QR-pas is de nieuwe Fyra

Net als onze premier mag ik Duitsland niet meer in. We zitten in hetzelfde vaccinschuitje – motorblok van Janssen, turbootje van Moderna. Minister Ernst Kuipers is al meteen voor ons op zoek naar een extra booster. De administratieve prik. Ik stel voor dat we die flaconnetjes alleen maar vullen met een zoutoplossing. Een Aldi-ventilator aan de achtersteven om de Bundesgrenzschutz te beduvelen.

Het is tekenend voor ons beleid. We bellen de buren niet op met de vraag of ze nu helemaal knettergek zijn. We dreigen niet met een curryworstenboycot. We kiezen spontaan voor een praktische, technische fix. De realiteit aanpassen aan de systemen. Ons balkje bijschuren totdat hij door het Duitse gat past.

Zo is het ook bij ons eigen QR-beleid. Ik geloof werkelijk niet dat Kuipers ons doelbewust bedroog, dat hij expres de cijfers uit dat Delftse onderzoek manipuleerde. In dat geval waren het twee fantastische weken voor hem geweest.

Nee, het was geen bedrog, het was bedrieglijk optimisme. Psychologen noemen de ‘optimism bias’. Beleidsmakers zijn geneigd hun plannen te baseren op een bestcasescenario, vaak tegen beter weten in. Tot wel vijftien procent minder besmettingen! Oké, in een theoretische werkelijkheid, maar toch, de impact zal stevig zijn.

Voeg daarbij de even menselijke weerstand om te stoppen met iets waar je nu eenmaal al veel energie en geld in stak – het mechanisme waardoor bouwprojecten altíjd uit de klauwen lopen – en het is al verklaarbaarder waarom de rasoptimisten in vak K nog vasthouden aan 2G en 3G als bakens.

De QR-pas is onze nieuwe Fyratrein. Alleen is het ditmaal geen geld dat we in een bodemloze put storten, maar iets kostbaarders: vrijheid, gelijkheid en nieuw elan. Want dat elan, dat de vertrouwensband met de burger moest herstellen, krijgt nu een lelijke kras.

Denemarken, Engeland, Ierland en mogelijk Spanje: één voor één stoppen ze met de coronapas. Zij begrijpen dat het uitgangspunt is dat je een vrij land bent. Alleen bij extreme noodsituaties neem je inperkende maatregelen. Wij draaien dat om. We zijn in principe onvrij. Of de tralies op een kier mogen besluiten we met één vooringenomen oog op de theoretische modelwerkelijkheid, en het andere op grote broer Duitsland.

Op sociale media zie je de optimism bias vaak als twee contrasterende plaatjes: how it started (culinaire glossy-foto), how it’s going (mislukte smurrie op je bord). Zoiets dreigt nu ook. How it started: eindelijk verlost van die schoenenschoolmeester, eindelijk een wetenschapper, met grafieken! How it’s going: een Star Trek-figuur staat ons te hersenspoelen met sjoemeldiagrammen.

Maar laten we hopen dat dit overdreven is. Laten we vooral optimistisch blijven.