. Wordt het ooit weer licht?

„Er zijn zorgen over middel X, omdat de beschikbaarheid ervan mensen met psychische problemen zou kunnen aanzetten tot zelfdoding, terwijl ze eigenlijk behandeld moeten worden. Ik kan me wel voorstellen dat mensen die in de beginfase van de hulpverlening zitten dat zouden kunnen doen. Dan geloof je niet dat het ooit nog goed komt. Ik ben dertig jaar geleden al met therapie begonnen, en weet dat er duistere periodes zijn, maar dat die ook weer wegtrekken.

„Ik kocht het middel een paar jaar geleden via-via. Ik had in die tijd heel erg last van mijn rug, en wilde dood. Omdat ik overgewicht heb, zei de huisarts eerst dat ik maar moest afvallen. Uiteindelijk kreeg ik een sterke pijnstiller, en dat hielp. Ik heb ook een maagverkleining gekregen, en ben veel afgevallen.

„Soms heb ik wel fantasieën over het middel. Vannacht ging ik naar de wc en dacht ik nog: het ligt daar gewoon. Als ik nu wil, kan het. Maar ik moet dan eerst een heel zwaar schilderij van de muur halen. Daarachter zit een kluis, en de sleutel ligt ergens verstopt. Tegen de tijd dat je al die handelingen heb verricht, ben je er waarschijnlijk alweer klaar mee.

„Ik weet nog niet of ik het echt wil nemen. Misschien als ik totaal afhankelijk ben.”

Frank Luiten (77) ‘Route via de huisarts – als dat kan – is beter’

„Mijn vrouw Patricia kreeg baarmoederhalskanker en is in 1990 overleden na versterving. Ze was gestopt met eten. Uiteindelijk ligt er iemand vel over been in bed, iemand die helemaal op is. We hebben tien fantastische jaren gehad maar toen was het over. Daarna heb ik Joke ontmoet, met wie ik 24 jaar samen ben geweest, tot haar euthanasie in 2020. Twee jaar eerder bleek ze aan Alzheimer te lijden.

„Ik ben voor Joke behoorlijk actief geweest met uitzoeken hoe euthanasie werkt. We zijn begonnen met een wilsverklaring en ondersteunende verklaringen op video. Ik heb een Alzheimerdagboek bijgehouden, van dag tot dag heb ik beschreven wat er gebeurde. We zijn de discussie over het moment van overlijden altijd blijven voeren. ‘Als het niet meer gaat, moet het stoppen’, zei ze. Onder geen voorwaarde wilde ze het verpleegtehuis in. In een vroeg stadium hebben we aan de huisarts gevraagd of zij aan euthanasie zou willen meewerken. Dat wilde ze, maar ze wilde eerst gecoacht worden door iemand van het Expertisecentrum Euthanasie. Zij helpen mensen bij het proces dat voorafgaat aan het sterven, maar alleen als degene die wil sterven voldoet aan alle zorgvuldigheidseisen van de euthanasiewet.

„Op een gegeven moment ontstonden er moeilijke situaties. Ik was een weekend weg en toen was Jokes dochter bij haar. Die belde mij: ‘Mama wil dat ik wegga.’ Het was een drama. De maandag erna heb ik Joke tijdens het ontbijt, dan was ze het meest fris, verteld wat er was gebeurd. Ik wil stoppen, zei ze toen. Ze is overleden op maandag 19 oktober 2020.”

We hebben mazzel gehad met onze goede huisarts. Het is ontlastend dat zij het technische gedeelte overneemt. Als het legaal gebeurt en je hebt een goede relatie met de huisarts, verdient euthanasie door de huisarts de voorkeur. Maar ik vind ook dat je het recht hebt om het anders te doen. Ik heb het laatstewilmiddel destijds in huis gehaald omdat ik niet wist hoe lang het allemaal ging duren. Zo konden we het desnoods in eigen hand nemen. En ik dacht: misschien wil ik tegen die tijd wel met Joke mee. Ik heb meerdere keren ervaren hoe zwaar en ingewikkeld het einde van het leven kan zijn. Het biedt zekerheid om het middel in huis te hebben, maar ik wil er zeker niet op korte termijn uitstappen.”

Hendrik (76) ‘Als ik het maar niet op het verkeerde moment neem’

„Ik wil niet dood, maar ik wil wel zelf kunnen beslissen over mijn einde. Daarom heb ik dit middel besteld via een website die ik vond. Ik heb tegen mijn huisarts gezegd dat ik dit middel in huis heb. Die zei dat het niet per se tot een humane dood leidt. Dat zal best. Maar de meeste manieren van doodgaan zijn niet zo humaan.

„Vanochtend werd ik wakker en kon ik ineens bijna niets meer horen. In een flits dacht ik, stel je voor dat ik permanent doof word, zou het dan nog de moeite waard zijn om verder te leven? En als je niet verder wil, wie helpt je dan? De huisarts niet, neem ik aan. Gelukkig moeten mijn oren gewoon worden uitgespoten.

„Als ik dement word wil ik niet meer leven. Dan moet je er gewoon mee stoppen. Ik heb geen kinderen, misschien sta ik er daardoor wat losser in.

„Op sommige momenten weet ik niet of ik er echt blij mee ben, dat ik dat middel in huis heb. Je kijkt naar die kluis en dan denk je: memento mori, aan alles komt een einde. Als ik het maar niet op het verkeerde moment inneem.”