Leiden doet geheimzinnig over fraudepublicaties

Vijftien wetenschappelijke artikelen van psycholoog Lorenza Colzato, voorheen verbonden aan de Universiteit Leiden, moeten worden teruggetrokken. In deze publicaties is bewijs gevonden voor malversaties, variërend van het weglaten van proefpersonen tot het wijzigen van de onderzoeksopzet halverwege het experiment. Dat is de conclusie uit een tweede rapport van de Commissie Wetenschappelijke Integriteit (CWI) van de Leidse universiteit.

Universiteitsblad Mare ontdekte deze week in de notulen van het college van bestuur dat dit rapport bestond. Het bleek al in november verschenen, maar er was geen ruchtbaarheid aan gegeven.

De zaak-Colzato dateert al van 2018, toen vier klokkenluiders in haar onderzoeksgroep aan de bel trokken. Uit een eerste onderzoek van het CWI dat verscheen in december 2019 bleek dat Colzato het niet nauw nam met de wetenschappelijke mores. Ze had soms een ethische toetsing overgeslagen, zonder vereiste toestemming bloed afgenomen bij proefpersonen, plagiaat gepleegd en data gemanipuleerd. Dat oordeel werd later bevestigd door het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit (LOWI); Colzato werd ontslagen. De universiteit beloofde een onderzoek naar sporen van fraude in álle publicaties die Colzato in Leiden had voortgebracht. Dat is nu dus beperkt uitgevoerd.

Het CWI heeft in het nieuwe onderzoek 53 van de 174 publicaties van Colzato geselecteerd voor nadere inspectie. Het ging om artikelen gepubliceerd na 2015 en waarbij de gegevensverzameling in Leiden had plaatsgevonden. Bijna de helft viel af omdat er onvoldoende gegevens konden worden teruggevonden. Vijftien kregen het label ‘rood’ waarbij onregelmatigheden zijn aangetroffen en veertien ‘groen’ omdat er geen aanwijzingen voor discrepanties werden gevonden.

Ernstige manipulaties

Onder de ‘rode’ artikelen zijn er zeven met dermate ernstige manipulaties dat het CWI adviseert de betrokken tijdschriften te vragen de artikelen terug te trekken. Bij de overige acht is het „niet evident” dat de manipulaties de resultaten of conclusies kunnen hebben beïnvloed.

Laura Steenbergen, een van de klokkenluiders van destijds, is blij dat dit onderzoek nu is afgerond. „Er stond voor mij niets nieuws in, want die fraude was nou juist de reden dat ik destijds ben gaan klagen”, zegt Steenbergen. Ze realiseert zich dat de affaire altijd aan haar wetenschappelijke loopbaan zal blijven kleven, ook al doet ze nu ander onderzoek. „Ik heb nog altijd het gevoel dat ik soms met een schuin oog wordt aangekeken.”

Steenbergen is co-auteur van zes van de vijftien aangemerkte publicaties. Maar welke het precies zijn, mag ze van de universiteit niet zeggen. In het CWI-rapport zijn ze volledig zwart gelakt. Dat is waarschijnlijk een gevolg van het feit dat de universiteit er eerder op is aangesproken dat ze niet zorgvuldig is omgegaan met de anonimiteit van de betrokkenen. Steenbergen vindt het frustrerend: „Zo lang niet bekend is in welke studies is gerommeld, kleeft er aan ál mijn publicaties een geur van verdenking.”

Colzato, inmiddels werkzaam bij een universiteitskliniek in Dresden, reageerde niet op een verzoek om reactie. Ook het college van bestuur was niet bereikbaar.

Lees ook: Psycholoog Universiteit Leiden schond vele normen

Lees ook: Achter Leidse wetenschapsfraude schuilt verziekte werksfeer en angstcultuur