Kabinet zet een stap terug in de pandemie, nu is de burger aan zet

‘Nederland heeft jullie gemist”, zei premier Rutte deze week feestelijk bij een forse afwaardering van de maatregelen tegen de Omikron-variant van Covid-19. De stevige lockdown wordt losgelaten en vervangen door ruimere sluitingstijden. Die ook verder gaan dan de wetenschappelijke adviseurs aanraadden.

Dit is dan ook een ‘politieker’ besluit dan eerdere pogingen om de pandemie te beteugelen. Die leken haast gedicteerd door het Outbreak Management Team. Hier werd een bredere maatschappelijke afweging getoond. Daar leek Nederland ook aan toe – dat is dus winst. Aan het regeren per Catshuisdecreet en persconferentie, met controle achteraf door de Kamer, mag nu zo langzamerhand ook een einde komen.

Met dit besluit neemt het kabinet een substantieel risico, zo maakte minister Kuipers (D66, volksgezondheid) duidelijk. Het aantal besmettingen is nu al vele malen hoger dan ooit eerder werd gemeten. En het zal onvermijdelijk verder stijgen. Dat het verantwoord zou zijn om desondanks te versoepelen berust op twee aannames. De eerste is dat de ziekenhuizen het kunnen opvangen. De Omikron-variant leidt kennelijk tot minder ernstige problemen en dus tot minder IC-opnames. De tweede is dat de maatregelen niet meer proportioneel zijn. Denk aan de gevolgen voor de gezondheid van in het bijzonder jongeren. Maar ook aan het welzijn van burgers die de beperkingen niet meer aankunnen. Het besluit is ook een duidelijk antwoord op de noodkreten uit het bedrijfsleven, in het bijzonder de uitgaanssector, de cultuur- en muziekwereld.

Nederland sluit zich nu aan bij de Europese omgeving waar een lockdown is vermeden door eerder te ‘boosteren’, consequenter mondkapjes te gebruiken en een hogere IC-capaciteit. Daar is Omikron ook eerder getaxeerd als minder ontwrichtend. Het perspectief is nu Covid als endemische ziekte – een virus dat constant aanwezig is. De schade krijgt dan een ander gezicht. Meer aan het maatschappelijke, persoonlijke en economische leven, minder in de gezondheidszorg.

De overheid treedt met dit vooruitzicht terug en legt veel verantwoordelijkheid bij de burger. Voor kwetsbare burgers is versoepeling nog geen optie. Die zullen hun isolement voortzetten. Om de besmettingen niet te laten ontsporen dient iedereen preventieve maatregelen te blijven nemen, is de opdracht. Dat moet dan wel gebeuren. Afstand houden, mondkapjes dragen, testen, handhygiëne, vaccineren, boosteren. Als het tóch weer fout gaat, wil de premier geen jojo-beleid-kritiek horen. Dit is dus een voorwaardelijke vrijlating.

De burger moet nu laten zien wat hij kan, zonder generieke dwangmaatregelen. Na de eerste run op de restaurants is dit wellicht ontnuchterend, maar ‘normale tijden’ zijn nog niet aangebroken. Deze situatie vraagt om zelfdiscipline, om sociaal hygiënisch gedrag, om empathie en gedragsaanpassing voor kwetsbaren. De overheid kan daarin steunen door de drempel voor testen te verlagen. Door mondkapjes uit te delen, een ‘Covid-veilige levensstijl’ te promoten, zelftests royaal ter beschikking te stellen. En door de burger duidelijk uit te leggen wat de gevolgen zijn van hun gedragskeuzes. Handhaving was in twee jaar pandemie vaker niet dan wel effectief – en werd eigenlijk alleen ingezet bij excessen. De stok vermocht dus niet zoveel. Maar laat nu ook niet de wortel onbenut. Leven met Covid als endemisch virus is niet zomaar aangeleerd. Daar zou het kabinet zich nu op kunnen richten.