‘Het Russische leger zal niet als een brede rode pijl over Oekraïne trekken’

Áls het gebeurt, dan wordt het geen massale invasie met honderdduizend militairen. „Het Russische leger zal niet als de denkbeeldige brede rode pijl westwaarts over Oekraïne trekken”, voorspelt de Amerikaanse generaal buiten dienst Ben Hodges.

Hodges, op Twitter bekend als general_ben, was tot zijn pensioen in 2018 de baas van het Amerikaanse leger in Europa en werkt tegenwoordig voor de Amerikaanse denktank Center for European Policy Analysis (CEPA). Hij was de man die na de Russische annexatie van de Krim in 2014 de Amerikaanse tanks die in de decennia na de Val van de Muur weer naar de VS waren gebracht, moest terughalen naar Europa. De tanks waren hier weer nodig om een geloofwaardige afschrikking op te bouwen.

In de week dat het ene topberaad tussen Rusland en het Westen het andere volgt, reisde Hodges langs de operationele hoofdkwartieren van de NAVO in Mons en Brunssum. Donderdag was hij terug in zijn studeerkamer in Frankfurt, waar hij met zijn Duitse echtgenote woont.

„De situatie is erg gevaarlijk. De agressieve taal uit het Kremlin wordt maar niet minder en ze hebben alles op hun plaats om een nieuw offensief te lanceren.” Bovendien, zegt hij: „Ik zie niet hoe Poetin hier nog uitkomt zonder dat hij kan laten zien dat hij iets heeft binnengehaald. Het is duur om zo lang zo veel militairen ergens te concentreren. Hij heeft bedreigingen geuit. Hij heeft hoge eisen gesteld. Hij kan niet zo maar weglopen.”

Lees ook Oekraïense overheidswebsites plat door grootschalige hack

Rusland heeft sinds eind vorig jaar naar schatting 100.000 militairen rond Oekraïne samengetrokken, plus bijbehorend materieel. Rusland heeft ook eisen gesteld aan de NAVO. Het bondgenootschap zou niet meer mogen uitbreiden en zou zich terug moeten trekken uit Oost-Europa. Het Westen heeft herhaaldelijk te kennen gegeven dat de eisen onbespreekbaar zijn. Mocht Rusland een nieuw offensief wagen in Oekraïne, dan wachten het, dreigt het Westen, ongekende sancties.

Hodges verwacht dat, mocht Rusland overgaan tot escalatie in Oekraïne, het zich zal beperken tot een reeks kleinere acties. „Beperkte operaties betekenen minder Russische doden en dat is belangrijk voor Vladimir Poetin want hij doet dit allemaal met het oog op zijn publiek thuis. Kleinere operaties zaaien mogelijk ook verdeeldheid in het Westen: moeten we, zal men zich afvragen, ook voor een kleine escalatie echt massale sancties instellen tegen Rusland die ons allemaal pijn doen?”

Hoe zou zo’n offensief eruitzien?

„Ik verwacht luchtaanvallen, aanvallen met kruisraketten en cyberaanvallen die er allemaal erop gericht zijn de Oekraïense besluitvorming te ontregelen, bewegingsvrijheid aan banden te leggen, communicatie te onderbreken en verwarring te scheppen. En er zal desinformatie verspreid worden. Een of ander verhaal over een Oekraïense provocatie die het offensief moet legitimeren. Ik ga ervan uit dat Russische special forces al in Oekraïne actief zijn, dat ze al aan verkenning doen, zaken voorbereiden.

Ik verwacht luchtaanvallen, aanvallen met kruisraketten en cyberaanvallen

„Ik wil er nog eens op wijzen dat het gaat om een nieuw offensief, niet om een inval. Rusland heeft al duizenden militairen, schepen en vliegtuigen op de Krim en ik geloof helemaal niets van de sprookjes dat er geen Russische militairen in de Donbas zouden zijn. Rusland heeft neutrale toezichthouders van de OVSE het werken onmogelijk gemaakt waardoor in de Donbas de achterdeur wagenwijd open staat om eindeloze hoeveelheden militairen, ammunitie en apparatuur binnen te brengen.”

U kijkt dus vooral naar het zuid-oosten van Oekraïne?

„Ja, ik vind het opvallend dat de Kaspische-Zee-vloot al maanden in de buurt van Oekraïne ligt. Dat zijn geen gigantische schepen, maar ze kunnen raketten afvuren en ze kunnen amfibische landingen op de Oekraïnse kust, bijvoorbeeld in de buurt van Marioepol, ondersteunen.”

Dan zou Rusland dus iets van plan zijn in de Zee van Azov, die het al eens heeft geblokkeerd en waar het Oekraïense schepen heeft opgebracht?

„Dat zou inderdaad zo’n beperkte actie zijn waar veel westerse landen niet héél erg boos over worden. Toen Rusland de Zee afsloot, leidde dat niet tot groot tumult. Zwakke westerse landen die een excuus zoeken om niet mee te hoeven doen aan de beloofde sancties zouden kunnen zeggen: laat maar.”

Wat kan Oekraïne op de been brengen om zich te verdedigen? Is het überhaupt opgewassen tegen Rusland?

„Ze zijn beter voorbereid dan in 2014. Ze hebben sergeanten en jonge officieren met zeven jaar ervaring. Ze hebben steun gehad van het Westen. En mijn indruk is dat de bevolking strijdbaarder is. Een offensief zou nog wel eens heel pijnlijk kunnen worden voor Rusland.

„Maar ze hebben ook zwaktes. Hun marine en luchtmacht zijn geen partij voor Rusland. Ik maak me ook zorgen over mobiliteit omdat ze zich al zeven jaar volledig concentreren op de Donbas. Zijn ze praktisch en mentaal in staat om dreiging uit verschillende richtingen - uit de Krim, uit de Donbas, uit het noorden - te beantwoorden?

„Ze hebben drones, maar de vraag is of die opgewassen zijn tegen de Russische elektronische oorlogsvoering. Als je de verbinding met een drone weet te storen, stort hij neer. En ik hoop en verwacht, dat weet ik natuurlijk niet zeker, dat we ze helpen met intelligence. Dat wij ze verder helpen ‘kijken’ dan wat ze met eigen middelen kunnen.”

Het Westen zou op korte termijn ook kunnen helpen met wapens die onmiddellijk inzetbaar zijn. Het heeft geen nut om een complex wapensysteem als Patriot-luchtafweerraketten te leveren, zegt Hodges, omdat trainingen te lang duren. Hodges pleit voor de levering van Stinger-raketten. Met de draagbare luchtdoelraket kan een militair binnen een paar dagen kan leren omgaan. „Stingers zijn ideaal tegen drones en helikopters.”

Op de langere termijn, zegt Hodges, moet het Westen een duidelijke strategie voor de Zwarte Zee-regio ontwikkelen, niet alleen maar nadenken over het leveren van wapens. „Oekraïne is geen eiland. Het gaat om Oekraïne, maar het gaat ook om de regio. Om bondgenoten als Turkije en Roemenië, om een partner als Georgië. We moeten nadenken over diplomatieke en economische ontwikkeling van de regio. Want de Zwarte Zee-regio is een belangrijk gebied als het gaat om Rusissche invloed, om Chinese invloed en het is een buffer tegen Iran.”

De sleutel tot succes voor het Westen is samenwerking, de vorming van één front, zegt Hodges.

„Hier is ook een belangrijke rol weggelegd voor Nederland. Het is belangrijk dat iedereen zijn deel doet en landen op één lijn blijven als het gaat om sancties. Ik denk dat er achter de schermen een hoop werk wordt verzet. Ik hoorde zopas zelfs van een tamelijk hoge Nederlandse functionaris dat Nederland overweegt om gasvelden te openen om in geval van nood gas aan Duitsland te leveren als het Kremlin de gastoevoer naar Europa zou onderbreken. Als dat klopt, is dat een hele moedige politieke beslissing.”

Navraag bij verschillende ministeries leverde geen bevestiging op van een speciale afspraak over Nederlandse gasleveranties aan Duitsland.