:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2022/01/data81123872-8dcdc5.jpg)
In 2021 zijn er meer boeken verkocht dan het jaar ervoor, sterker nog: het was in 2012 voor het laatst dat er meer boeken werden verkocht dan afgelopen jaar. Dat maakte de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) donderdag bekend, tegelijk met de top honderd best verkochte boeken in de Nederlandse boekhandel. Er werden ruim 43 miljoen boeken verkocht met een totale waarde van meer dan 647 miljoen euro. Dat betekent een stijging van 5 procent vergeleken met 2020 en een omzetstijging van zelfs 8 procent. Dat is veel als je bedenkt dat de fysieke boekwinkels dit jaar met lockdowns kampten.
De stijging is dan ook vooral te danken aan de online verkoop. De verkoop via fysieke boekhandels daalde uiteraard, met 7 procent vergeleken met 2020 en zelfs met 16 procent vergeleken met 2019 toen alle winkels nog het hele jaar normaal open waren. Al met al wordt inmiddels meer dan de helft van de boeken online gekocht. Met het boek gaat het goed. Met het literaire boek niet.
Van de 100 bestverkochte boeken zijn er maar acht Nederlandse romans
Wederom is een titel van Lucinda Riley het best verkochte boek: 300.000 boeken. Ze brak records: het is niet alleen de vierde keer op rij dat het best verkochte boek van Riley was, er werden ook niet eerder in een jaar zoveel exemplaren van één titel van haar verkocht. Nederlanders zijn dus in het jaar dat ze overleed nog meer Riley gaan lezen dan ze al deden. Dit jaar ging het om het zevende deel van de Zeven Zussen-serie, dat overigens niet het beloofde slot bleek te zijn. Mocht haar zoon dit jaar deel 8 voltooien, dan weten we ook alvast wat het best verkocht boek van 2022 zal worden.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2017/03/boekjes.jpg)
Nederlandse romans
Daarnaast valt op dat er acht Nederlandse romans in de lijst staan, waarvan er vijf dit jaar zijn verschenen. Van NS-Publieksprijs-winnaar Lale Gül Ik ga leven werden de meeste exemplaren verkocht (207.000). Ook dit jaar bleef het effect van de literatuurprijs niet uit: het Librisprijs winnende boek Cliënt E. Busken van Jeroen Brouwers eindigde op plek 42; er werden meer dan 30.000 exemplaren van verkocht.
Dat er anders dan vorig jaar wel weer een Nederlandse fictietitel in de top 3 staat – Lale Gül – is goed nieuws voor Nederlandse uitgevers, maar dat neemt niet weg dat acht titels weer minder is dan de twaalf Nederlandse romans die in 2020 de top 100 haalden. De Nederlandse roman schikt al sinds 2000 in als het gaat om verkoopsucces.
Vertaalde fictie
Vertaalde fictie deed het beter, op het eerste gezicht. „Het meest populaire genre in de Top 100 was in 2021 de vertaalde literaire roman (26 boeken in de lijst)”, schrijft de CPNB in het begeleidende persbericht. Dat klinkt veelbelovend, maar het is goed om te weten dat van die 26 titels in de lijst er 15 door Lucinda Riley zijn geschreven. Dan staan er vier boeken in van Corina Bomann – een soort Duitse rip-off van Riley – en verder de opgesmukte bouquetreeksboeken van Santa Montefiore of Jill Mansell. In feite staan er maar twee auteurs op van wie het werk in de categorie literaire roman valt: Jonathan Franzen en Douglas Stuart (de Booker Prize winnaar van 2020). Literaire romans uit andere taalgebieden dan het Engelse staan er überhaupt niet in.
Opvallend ook is dat er minder losse e-boeken werden verkocht: de afzet daalde ten opzichte van 2020, met 2 procent naar 3,1 miljoen boeken. Het aandeel van losse e-boeken op de totale markt ligt rond de negen procent, en dat is wel meer dan in 2019.
Engelstalige markt
Dat er online meer verkocht wordt dan in de fysieke boekhandels is deels te verklaren door de lockdown. Een andere reden is de verkoop van anderstalige boeken (dat wil zeggen Engelstalige markt). Die groeide met 28 procent, een deel daarvan betreft young adult-titels. Op titels die niet door Nederlandse uitgevers worden aangeboden, zit geen vaste boekenprijs. Prijsvechters als Amazon of Bol.com kunnen die titels daarom voor minder geld aanbieden dan de meeste fysieke boekhandels, waar ze dat bij Nederlandstalige uitgaven niet kunnen. De Nederlandstalige titels doen het verhoudingsgewijs dan ook beter in de fysieke boekhandel dan online.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data66555135-5b6fb5.jpg)
Dat het aandeel van de fysieke boekhandel terugloopt heeft ook inhoudelijke gevolgen: de nadruk komt sterker op bestsellers te liggen, waardoor literaire titels in de verdrukking komen. Bovenaan de homepage van online aanbieders staan standaard de bestsellers, en uitgevers adverteren in de regel met grote titels. Literaire schrijvers moeten het dan ook van meer dan de fysieke boekhandel hebben, en niet van online-afzetkanalen waar het accent ligt op ‘gezien op tv’ of op BN’ers.
Wie op internet een boek koopt, gaat doorgaans gericht op zoek naar een auteur of titel. Zo iemand wordt dus niet verrast door een boekhandelaar die hem of haar iets bijzonders onder de neus duwt, door optredens, interviews of signeersessies van auteurs in de boekhandel. En op internet pak je niet het boek uit de kast waarvan je niet wist dat het bestond.
De boekenverkoop is in 2021 dus gestegen, maar onder die verkoop zit volgens de CPNB zelf een zorgelijke kant: er is een steeds kleiner wordend literair deel en het marktaandeel van de fysieke boekhandel neemt sterk af: „Beide kunnen een bedreiging vormen voor het cultureel literaire klimaat in Nederland.”