Thuisbezorgd stuurde hem weg na kritiek op internet: ‘Dit gaat te ver’

‘Hi Ömür. Ik wil je graag even via deze weg informeren dat we jouw contract niet gaan verlengen. Ik denk dat ik de reden niet hoef te benoemen.”

Op vrijdagavond 7 januari ontvangt Ömür Sönmez (24), terwijl hij thuis in Amsterdam met een paar vrienden tv zit te kijken, een chatbericht van zijn leidinggevende. Zijn aflopende contract als maaltijdbezorger bij Thuisbezorgd.nl, onderdeel van Just Eat Takeaway, wordt ondanks goede prestaties niet vernieuwd.

Deze zaterdag, drie weken later, is zijn laatste werkdag. Hij sluit zijn carrière bij Thuisbezorgd af met een demonstratie tegen zijn werkgever, samen met een groep collega-bezorgers. Daarna nog één keer van 17.00 tot 21.00 uur fietsen met een rugzak vol pizza’s, taco’s en pokébowls. Dan is het echt klaar.

Sönmez is de mede-oprichter van Radical Riders, een ‘onafhankelijke vakbond’ van fietskoeriers die werken bij diensten als Gorillas, Uber Eats en Thuisbezorgd. De actiegroep strijdt voor betere arbeidsomstandigheden. Bij de groep zijn inmiddels zo’n zestig maaltijdbezorgers aangesloten.

Anoniem strijden

De meeste leden van Radical Riders strijden anoniem, uit angst voor represailles van hun werkgever. Maar Ömür Sönmez heeft niks meer te verliezen, vertelt hij bij een uitsmijter met zalm in een Amsterdams restaurant. Hij gaat nooit meer fietsen, zegt hij. „Ik ben er klaar mee.”

De reden dat zijn werkgever wil dat hij vertrekt, zo blijkt uit chatberichten die NRC inzag, is een kritisch artikel dat Sönmez in oktober vorig jaar plaatste op de website van Radical Riders, onder de kop Thuisbezorgd: overwerkt, onderbetaald, organiseren.

Daarin beschrijft Sönmez hoe hij na een fietsongeluk onder werktijd tijdelijk niet kan werken en door zijn werkgever wordt gekort op zijn loon. Ook vertelt hij hoe lastig en gevaarlijk het is om te moeten fietsen met slecht materieel. En hoe gek hij wordt van de „vermaningen per app” door leidinggevenden: „Je bezorgtijd was 11,3 minuten per bestelling, terwijl het gemiddelde 9 minuten was. Kun je dat verklaren?”

Sönmez wordt, zoals veel bezorgers die rijden voor Thuisbezorgd, ingehuurd via een uitzendbureau en verdient 11,50 euro bruto per uur plus bonussen: net iets meer dan het minimumloon. Er zijn zo’n 40.000 maaltijdbezorgers in Nederland. Thuisbezorgd is, met ruim zestig miljoen bestellingen vorig jaar, de absolute marktleider.

Lees ook dit interview uit augustus 2020 met Just Eat Takeaway-topman Jitse Groen: ‘Je kan toch niet meer van ons winnen’

In zijn artikel roept Sönmez bezorgers op samen met hem te strijden voor een hoger uurloon, doorbetaalde pauzes en „fietsen met werkende remmen en licht voor en achter”, aldus Sönmez in het artikel. „We hebben een boel te winnen. Laten we aan de slag gaan!”

Maar als het management lucht krijgt van het stuk van Sönmez, grijpt het bedrijf in. Het artikel is „in strijd met de waarden die Thuisbezorgd nastreeft”, aldus Sönmez’ leidinggevende in het chatgesprek op de bewuste vrijdagavond. „Dit gaat te ver. Het lijkt me logisch dat we niet verder gaan.”

Met zijn bericht heeft Sönmez het Bezorghandboek overtreden, een document van 49 pagina’s met alle regels en rechten voor bezorgers van Thuisbezorgd. Daarin staat onder meer dat een bezorger op sociale media „geen negatieve uitlatingen over consumenten, collega’s of andere entiteiten” mag doen. „Overtreding van dit beleid kan leiden tot disciplinaire maatregelen.”

Als Sönmez in oktober 2020 afstudeert aan de Nederlandse Filmacademie, kan hij niet direct een baan vinden. Een maand later begint hij bij Thuisbezorgd. Het werk is heerlijk, zegt Sönmez. Nog steeds. Fietsen, lekker buiten, muziek of een podcast op zijn koptelefoon. Het stratenplan van Amsterdam kent hij inmiddels uit zijn hoofd. Aan het werk zelf heeft het nooit gelegen. „Niet het werk, maar de werkomstandigheden zijn het probleem.”

Er is veel angst onder de bezorgers. Je zit met korte contracten, veel werknemers zijn erg jong of afhankelijk van hun baan

In februari vorig jaar gaat het mis. Nederland is in lockdown, alle restaurants mogen alleen bezorgen of zijn geopend voor afhaalmaaltijden. Intussen teistert extreem weer het land. Het stormt en lokaal valt 20 tot 30 centimeter sneeuw.

Maaltijdbezorgdiensten Thuisbezorgd.nl, Deliveroo en Uber Eats besluiten ondanks de topdrukte dat het onverantwoord is dat bezorgers de weg opgaan. „Veiligheid van onze bezorgers in hun oranje jassen is onze prioriteit”, zegt een woordvoerder van Just Eat Takeaway in een verklaring.

Maar niet lang daarna moeten de bezorgers, ondanks protesten op interne chatkanalen, alsnog de weg op. Het is weliswaar gestopt met sneeuwen, maar in Amsterdam is de weg door vrieskou en bevroren sneeuw spekglad.

Als Sönmez op een zaterdagavond op volle snelheid met een bestelling in zijn tas door het Westerpark rijdt, glijdt hij uit. Zijn stuur knalt op zijn sleutelbeen. Kermend van de pijn loopt hij naar de hub van Thuisbezorgd even verderop, een loods waar bezorgers hun fiets ophalen en na de dienst terugbrengen. Bezorgers, die zelf voor hun eten moeten zorgen, lunchen er of drinken een kop koffie.

Sönmez meldt zich bij de balie. Zijn koptelefoon is kapot, zijn telefoon is beschadigd – bezorgers moeten voor hun werk hun privételefoon gebruiken – en erger: hij heeft enorme pijn aan zijn sleutelbeen. Hij is bang dat hij iets heeft gebroken en vraagt aan een baliemedewerker of ze hem naar het ziekenhuis kunnen brengen.

Hoe reageerde ze?

„Dat kan niet, zei ze. Ga maar naar huis. Mijn sleutelbeen bleek achteraf gekneusd. Ik had moeite met ademen, kon twee weken niet werken en kreeg daarom maar 70 procent van mijn loon uitbetaald. De kapotte telefoon en koptelefoon waren voor mijn rekening. En ik ontdekte dat ik gekort was voor die avond dat ik het ongeluk had. Terwijl: dat was hun verantwoordelijkheid. Ze hadden ons die avond helemaal niet naar buiten moeten laten gaan.”

Wat deed je toen?

„Dit was voor mij de druppel. Ik was al een tijd onder de radar bezig met Radical Riders, maar heb toen onder mijn eigen naam mijn verhaal op de website gedeeld. Ik was al van plan om te stoppen en wilde eens zien: wat komt hieruit? Dat blijkt nu: ik moest weg.”

Waarom durven maaltijdbezorgers zich zo weinig uit te spreken over wat ze meemaken?

„Er is veel angst onder de bezorgers. Je zit met korte contracten, veel werknemers zijn erg jong of afhankelijk van hun baan. Alle communicatie gaat via chatapp Discord, waar je in de gaten wordt gehouden door de baas. Er is een cultuur van snitches [verraders], die zelf graag manager willen worden en klikken bij leidinggevenden. Ik ben ook heel lang stil gebleven, maar ging me toch steeds vaker uitspreken. Naarmate het langer duurde, kreeg ik het gevoel dat ik met alleen praten niks bereikte.”

Waar strijd je tegen?

„De pandemie heeft het falen van het systeem laten zien waarin we leven. De economie moet open blijven, terwijl een levensgevaarlijke pandemie gaande is. Economie en winst zijn belangrijker dan mensen. Dat merkte ik toen ze mij in de vrieskou naar buiten stuurden en in de steek lieten toen ik gewond raakte.”

„Om me heen zie ik dat leeftijdgenoten twee kanten op gaan. Of ze worden heel links, of ze worden complotdenkers. Iedereen voelt onrecht en uit dat op zijn eigen manier. Ik ben zelf de laatste tijd steeds linkser geworden, merk ik. Meer bewust van bepaalde dingen. Het is iets dat ik vanuit huis heb meegekregen. Mijn ouders zijn Turkse immigranten en wilden door naar Nederland te verhuizen in een liberaler land wonen. Het zijn echte socialisten. Thuis hoorde ik altijd al: ‘kapitalisten stelen al je geld’. Die Jitse [Jitse Groen, topman van Just Eat Takeaway], zo heet hij toch? Die is best wel rijk toch? Dat zegt ook: werkers krijgen shit pay, en de guy aan de top loopt binnen. Dat moet anders.”

Wat hoop je te bereiken?

„Ik wil laten zien aan de bezorgers dat er een groep is die voor ze gaat strijden. Ik hoop mensen te helpen een weerwoord te kunnen geven. Je ziet het ook aan de demonstraties en stakingen in Duitsland, tegen bedrijven als Gorillas. We pikken het niet meer.

„Zelf ga ik nooit meer fietsen. Ik heb nu een eigen bedrijf, maar ik wil wel betrokken blijven bij de acties. Ik wil niet het gevoel hebben dat het afgelopen jaar voor niks is geweest. Anders voelt het als verspilde tijd.”

Wat zou Thuisbezorgd moeten doen in jouw ogen?

„Betere fietsen, een bruto-uurloon van 15 euro. We willen doorbetaalde pauzes tijdens het werk. Werktelefoons, gecompenseerd worden of beter betaald krijgen bij slecht weer. Gratis lunch zou fijn zijn. Fietsen die gewoon goed functioneren zodat we niet onveilig de weg op gaan. Er zijn zo veel dingen….

„We willen vooral meer zeggenschap. Dat Thuisbezorgd onze vakbond erkent en in gesprek gaat met ons. Geen mensen meer ontslaan die klagen over het bedrijf, maar luisteren naar wat je misschien kan verbeteren.”