Nederlandse koningin heeft hoofdrol in sf-boek over klimaat

‘Ik ben de koningin van Nederland. Ik ben hier op een geheime missie om mijn land te redden.” Koningin Frederika Mathilde Louisa Saskia – „noem me Saskia” – speelt een hoofdrol in het nieuwe boek Termination Shock van sciencefictionschrijver Neil Stephenson. Hij blijkt goed op de hoogte van de Nederlandse koninklijke gewoontes en maakt van Saskia een doortastende actieheld.

In de eerste scène van het boek landt koningin Saskia haar vliegtuig na een vlucht vanaf Schiphol in Waco, Texas, omdat de lucht in reisdoel Houston te warm blijkt om te kunnen landen. Het is een eerste teken dat het verhaal in een nabije toekomst speelt waarin de temperatuur rampzalig is gestegen. Saskia is uitgenodigd in Texas om aanwezig te zijn bij het eerste schot van het zwavelkanon waarmee een eigenzinnige Amerikaanse miljardair eigenmachtig de opwarming van de aarde gaat stoppen.

Dat Saskia een zakenjet kan besturen is een hobby, legt Stephenson uit, die ze samen met haar titel en rijkdom, geërfd heeft van haar overleden vader. Zo kan ze zich ontspannen, want de machine in de lucht – en iedereen aan boord – in leven houden vergt alle aandacht. Eigenlijk net als Nederland, dat volgens Saskia met zijn dijken en waterkeringen ook een machine is die goed bestuurd moet worden. Haar eigen rol daarin is beperkt, zeker officieel. „Underemployed”, noemt een Chinese spion haar in het boek.

Koningin Saskia is een weduwe van 45 jaar, haar man is na vrijwilligerswerk in een ziekenhuis overleden aan Covid. Haar enige kind, dochter Lotte, is achttien.

Een soort Wilders wordt premier na twee grote klimaatrampen in Nederland

Het is niet voor het eerst dat een Oranje optreedt in een boek van Stephenson. In zijn omvangrijke trilogie The Baroque Cycle (2003-2004, 2671 blz), die speelt in kringen van natuurkundigen als Newton, Leibniz en Christiaan Huygens, speelt Willem III een rol als een aantrekkelijke biseksuele manipulator met een oog op de Britse troon. Daar blijft het bij geruchten en enige opdringerige acties, maar in Termination Shock wordt koningin Saskia wel enige passie gegund. Tot enthousiasme van dochter Lotte, die het tijd vindt worden na de jaren als weduwe. Lotte stuurt haar moeder appjes waarin ze aandringt op vitamine D – ‘dick’ – zoals ook Saskia pas na enig nadenken begrijpt. Ze krijgt gevoelens voor een vrouw maar kiest een fitte veertigjarige Amerikaanse ex-militair/drone-technicus met Afrikaanse en Comanche-roots. Stephenson doet decent het licht uit als de daad aanvangt.

Royal Dutch Shell

In Termination Shock is de wereld zo sterk opgewarmd dat een koelend ‘aardpak’ soms essentieel is om buiten te overleven. Niet alleen het klimaat, ook de natuur is van slag, getuige een plaag van verwilderde supervarkens in Texas. De hoofdlijn van het verhaal gaat over de Amerikaanse miljardair T.R. Schmidt – „ik ben niet één van die techboys”; olie en grondstoffen wereldwijd zijn de bron van zijn rijkdom – die besluit om zwavel in de atmosfeer te schieten om de temperatuur te laten dalen. Saskia is door hem uitgenodigd voor de start van het project. Hij wil haar steun als koningin van een door de zee bedreigd land, en als grootaandeelhouder van Shell, en als lid van de familie die dat bedrijf de naam Royal Dutch Shell gaf.

Lees ook: We kunnen het klimaat ook vertimmeren

De geopolitieke consequenties van ‘klimaat-engineering’ zijn naast uitgebreide karakterontwikkeling en technische uitleg het hoofdbestanddeel van het boek. Voor landen als China en India is het zwavelproject riskant: het lokale weer en de moesson kunnen ontregeld raken. Voor laaggelegen landen is de technische klimaatingreep gunstiger, want de zeespiegel zal niet verder stijgen. De eenzijdige actie van de miljardair heeft wel een gevaarlijk risico: na de aanvangsfase stoppen met het zwavelkanon zal onvoorspelbare heftige veranderingen in het weer veroorzaken. Dit is de ‘termination shock’ van de titel van het boek.

Wilders-type

Saskia’s aanwezigheid in Texas brengt de premier van Nederland, dat het klimaatprobleem nog altijd aarzelend aanpakt, in de problemen. Als kort daarna twee klimaatrampen Zuid-Holland treffen, moet hij aftreden en neemt een Wilders-type zijn functie over (na een opportunistische draai van klimaatontkenner tot fel voorstander van geo-engeneering). Koningin Saskia treedt af na een deepfake video waarin ze pleit voor technische ingrijpen in het klimaat. Saskia’s dochter Lotte neemt de troon over. Zelf wordt de ex-koningin woordvoerder van de laaggelegen door water bedreigde gebieden op aarde: ‘Queen of the Netherworld’.

Stephenson weet veel over Nederland (op instagram staat een foto van hem tijdens een rondleiding op de Maasvlakte). Hij verbaast zich over de ingewikkelde rol van het staatshoofd in de Nederlandse democratie en Saskia’s plicht om altijd normáál over te komen. Stephenson wijdt uit over hoe we coalitiekabinetten maken, weet alles over de rijtoer op Prinsjesdag en beschrijft hoe je van Paleis Huis ten Bosch door de natuur naar het Scheveningse strand kunt lopen. Ook jappenkampen in Indonesië krijgen lange, informatieve alinea’s, evenals de Bersiap die daarop volgde.

Metaverse

Neal Stephenson werd bekend met Snowcrash (1992), pure sciencefiction in het toen nieuwe genre cyberpunk en spelend in een game. Hij muntte in het boek het woord ‘metaverse’, dat tot zijn verrassing inspiratie werd voor de nieuwe bedrijfsnaam van Facebook. Eerder publiceerde hij Zodiac (1988) over een extreme milieubeweging. Sinds de jaren negentig schrijft hij steeds langere romans met sf-elementen, virtuele werelden, sprongen door de tijd en terugkerende personages. Sinds Cryptonomicon (1999) is zijn werk niet meer in het Nederlands vertaald. (De rechten voor Termination Shock zijn nog beschikbaar, mailt de uitgever.)

Ook in zijn nieuwe roman neemt Stephenson de ruimte voor karakterontwikkeling, avontuurlijke reisbeschrijvingen en exposés over vliegtuigmotoren, het Indiaas-Chinese grensconflict op de Line of Actual Control en de kopermijnen van Nieuw-Guinea. Maar Termination Shock mist de wijde blik en diepgang van The Baroque Cycle en de uitlegpassages zijn soms wel erg lang. Maar alles is altijd uitstekend geresearcht en meeslepend verteld. Tegen het einde van het boek staan er veel schaakstukken – techniek, klimaatramp, wereldvrede, Saskia – op het bord en moet Stephenson haastig de lijnen bij elkaar vegen, wat bevredigend lukt. En Saskia ontmoet nogmaals haar held.

View this post on Instagram

A post shared by Industrieel Toerisme Rotterdam (@industrieeltoerismerotterdam)