Het kabinet versoepelt onder grote druk van een ongeduldige samenleving

Nederland gaat de komende dagen na een zware lockdown van vier weken weer voorzichtig open. Ondanks de ongeveer 30.000 besmettingen per dag durft het nieuwe kabinet het aan deze vrijdag op een nieuwe coronapersconferentie versoepelingen aan te kondigen. Het is volgens ingewijden zeker dat, in navolging van de scholen vorige week, het hoger onderwijs maandag weer fysiek open kan. Verder kan er vanaf zaterdag buiten en binnen, ook in de sportscholen, weer worden gesport. Niet-medische contactberoepen zoals kappers mogen dan ook weer aan de slag, niet-essentiële winkels mogen klanten op afspraak ontvangen. Voor de horeca- en cultuursector is er wel slecht nieuws: die blijven voorlopig nog dicht.

De meest betrokken bewindslieden van Rutte IV hadden donderdag hun eerste Catshuis-overleg over de coronamaatregelen. De versoepelingen komen na dagen van ongekende maatschappelijke en bestuurlijke druk op het kabinet. Bijna iedere gesloten sector – van de sportbranche en detailhandel tot de horecasector en studentenorganisaties – riep de politiek op de lockdown op te heffen en meer mogelijk te maken. In veel gemeenten dreigden winkeliers komende zaterdag hoe dan ook hun deuren te openen en toonden lokale bestuurders voor dit soort acties al bij voorbaat begrip. De provincie Overijssel stuurde het kabinet een brandbrief en vroeg om „een plan dat perspectief biedt, zonder lockdowns”.

Frustratie

In de frustratie van ondernemers en bestuurders speelt mee dat Nederland het enige land in Europa is dat de afgelopen weken in een volledige lockdown zat. Hoewel de nieuwe minister van Volksgezondheid, D66’er Ernst Kuipers, afgelopen maandag nog zei dat er heel weinig ruimte was om te versoepelen, drong de afgelopen dagen binnen het kabinet door dat de samenleving een verlenging van de huidige lockdown niet meer zou accepteren. „Men heeft echt stilgestaan bij de grote maatschappelijke behoefte aan versoepelingen”, zegt een ingewijde.

Lees ook dit interview: ‘Je moet met elke vaccinweigeraar in gesprek’

Het kabinet werd ook geholpen door het advies van het Outbreak Management Team (OMT), dat woensdag vergaderde en ruimte zag om stapsgewijs te versoepelen. Dat komt onder meer doordat de ziekenhuiscijfers sterk zijn verbeterd: op de IC’s liggen nog iets meer dan 350 Covid-patiënten en het aantal dagelijkse nieuwe opnames is terug op het niveau van oktober vorig jaar.

OMT-lid en hoogleraar infectiepreventie Andreas Voss (Radboud Universiteit) zegt dat er de laatste weken ook een aantal optimistische studies zijn verschenen die aantonen dat de Omikronvariant minder ziekmakend is dan de eerdere varianten. „De zwarte scenario’s voor een overstroming van de IC’s zijn daarmee van tafel. Het heeft ook enorm geholpen dat we in de weken van de lockdown zoveel extra boosterprikken hebben gezet.”

Onderwijs heeft prioriteit

Met de heropening van het hoger onderwijs komt het nieuwe kabinet de belofte van Rutte III na om bij versoepelingen het onderwijs prioriteit te geven boven andere sectoren. Epidemiologisch is de stap niet zonder risico, omdat uit cijfers van het RIVM blijkt dat vooral onder twintigers – van wie velen student zijn – de besmettingen momenteel snel stijgen. Binnen het kabinet heeft echter de doorslag gegeven dat de mentale gezondheid van jongeren al zo lang te lijden heeft onder alle maatregelen.

Het openen van de sportsector, de contactberoepen en winkelen op afspraak zijn kleine stapjes zonder al te veel risico’s. De cultuur- en horecasector blijft nog dicht omdat de heropening daar met veel extra bewegingen en risicovolle contacten gepaard kan gaan. Het is onduidelijk of deze sectoren vrijdag al meer duidelijkheid krijgen over wanneer zij wél weer open kunnen.

Een bron rond het kabinet snapt dat dit een bittere pil is, maar wijst op de noodzaak van stapsgewijs versoepelen. „Er ontstaat nu epidemiologische ruimte, maar die is niet oneindig. Daarom blijft op een aantal plekken de rem er nog op.”

Het vorige kabinet kreeg na de afgelopen zomer de kritiek dat het té snel té veel versoepelde, met als gevolg dat in het najaar de besmettingscijfers weer fors omhoog gingen en nieuwe maatregelen nodig waren. Daarom is het ook nu van belang dat sectoren die extra ruimte krijgen zich goed aan de basisregels blijven houden, zegt Andreas Voss. „De besmettingen kunnen nog zo veel verder stijgen dat we ongemak krijgen door uitval van werknemers. Dat het afval niet meer op tijd wordt opgehaald of er te weinig agenten op straat zijn, dergelijke scenario’s zijn reëel. Laten we daarom ons gezond verstand gebruiken om te voorkomen dat het helemaal uit de hand loopt.”