Gaat Engeland slimmer om met de Omikronvariant dan andere Europese landen?

Restaurants, theaters en sportscholen zijn open. Familiebezoek met Kerst kon doorgaan zonder gedoe over maximum aantallen. Schotse jongeren kwamen speciaal naar Engeland om de jaarwisseling te vieren en de strengere regels thuis te ontlopen.

En in plaats van deze week tóch met strengere coronaregels te komen, zoals de meeste Engelsen hadden verwacht, kondigde premier Boris Johnson dinsdag aan dat Engeland „goede kans heeft om deze Omikrongolf door te komen” zonder nieuwe restricties.

De huidige maatregelen komen neer op zoveel mogelijk thuiswerken en mondkapjes dragen in publieke ruimtes, meer niet. Binnen het Verenigd Koninkrijk hanteren Engeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland elk hun eigen coronabeleid – de andere drie landen hebben wel strengere regels.

Gaat Engeland slimmer om met de Omikronvariant van het coronavirus dan andere Europese landen? Op het eerste gezicht lijkt dat zo. Hoewel de aantallen besmettingen de afgelopen dagen records breken, woensdag waren het er bijna 200.000, stijgt het aantal patiënten met Covid-19 op de intensive care niet mee en lijken de ziekenhuisopnames in hoofdstad Londen af te vlakken. En, belangrijk, de boostercampagne is hier verder opgeschoten; ruim 60 procent van de inwoners ouder dan twaalf jaar heeft al een boosterprik gekregen.

Tegelijk betekent het uitblijven van zwaardere maatregelen zeker niet dat de samenleving het nieuwe jaar fit en fluitend is begonnen. Engeland piept en kraakt, in de gezondheidszorg en in de ‘gewone’ wereld daarbuiten. Eind vorig jaar bleek één op de vijftien Engelsen besmet. Een miljoen Britten zit nu in zelfisolatie: van zorgpersoneel tot leraren, van schoonmaakpersoneel tot vuilnismannen.

Lift naar het ziekenhuis

Zorg leveren is voor meer en meer ziekenhuizen problematisch. Tientallen ziekenhuizen hebben deze week alarm geslagen en moeten hun afspraken voor niet-coronagerelateerde zorg afzeggen. Ze kunnen de combinatie van meer patiënten plus uitval van hun eigen mensen door quarantaines niet aan. Begin deze week bleek dat patiënten in het noorden van Engeland bij het bellen van de alarmcentrale het advies kregen om vrienden of familie om een lift te vragen, omdat het wachten op een ambulance lang zou duren.

In Britse media komen patiënten aan het woord van wie niet-acute – maar wel belangrijke – operaties zijn afgebeld. Borstamputaties, hersenoperaties, baarmoederonderzoeken. Het aantal geannuleerde operaties lag in oktober en november op ruim dertienduizend – al waren het er in werkelijkheid veel meer, want dit aantal komt van maar veertig van de ruim twaalfhonderd ziekenhuizen in het VK. De landelijke gezondheidsdienst NHS is sinds het begin van de pandemie opgehouden met het bijhouden van de totale aantallen afgelaste ingrepen, wegens overbelasting.

Maar de achterstanden en gemiste diagnoses baren de NHS zorgen: in december riep het hoofd van de NHS Engeland patiënten op om zich alsjeblieft te melden bij klachten, omdat ze 36.000 minder gevallen van prostaat-, borst- en longkanker hadden gediagnosticeerd dan in ‘normale’ tijden. Tussen april 2020 en oktober 2021 vonden volgens de vakbond British Medical Associaton 4,13 miljoen minder operaties plaats dan normaal. Half december stonden bijna zes miljoen inwoners op een wachtlijst voor een ingreep, een recordaantal.

Johnson onder druk

Premier Boris Johnson heeft toegegeven dat „delen van de NHS” overweldigd zijn of dat nog „tijdelijk” raken, maar welke drempel hij aanhoudt om toch aanvullende maatregelen te nemen, wil hij niet zeggen. Johnson staat onder zware politieke druk omdat een flink deel van de Conservatieven de economie niet opnieuw wil schaden met beperkingen. Voor Johnsons eigen positie lijken de voorzichtige aanwijzingen dat hij gelijk krijgt door niet harder in te grijpen – ‘Omikron’ blijkt inderdaad minder schadelijk dan eerdere varianten, minder patiënten hebben beademing nodig – weinig uit te maken. Dit wordt niet in zijn voordeel uitgelegd, maar gezien als een gedwongen keuze om zijn partij tevreden te houden.

Intussen moet de regering de verstoringen in de samenleving door alle thuiszittende Britten wel zien op te lossen. Sommige supermarkten hebben niet genoeg mensen om hun vakken te vullen. Treinen rijden met aangepaste dienstregelingen en in steden puilen hier en daar vuilcontainers uit omdat er geen personeel is om het afval op te halen. Scholen, die begonnen dinsdag weer, hebben leerlingen naar huis moeten sturen of hebben lessen geschrapt nadat docenten zich ziek meldden.

Woensdag maakte Johnson daarom bekend de testregels te versoepelen. Na een positieve zelftest is geen PCR-test meer nodig om bevestiging te krijgen; dat verkort de officiële quarantaineperiode met een of twee dagen doordat wachten op de uitslag van de PCR niet meer nodig is. Eerder werd de isolatieperiode al ingekort van tien naar zeven dagen – voor volledig gevaccineerden en onder voorwaarde van een negatieve sneltest. Vanuit het bedrijfsleven komt de oproep om die periode nog verder terug te brengen naar vijf dagen, maar zo ver wil de regering nog niet gaan – ook al zou het volgens schattingen de economie zo’n 300 miljoen pond (360 miljoen euro) per maand schelen.